Ρεπορτάζ: Γλυκερία Υδραιου
Τεκμήρια 11.000 χρόνων φέρνει στο φως η έρευνα της Εφορείας Σπηλαιολογίας και Παλαιοανθρωπολογίας.Σημαντικά ευρήματα 11.000 περίπου χρόνων έχει φέρει στο φως η έρευνα που διεξάγει επί σειρά ετών η Εφορεία Σπηλαιολογίας και Παλαιοανθρωπολογίας στην περιοχή μας.
Οι επιφανειακές, κατά βάση, έρευνες που έχουν διεξαχθεί σε διάφορα σπήλαια ανά την Μαγνησία αποκαλύπτουν σημαντικά προϊστορικά ευρήματα, τα οποία μαρτυρούν την συνεχή κατοίκηση των σπηλαίων έως και την νεώτερη ιστορική περίοδο. Περισσότερα από διακόσια σπήλαια και βραχοσκεπές έχουν εντοπιστεί στην περιοχή μας, γεγονός που αποδεικνύει ότι η Μαγνησία διαθέτει μνημειακό πλούτο, υπογραμμίζοντας παράλληλα το ευρύ πεδίο που προσφέρεται προς διερεύνηση. Σπήλαια με προϊστορικά ευρήματα έχουν εντοπιστεί, ιδιαίτερα, στο Πήλιο, περιμετρικά της λίμνης Κάρλας, στον Αλμυρό, τα Γιούρα της Αλοννήσου και αλλού.
Ο κύκλος των προϊστορικών ευρημάτων περικλείει ειδικότερα το περίφημο σπήλαιο του Κύκλωπα που βρίσκεται στα Γιούρα της Αλοννήσου και είναι το μόνο σπήλαιο στο οποίο έχει διεξαχθεί συστηματική αρχαιολογική έρευνα από την Εφορεία Σπηλαιολογίας και Παλαιοανθρωπολογίας, με επικεφαλής τον κ. Αδαμάντιο Σαμψών, καθηγητή προϊστορικής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου.
Η ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως πολύ σημαντικά ευρήματα που εκτείνονται από τους Προϊστορικούς έως και τους Ρωμαϊκούς χρόνους, γεγονός που δείχνει ότι το σπήλαιο συνέχισε να κατοικείται τόσο κατά τους Μεσολιθικούς, τους Νεολιθικούς χρόνους, αλλά και εντεύθεν. Έχουν βρεθεί κοσμήματα από όστρακα, πεταλίδες που είχαν μετατραπεί σε κουτάλια, πλήθος από λίθινα και οστέινα εργαλεία, ρωμαϊκά λυχνάρια και άλλα.
Το σημαντικότερο, ίσως, εύρημα είναι, ωστόσο, τμήμα ανθρώπινου κρανίου που βρέθηκε στα βαθύτερα στρώματα της ανασκαφής και ανήκει, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, σε γυναίκα ηλικίας 65-70 ετών και θεωρείται σπάνιο φαινόμενο αν αναλογιστεί κανείς ότι ήταν χαμηλός ο μέσος όρος ζωής.
Περιορισμένης έκτασης έρευνες διεξήγαγε, εξάλλου, ο αείμνηστος Δημήτρης Θεοχάρης σε διάφορα σπήλαια της Μαγνησίας (Σπήλαιο «Μοναχικό Άντρο» ή «Κώστα» και «Τύμπανο» ή «Σαρακηνός»), από τα οποία επίσης προέκυψαν ενδιαφέροντα ευρήματα. Παράλληλα ο ίδιος διεξήγαγε περιορισμένη έρευνα σε βάραθρο που βρίσκεται στην περιοχή των Μελισσατίκων, απ’ όπου περισυνελέγη κεραμική της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, καθώς και οστά ζώων, αλλά δεν διεξήχθη εκτεταμένη έρευνα και ως εκ τούτου είναι προς διερεύνηση το συγκεκριμένο εύρημα.
Ευρήματα στην Κάρλα
Κατά την ίδια χρονική περίοδο πραγματοποιήθηκαν, εξάλλου, μικρής κλίμακας έρευνες σε διάφορα σπήλαια και βραχοσκεπές περιμετρικά της Κάρλας, τις οποίες συνεχίζει σήμερα η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας Βόρειας Ελλάδος σε συνεργασία με το Ινστιτούτο της Δανίας στην Αθήνα. «Σε διάφορα σπήλαια και βραχοσκεπές βρέθηκε κεραμική, Νεολιθικών κυρίως χρόνων, αλλά και μεταγενέστερων περιόδων, η οποία τεκμηριώνει ουσιαστικά τη συνεχή τους χρήση σε ένα ευρύ χρονολογικό φάσμα από τους προϊστορικούς έως και τους όψιμους ιστορικούς χρόνους» αναφέρει ο Μιχάλης Κοντός, αρχαιολόγος της Εφορείας Σπηλαιολογίας.
Στο πλαίσιο αυτό έχει πραγματοποιηθεί επιφανειακή έρευνα σε δέκα περίπου σπήλαια και βραχοσκεπές, συμπεριλαμβανομένου του περίφημου σπηλαίου του Αγίου Αθανασίου, στο οποίο διεξήχθη επιπροσθέτως περιορισμένη σωστική ανασκαφική έρευνα, η οποία έφερε πολύ σημαντικά δεδομένα στο φως. Η ανασκαφική έρευνα που πραγματοποιήθηκε, διήρκεσε δύο περίπου εβδομάδες, ήταν κυρίως προκαταρκτικού χαρακτήρα και προκλήθηκε κατά βάση από την εκτεταμένη λαθρανασκαφική δραστηριότητα που έχει επανειλημμένως διαπιστωθεί στο σπήλαιο.
Η προκαταρκτική εξέταση των ευρημάτων, αν και δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί, τεκμηριώνει εντούτοις τη χρήση του σπηλαίου κατά τη νεολιθική και μυκηναϊκή περίοδο, ενώ μεμονωμένα ευρήματα μαρτυρούν περιστασιακή χρήση του και κατά τους κλασικούς - ελληνιστικούς χρόνους, καθώς και στην Ύστερη Αρχαιότητα.
«Παρατηρείται εκτεταμένη χρήση του σπηλαίου κατά τη Νεολιθική περίοδο και τους Μυκηναϊκούς χρόνους, καθώς και σε μεταγενέστερες χρονικές περιόδους» επισημαίνει ο κ. Κοντός, ο οποίος προσθέτει ότι «τα ευρήματα περιλαμβάνουν κυρίως κεραμική αλλά και διάφορα μικροαντικείμενα όπως χάλκινο Ρωμαϊκό νόμισμα, πήλινα σφονδύλια, κωνικά κομβία Μυκηναϊκών χρόνων από στεατίτη, λυχνάρι, κα».
Το σπήλαιο στον Αγιο Αθανάσιο είναι σχετικά μικρό αλλά έχει ιδιαίτερα εντυπωσιακό λιθωματικό διάκοσμο και, δυστυχώς, έχει υποστεί εκτεταμένες φθορές από τη λαθρανασκαφική δραστηριότητα, με αποτέλεσμα να παρέμβει η αρμόδια Εφορεία, τοποθετώντας μεταλλική θύρα στην είσοδό του, προκειμένου να προστατευθεί από κάθε πιθανή μελλοντική παρέμβαση.
Πολύ σημαντικά μνημεία
Στη διάρκεια της εθνοαρχαιολογικής έρευνας που διεξήχθη κατά τα έτη 2006-2008 σε συνεργασία με το Ινστιτούτο της Δανίας εντοπίστηκαν διάφορα σπήλαια στην περιοχή της Μαγνησίας και του Πηλίου, ειδικότερα, από τα οποία περισυνελέγησαν επιφανειακά ευρήματα που χρονολογούνται στους Νεολιθικούς και γενικότερα τους Προϊστορικούς χρόνους. Αναφέρονται ενδεικτικά δύο μικρά σπήλαια στην ακρόπολη της Γορίτσας, ένα σπήλαιο που βρίσκεται στην Νταμούχαρη, το σπήλαιο «Μπουρδουβάνου» στο Μούρεσι, καθώς και η λεγόμενη «σπηλιά του Αγρίππου», η οποία βρίσκεται κοντά στα Καλά Νερά, όπου βρέθηκε κατά βάση κεραμική, αλλά και διάφορα άλλα ευρήματα, όπως λίθινα εργαλεία, μετά από επιφανειακή έρευνα.
Σκοπός της έρευνας ήταν η εξερεύνηση και ανίχνευση της χρήσης εντός και εκτός των σπηλαίων, καθώς επίσης και η αναγνώριση και ερμηνεία των αλλαγών στη διαχρονική ανθρώπινη δραστηριότητα στα σπήλαια. Βασικοί στόχοι της επιφανειακής έρευνας υπήρξαν η ακριβής χαρτογράφηση των αρχιτεκτονικών καταλοίπων στο εσωτερικό και τον περιβάλλοντα χώρο των σπηλαίων, καθώς και η καταγραφή των υλικών υπολειμμάτων της ανθρώπινης παρουσίας με ταυτόχρονη συλλογή πληροφοριών από συνεντεύξεις των κατοίκων της περιοχής.
Τα σπήλαια που έχουν εντοπιστεί, είχαν διάφορες χρήσεις από αρχαιοτάτων χρόνων και σύμφωνα με τα υπάρχοντα δεδομένα χρησιμοποιούνταν ως χώροι κατοίκησης, αποθήκευσης, αλλά και σταβλισμού ζώων, ενώ πιθανολογούνται, χωρίς επί του παρόντος να τεκμηριώνονται, και άλλες χρήσεις (ταφική, λατρευτική).
Περισσότερα από 200 σπήλαια και βραχοσκεπές έχουν εντοπιστεί διάσπαρτα στην Μαγνησία αλλά δεν έχουν διερευνηθεί ακόμη. «Δεν έχει πραγματοποιηθεί ακόμη εκτεταμένη ανασκαφική έρευνα και ως εκ τούτου δεν έχουμε συνολική εικόνα. Έχουν προκύψει πολύ σημαντικά ευρήματα από τις επιφανειακές έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα, τα οποία αναμένονται να αποδώσουν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες πληροφορίες σχετικά με τη διαχρονική χρήση των σπηλαίων στο Πήλιο» υπογραμμίζει ο αρμόδιος αρχαιολόγος της Εφορείας Σπηλαιολογίας και Παλαιοανθρωπολογίας Βορείου Ελλάδος.
Παράλληλα όμως, έχουν εντοπιστεί διάφορα σπήλαια ιστορικών χρόνων στην περιοχή μας, τα οποία είναι διάσπαρτα σε διάφορα σημεία. Σπήλαιο των ιστορικών χρόνων έχει βρεθεί, συγκεκριμένα, στο Αχίλλειο, στα Κρούνια, στο οποίο πραγματοποιήθηκε ανασκαφή της ίδιας Εφορείας και βρέθηκαν υδρομαστευτικές εγκαταστάσεις και διάφορα κινητά ευρήματα, όπως κεραμική, οστά ζώων, όστρεα (θαλάσσια όστρακα), λίθινα εργαλεία, λυχνάρια και άλλα.
Επίσης, υπάρχει ένα ενδιαφέρον σπήλαιο στην Μηλίνα, η περίφημη Βαθυσπηλιά, όπου έχει βρεθεί κεραμική των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων. Όλα τα παραπάνω αποτελούν πολύ σημαντικό πλούτο για την περιοχή μας και στους στόχους της Εφορείας Σπηλαιολογίας είναι, αναμφίβολα, η συνέχιση του προγράμματος καταγραφής και διερεύνησης, προκειμένου να καταστεί εφικτή στο μέλλον η συνολική ανάδειξη και προστασία τους.
Ταχυδρόμος, Πανθεσσαλική Εφημερίδα
