Οι ερευνητές του πανεπιστημίου της Καλιφόρνια - Σάντα Κρουζ, που δημοσίευσαν τη σχετική μελέτη στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), σύμφωνα με το "Science", αναφέρουν ότι τα έντομα έφθασαν στο μέγιστο μέγεθός τους περίπου πριν από 300 εκατ. χρόνια στη διάρκεια της ύστερης Ανθρακοφόρου και της πρώιμης Πέρμιας περιόδου.
Τότε ακόμα η ατμόσφαιρα της Γης ήταν πολύ πλούσια σε οξυγόνο (περίπου 30% στο σύνολο του αέρα σε σχέση με 21% εδώ και περίπου 100 εκατ. χρόνια), γεγονός που διευκόλυνε την ανάπτυξη των εντόμων, τα οποία απορροφούν το οξυγόνο μέσω των μικροσκοπικών αναπνευστικών σωλήνων που διαθέτουν αντί για πνεύμονες. Αυτή η αυξημένη εισροή οξυγόνου τροφοδοτούσε ένα πιο έντονο μεταβολισμό και συνεπώς την μεγέθυνση του σώματός τους. Έτσι, τις εποχές εκείνες στον ουρανό έκοβαν βόλτες τεράστια έντομα, όπως οι λιβελλούλες, με άνοιγμα φτερών έως 70 εκατοστά.
Οι ερευνητές δημιούργησαν μια μεγάλη βάση δεδομένων με το άνοιγμα των φτερών περίπου 10.500 εντόμων, των οποίων έχουν βρεθεί απολιθώματα ηλικίας έως 320 εκατ. ετών. Στη συνέχεια οι επιστήμονες συσχέτισαν το μέγεθος των εντόμων με την μεταβαλλόμενη ποσότητα του οξυγόνου στην ατμόσφαιρα και διαπίστωσαν ότι αυτά τα δύο μεγέθη σχετίζονταν στενά κατά την περίοδο των εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών που κράτησε η εξέλιξη των εντόμων.
Ανάλογα με την αυξομείωση του οξυγόνου, έτεινε να αυξομειώνεται και το μέγεθος των εντόμων επί περίπου 200 εκατ. χρόνια. Όμως, περίπου στο τέλος της Ιουρασικής και στην αρχή της Κρητιδικής περιόδου, πριν από περίπου 140 εκατ. χρόνια, παρόλο που το επίπεδο του οξυγόνου στην ατμόσφαιρα συνέχισε να αυξάνεται, το μέγεθος των εντόμων άρχισε να μειώνεται. Ο νέος παράγων στο «παιγνίδι» της εξέλιξης ήταν πλέον η εμφάνιση στο προσκήνιο των πουλιών, η οποία συνέβη εκείνη την περίοδο. Ένα από τα πρώτα πουλιά ήταν ο Αρχαιοπτέρυξ, που κατά πάσα πιθανότητα ζούσε με έντομα.
Τα έντομα, προκειμένου να κάνουν πιο γρήγορες μανούβρες στον αέρα και έτσι να επιβιώσουν καλύτερα, έγιναν σταδιακά όλο και μικρότερα. Μία περίοδος έντονης σμίκρυνσης των εντόμων έλαβε χώρα στο τέλος της Κρητιδικής περιόδου, πριν από 90 έως 65 εκατ. χρόνια, καθώς τότε εντεινόταν η εξέλιξη και ο πολλαπλασιασμός των πουλιών, αλλά και των νυχτερίδων. Τα πρώτα πουλιά δεν ήσαν πολύ ικανά στο πέταγμα, όμως σταδιακά είχαν πια εξελίξει τις δυνατότητές τους, οπότε τα πράγματα είχαν… σκουρύνει για τα έντομα, που αναγκάστηκαν να γίνουν ακόμα πιο μικρά.
Οι ερευνητές πάντως διευκρίνισαν ότι πάντοτε, ακόμα και πριν από 250 εκατ. χρόνια, υπήρχαν μικροσκοπικά έντομα με άνοιγμα φτερών λίγων χιλιοστών, που ζούσαν παράλληλα με τα γιγάντια έντομα. Εξάλλου, εκτός από τα έντομα και τα πουλιά, στους αρχαίους ουρανούς κυκλοφορούσαν και άλλα πλάσματα, με πιο χαρακτηριστικούς τους πτερόσαυρους, ιπτάμενα ερπετά που αναπτύχθηκαν στην ύστερη Τριασική περίοδο πριν από περίπου 230 εκατ. χρόνια.
