Ο αυτισμός είναι μια διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή που έχει χαρακτηριστεί σαν διαταραχή «φάσματος», αυτό σημαίνει ότι η κλινική εικόνα του αυτισμού κυμαίνεται από... ηπιότερες μέχρι βαρύτερες μορφές. Οι Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές (ΔΑΔ), συνοδεύονται από σοβαρή έκπτωση σε πολλαπλούς τομείς της ανάπτυξης:
- Επικοινωνία
- Αμοιβαίες Κοινωνικές Συναλλαγές
- Γενική συμπεριφορά
- Δραστηριότητες
- Ενδιαφέροντα
Πρέπει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια έχουν αλλάξει αρκετά τα επιδημιολογικά δεδομένα του αυτισμού και των συναφών του καταστάσεων. Με την αναγνώριση μιας ποικιλίας μορφών, αρκετές περιπτώσεις εντάσσονται τώρα στις διαταραχές «αυτιστικού φάσματος». Εκτιμάται, βάσει παγκοσμίων στατιστικών, ότι επηρεάζει 1 παιδί στις 166 γεννήσεις που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού. Εμφανίζεται πολύ πιο συχνά στα αγόρια, σε μια αναλογία 3-4 αγόρια προς 1 κορίτσι. Δεν κάνει διάκριση από πλευράς φυλής, κουλτούρας ή κοινωνικής τάξης.
Οι Διαταραχές του Αυτιστικού Φάσματος (Δ.Α.Φ.) μπορούν να ανιχνευθούν αξιόπιστα από την ηλικία των 3 ετών και σε ορισμένες περιπτώσεις από τους 18 μήνες. Οι γονείς είναι συνήθως οι πρώτοι που παρατηρούν τις ασυνήθιστες συμπεριφορές στο παιδί τους.
Παρακάτω, ακολουθεί μια αναφορά στα αναπτυξιακά ορόσημα για την επικοινωνία και τις κοινωνικές δεξιότητες.
Αν το μωρό σας έχει συμπεριφορές που συνδέονται με τον αυτισμό, μην θεωρήσετε ότι έχει απαραίτητα αυτή την διαταραχή.
Βήμα 1.
Παρακολουθήστε τη βλεματική επαφή του μωρού. Τα μωρά με αυτισμό τείνουν να αποφεύγουν να κοιτάξουν τους γονείς τους
Βήμα 2. Γύρω στην ηλικία των 5 μηνών, δώστε προσοχή στο φωνητικό παιχνίδι του παιδιού, όταν εκείνο ξεκινά να παίζει με τους ήχους που παράγει. Τα παιδιά με αυτισμό δείχνουν κωφά, δηλαδή δεν διεγείρονται εύκολα με ήχους.
Βήμα 3. Επιχειρήστε να παίξτε με τους ήχους που κάνει, όταν παράγει έναν ήχο μιμηθείτε τον ίδιο και δείτε αν θα ανταποκριθεί. Τα μωρά με αυτισμό συνήθως δεν ανταποκρίνονται σε τέτοιου είδους λεκτική συναλλαγή.
Βήμα 4. Στην ηλικία των δέκα μηνών, προσπαθήστε να τραβήξετε την προσοχή του, δείτε αν ανταποκρίνεται στο όνομα του. Συνήθως δεν ανταποκρίνονται στο κάλεσμα του ονόματος τους. Αν δεν ανταποκρίνεται ελέγξτε πρώτα την ακοή του.
Βήμα 5. Παρατηρείστε την συμπεριφορά του. Στην ηλικία των 12 μηνών τα βρέφη συνήθως δείχνουν τα αντικείμενα, πιάνουν, χαιρετάνε, και προσπαθούν να μιλήσουν. Τα παιδιά με αυτισμό λειτουργούν σαν να μην αντιλαμβάνονται την εμφάνιση-απομάκρυνση οικείων προσώπων τους, συνήθως είναι απόμακρα.
Βήμα 6. Ελέγξετε την ευαισθησία του μωρού σας σε ήχους και την αφή. Τα μωρά με αυτισμό είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε ήχους, δεν τους αρέσουν οι
αγκαλιές και έχουν αντοχή στον πόνο.
Βήμα 7. Μήπως έχει την τάση να εστιάζει την προσοχή του σε συγκεκριμένο αντικείμενο μέρος του αντικειμένου π.χ. μια σβούρα, μια ρόδα αυτοκινήτου; Μήπως τοποθετεί παιχνίδια στην σειρά και δεν παίζει με συμβολικό ή λειτουργικό παιχνίδι;
Βήμα 8. Παρατηρείστε πιθανές επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως στροβιλίσματα, τη κίνηση του κορμού μπροστά και πίσω, γρήγορη κίνηση των χεριών πάνω κάτω, εμμονές με αντικείμενα και δραστηριότητες.
Βήμα 9. Τα παιδιά με αυτισμό έχουν έντονες αντιδράσεις στις αλλαγές των συνηθειών τους. Μια μικρή αλλαγή σε οποιαδήποτε συνήθεια στα γεύματα, στο ντύσιμο, στο μπάνιο, στην άφιξη στο σχολείο μια συγκεκριμένη ώρα από τον ίδιο δρόμο, μπορεί να προκαλέσει έντονη έκρηξη θυμού.
Βήμα 10. Στους 18 μήνες τα μωρά έχουν συνήθως μερικές λέξεις στο λεξιλόγια τους και στην ηλικία των 2 ετών αρχίζουν να φτιάχνουν προτάσεις των 2 λέξεων. Μιμούνται δραστηριότητες, (π.χ., παριστάνουν ότι μιλούν στο τηλέφωνο ή μαγειρεύουν). Ενδιαφέρονται για τα άλλα παιδιά και παίζουν με αυτά. Σε αντίθεση με τα παιδιά με αυτισμό που κλείνονται στον κόσμο τους.
Θα πρέπει να τονιστεί, ότι μερικά παιδιά με αυτισμό αναπτύσσονται φυσιολογικά μέχρι την ηλικία των 18 με 24 μηνών και μετά σταματούν ή παλινδρομούν στον λόγο και στην υπόλοιπη ανάπτυξη τους. Η μέγιστη πρόοδος συμβαίνει όταν το παιδί λαμβάνει πρόγραμμα παρέμβασης πριν τα 4 χρόνια ζωής.
Η σωστή διάγνωση και η πρώιμη παρέμβαση προσφέρει στα παιδιά την ευκαιρία να αναδείξουν τις ικανότητες τους, την ομαλότερη ένταξη τους στην κοινωνία και παράλληλα ενισχύονται οι ελπίδες της οικογένειας για μια καλύτερη ποιότητα ζωής.
*Η Βαλεντίνα Βεκρή είναι Ψυχολόγος, απόφοιτος του Πανεπιστημίου, Huddersfield της Μ. Βρετανίας και κάτοχος του Μεταπτυχιακού Διπλώματοs, MSc Εξελικτική Ψυχολογία, του Central Lancashire, U.K. Έχει εργαστεί ως Θεραπεύτρια και Υπεύθυνη Προγράμματος παιδιών με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές και νοητική υστέρηση.
- Επικοινωνία
- Αμοιβαίες Κοινωνικές Συναλλαγές
- Γενική συμπεριφορά
- Δραστηριότητες
- Ενδιαφέροντα
Πρέπει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια έχουν αλλάξει αρκετά τα επιδημιολογικά δεδομένα του αυτισμού και των συναφών του καταστάσεων. Με την αναγνώριση μιας ποικιλίας μορφών, αρκετές περιπτώσεις εντάσσονται τώρα στις διαταραχές «αυτιστικού φάσματος». Εκτιμάται, βάσει παγκοσμίων στατιστικών, ότι επηρεάζει 1 παιδί στις 166 γεννήσεις που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού. Εμφανίζεται πολύ πιο συχνά στα αγόρια, σε μια αναλογία 3-4 αγόρια προς 1 κορίτσι. Δεν κάνει διάκριση από πλευράς φυλής, κουλτούρας ή κοινωνικής τάξης.
Οι Διαταραχές του Αυτιστικού Φάσματος (Δ.Α.Φ.) μπορούν να ανιχνευθούν αξιόπιστα από την ηλικία των 3 ετών και σε ορισμένες περιπτώσεις από τους 18 μήνες. Οι γονείς είναι συνήθως οι πρώτοι που παρατηρούν τις ασυνήθιστες συμπεριφορές στο παιδί τους.
Παρακάτω, ακολουθεί μια αναφορά στα αναπτυξιακά ορόσημα για την επικοινωνία και τις κοινωνικές δεξιότητες.
Αν το μωρό σας έχει συμπεριφορές που συνδέονται με τον αυτισμό, μην θεωρήσετε ότι έχει απαραίτητα αυτή την διαταραχή.
Βήμα 1.
Παρακολουθήστε τη βλεματική επαφή του μωρού. Τα μωρά με αυτισμό τείνουν να αποφεύγουν να κοιτάξουν τους γονείς τους
Βήμα 2. Γύρω στην ηλικία των 5 μηνών, δώστε προσοχή στο φωνητικό παιχνίδι του παιδιού, όταν εκείνο ξεκινά να παίζει με τους ήχους που παράγει. Τα παιδιά με αυτισμό δείχνουν κωφά, δηλαδή δεν διεγείρονται εύκολα με ήχους.
Βήμα 3. Επιχειρήστε να παίξτε με τους ήχους που κάνει, όταν παράγει έναν ήχο μιμηθείτε τον ίδιο και δείτε αν θα ανταποκριθεί. Τα μωρά με αυτισμό συνήθως δεν ανταποκρίνονται σε τέτοιου είδους λεκτική συναλλαγή.
Βήμα 4. Στην ηλικία των δέκα μηνών, προσπαθήστε να τραβήξετε την προσοχή του, δείτε αν ανταποκρίνεται στο όνομα του. Συνήθως δεν ανταποκρίνονται στο κάλεσμα του ονόματος τους. Αν δεν ανταποκρίνεται ελέγξτε πρώτα την ακοή του.
Βήμα 5. Παρατηρείστε την συμπεριφορά του. Στην ηλικία των 12 μηνών τα βρέφη συνήθως δείχνουν τα αντικείμενα, πιάνουν, χαιρετάνε, και προσπαθούν να μιλήσουν. Τα παιδιά με αυτισμό λειτουργούν σαν να μην αντιλαμβάνονται την εμφάνιση-απομάκρυνση οικείων προσώπων τους, συνήθως είναι απόμακρα.
Βήμα 6. Ελέγξετε την ευαισθησία του μωρού σας σε ήχους και την αφή. Τα μωρά με αυτισμό είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε ήχους, δεν τους αρέσουν οι
αγκαλιές και έχουν αντοχή στον πόνο. Βήμα 7. Μήπως έχει την τάση να εστιάζει την προσοχή του σε συγκεκριμένο αντικείμενο μέρος του αντικειμένου π.χ. μια σβούρα, μια ρόδα αυτοκινήτου; Μήπως τοποθετεί παιχνίδια στην σειρά και δεν παίζει με συμβολικό ή λειτουργικό παιχνίδι;
Βήμα 8. Παρατηρείστε πιθανές επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως στροβιλίσματα, τη κίνηση του κορμού μπροστά και πίσω, γρήγορη κίνηση των χεριών πάνω κάτω, εμμονές με αντικείμενα και δραστηριότητες.
Βήμα 9. Τα παιδιά με αυτισμό έχουν έντονες αντιδράσεις στις αλλαγές των συνηθειών τους. Μια μικρή αλλαγή σε οποιαδήποτε συνήθεια στα γεύματα, στο ντύσιμο, στο μπάνιο, στην άφιξη στο σχολείο μια συγκεκριμένη ώρα από τον ίδιο δρόμο, μπορεί να προκαλέσει έντονη έκρηξη θυμού.
Βήμα 10. Στους 18 μήνες τα μωρά έχουν συνήθως μερικές λέξεις στο λεξιλόγια τους και στην ηλικία των 2 ετών αρχίζουν να φτιάχνουν προτάσεις των 2 λέξεων. Μιμούνται δραστηριότητες, (π.χ., παριστάνουν ότι μιλούν στο τηλέφωνο ή μαγειρεύουν). Ενδιαφέρονται για τα άλλα παιδιά και παίζουν με αυτά. Σε αντίθεση με τα παιδιά με αυτισμό που κλείνονται στον κόσμο τους.
Θα πρέπει να τονιστεί, ότι μερικά παιδιά με αυτισμό αναπτύσσονται φυσιολογικά μέχρι την ηλικία των 18 με 24 μηνών και μετά σταματούν ή παλινδρομούν στον λόγο και στην υπόλοιπη ανάπτυξη τους. Η μέγιστη πρόοδος συμβαίνει όταν το παιδί λαμβάνει πρόγραμμα παρέμβασης πριν τα 4 χρόνια ζωής.
Η σωστή διάγνωση και η πρώιμη παρέμβαση προσφέρει στα παιδιά την ευκαιρία να αναδείξουν τις ικανότητες τους, την ομαλότερη ένταξη τους στην κοινωνία και παράλληλα ενισχύονται οι ελπίδες της οικογένειας για μια καλύτερη ποιότητα ζωής.
*Η Βαλεντίνα Βεκρή είναι Ψυχολόγος, απόφοιτος του Πανεπιστημίου, Huddersfield της Μ. Βρετανίας και κάτοχος του Μεταπτυχιακού Διπλώματοs, MSc Εξελικτική Ψυχολογία, του Central Lancashire, U.K. Έχει εργαστεί ως Θεραπεύτρια και Υπεύθυνη Προγράμματος παιδιών με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές και νοητική υστέρηση.
