Γράφει ο Σπύρος Σταλιας*
Όλα αρχίζουν με την έναρξη της ελληνικής φιλοσοφίας. Ερωτήματα για την ύλη και την ζωή, το ον και το γίγνεσθαι. Εκεί λοιπόν γεννήθηκε ένα δίλημμα που αφορούσε στο ένα και τα πολλά.Από την μια, πλήθος φαινομένων συλλαμβάνουν οι αισθήσεις μας, και από την άλλη θεωρούμε με κάποιο τρόπο, ότι όλα αυτά τα φαινόμενα μπορούμε να τα αναγάγουμε σε μια τελική αρχή, δηλαδή να αναγνωρίζουμε κάποιες ομοιότητες ή κανονικότητες στα φαινόμενα.
Παρατηρώντας λοιπόν τα φαινόμενα της φύσεως που είναι υπό συνεχή μεταβολή ίσως θα μπορούσαμε να βρούμε μια θεμελιώδη αρχή που βρίσκεται πίσω από αυτά..
Οι πρώτοι λοιπόν φιλόσοφοι αναζήτησαν πίσω από τα φαινόμενα μια υλική αίτια εφ όσον ο κόσμος μας είναι υλικός και ως τέτοιο θα πρέπει να τον εξηγούμε ( η έναρξη της επιστήμης). Και άλλος είπε ότι η πρώτη αίτια είναι το νερό και άλλος είπε ότι είναι η φωτιά ή τέλος πάντων κάποια άλλη μορφή ύλης που παρουσιάζεται στα φαινόμενα με μεταβατική μορφή.
Αν λοιπόν ακολουθήσουμε αυτή την γραμμή σκέψης, τότε τα φαινόμενα που συνδυάζονται με αυτή την υλη, και αυτή η υλη μια φορά εμφανίζεται ως λουλούδι, ως πέτρα, την άλλη ως κάποιο πρόσωπο ή λιμάνι κοκ, τότε μπορούμε να βρούμε απλούς νόμους πίσω από όλα αυτά και να τους διατυπώσουμε. Να βρούμε μια υλική αίτια των πραγμάτων. Συνέπεια αυτού όμως είναι το ερώτημα πόσο μικρή είναι αυτή η υλη της οποίας τους νόμους θέλουμε να αποκαλύψουμε.
Ένα κομμάτι ύλης μπορεί να διαιρεθεί σε πολλά μέρη, Και αυτά επίσης διαιρούνται σε αλλά μικρότερα και πάει λέγοντας το πράγμα. Δεν μπορούμε όμως να φανταστούμε ότι η διαίρεση είναι δυνατόν να συνεχιστεί, αλλά και από την άλλη, δεν ξέρουμε για πιο λόγο γιατί να μην μπορεί αυτή η διαίρεση να συνεχίζεται διαρκώς. Αν συνεχιζόταν αυτή η διαίρεση τότε ένα έσχατο νόμο δεν μπορούμε να βρούμε, ξεφεύγουμε από το στόχο μας.
Έτσι οι Έλληνες βλέποντας αυτό, υπέθεσαν και καλώς, το άτομο, αλλά άφησαν άλυτο το πρόβλημα της μη περαιτέρω διαιρετότητας. Ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος κατέληξαν ότι το άτομο, η εσχάτη υλη, είναι άφθορον, αιώνιο ή καλύτερα είναι το ον, η ύπαρξη καθ’ εαυτή, και ότι κάθε τι αποτελείται από άτομα. Το αμιγές ον δεν εχει καμία ιδιότητα πέραν της υπάρξεως, αλλά οι ενώσεις ατόμων με κάποιο τρόπο δημιουργούν την υλική υπόσταση αυτού του κόσμου.
Η ερμηνεία αυτή υπήρξε στην ιστορία της φυσικής εξαιρετικά επιτυχής, αλλά άφηνε ανοιχτό το θέμα της μη περαιτέρω διαιρετότητας του ατόμου και του τι καθορίζει την κίνηση και την θέση των ατόμων και έτσι οι Έλληνες υλιστές δεν έφτασαν στο σημείο να διατυπώσουν ένα απλό φυσικό νόμο που να διέπει την υλη αυτού του κόσμου. Είχαν αυτή την σοφία αλλά από την άλλη διαισθάνονται κάποια αιτιοκρατία και για αυτό μίλαγαν για αναγκαιότητα, για αίτιο και αιτιατό, αλλά νόμο φυσικό, γενική αρχή, προς τιμήν τους, δεν διετύπωσαν ποτέ.
Όταν ο Πλάτων μελέτησε τον Λεύκιππο και τον Δημόκριτο δέχτηκε τα ελάχιστα αυτά σωματίδια με μεγάλη του χαρά αλλά με σκοπό να διατυπώσει ένα γενικό νόμο για την φύση είπε ότι τα σωματίδια αυτά δεν μπορει να έχουν αληθινή υλική υπόσταση αλλά μάλλον είναι μαθηματικοί τύποι και βρίσκονται κάτω από την δομή της ύλης στην οποία ανήκουν και της οποίας χαρακτηρίζουν την συμπεριφορά.
Με αλλά λόγια, ο Πλάτων είπε ότι ο κύβος (ιδεατό σχήμα δεν υπάρχει, είναι μαθηματικός τύπος τρόπον τινά) είναι το μικρότερο σωματίδιο του στοιχείου γη, το τετράεδρο της φωτιάς, και το εικοσάεδρο συμβόλιζε την κινητικότητα του νερού.
Κατά συνέπεια αυτά ως μαθηματικά μπορούσαν να διατυπώσουν ένα νόμο για την τάση αυτού του κόσμου. Κατ' αυτή την έννοια ήσαν άτομα διαφορετικά σε σχέση με αυτά της υλιστικής θεωρίας. Ήσαν άτομα τα οποία αποτελούντο από δισδιάστατα τρίγωνα και τα άτομα αντάλλασαν μεταξύ τους τρίγωνα και έτσι ας πούμε δυο άτομα αέρα και ένα άτομο φωτιάς μπορούσαν να συνδεθούν με ένα άτομο νερού.
Έτσι ο Πλατών επέλυσε το πρόβλημα της μη περαιτέρω διαίρεσης της ύλης και εκεί στην αρχή η ύλη απορροφάτε από την έννοια του μαθηματικού τύπου, του γεωμετρικού σχήματος εκείνη την εποχή. Δηλαδή το σχήμα καθόριζε την συμπεριφορά της ελαχίστης ύλης και της ύλης γενικότερα. Άρα ότι συμβαίνει μέσα στην ύλη στο χρόνο είναι προϊόν μια μαθηματικής αρχής.
Συνοψίζω. Κατά τον Πλάτωνα λοιπόν, τα υλικά αντικείμενα προσδιορίζονται από μαθηματικούς τύπους που είναι θεμιλιοδέστεροι των ατόμων και αυτοί οι τύποι δεν είναι τίποτα άλλο από αυτό που λέμε στην πλατωνική θεωρία μορφή ή ιδέα. . Άρα στις ιδέες αυτές θα πρέπει να αναζητήσουμε το ένα και την ενότητα του κόσμου που μπορούν να εκφραστούν μαθηματικά, είναι τύποι μαθηματικοί.
Αλλα ας αφήσουμε λίγο τον Πλάτωνα κατά μέρος, και ας επιστρέψουμε στην διαιρετότητα της ύλης μετά την Θεωρία των Quantum. Με βάση την θεωρία αυτή οι συνήθεις αντιλήψεις μας δεν μπορούν να εφαρμοστούν επί των ελαχιστοτάτων σωματιδίων της ύλης. Όλες οι έννοιες ταχύτητα, χρώμα, στάση, όλα γίνονται ασαφή. Αλλά τα μαθηματικά κάπου είναι εκεί διπλά.
Όταν στους επιταχυντές που έχουν κατασκευαστεί συγκρούονται δυο ας πούμε σωματίδια από την σύγκρουση διασπώνται σε περαιτέρω τεμάχια και μάλιστα σε πολλά τα οποία όμως είναι ιδία σωματίδια που πολλά τα γνωρίζουμε ήδη. Με άλλα λόγια δεν έχουν βρεθεί μικρότερα σωματίδια.
Έτσι λοιπόν θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα σωματίδια δεν διασπάστηκαν αλλά από την ενεργεία τους δημιουργήθηκαν αλλά σωματίδια σύμφωνα με τους νόμους της σχετικότητας. Ακόμα μπορούμε να πούμε ότι όλα τα σωματίδια αποτελούνται από την ιδία ουσία που μπορεί να ονομαστεί ενέργεια και ύλη λαμβάνοντας την μορφή ενός σωματιδίου. Ακόμα μπορούμε να πούμε ότι ‘η υλη είναι επ’ άπειρο διαιρετή’ αλλά και ταυτόχρονα ‘υπάρχουν ελάχιστες μονάδες ύλης’.
Αλλά πως από την ενέργεια δημιουργείται ύλη; Αυτή υποτίθεται ότι είναι η σημερινή μεγάλη ανακάλυψη. Εμφανίζεται το πεδίο Higgs με φορέα του το μποζόνιο Higgs και είναι αυτό που προσδίδει μάζα στα στοιχειώδη σωματίδια. Το πεδίο Higgs προσομοιάζεται με ένα υγρό, μια πισίνα, δυσχεραίνει την κίνηση διάμεσου του. Τα φωτόνια κινούνται ελεύθερα και ανεμπόδιστα μέσα στο πεδίο. Αυτό έχει ως συνέπεια το φωτόνιο να μην αποκτά μάζα . Αντιθέτως, τα υπόλοιπα συναντούν αντίσταση απ’ το πεδίο Higgs, αλληλεπιδρούν με το μποζόνιο του και αποκτούν μάζα και η δημιουργία συνεχίζεται, εμφανίζονται τα ηλεκτρόνια, τα πρωτόνια και τα νετρίνα που και αυτά αποκτούν μάζα, κινούμενα στο πεδίο .
Αν λοιπόν τα παραπάνω είναι αλήθεια τότε το μποζόνιο είναι μορφή είναι «εν» μια αρχή που μόνο μαθηματικά θα κατανοηθεί όπως μας είπε ο Πλάτων; Με βάση το μποζόνιο περιμένουμε να διαμορφωθεί μια ενιαία θεωρία των πεδίων της ύλης και συγχρόνως μια κβαντική θεωρία της ύλης; Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας ακόμα να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα. Προς το παρόν μένουμε σε αυτή την μεγάλη επιτυχία του επιστημονικού πνεύματος.
Με βάση τα παραπάνω είχε δίκιο ο Άγιος Πειραιώς να ξεσηκωθεί και να καταγγείλει την επιστημονική κοινότητα ότι θα μιλούσε για σωματίδιο με συνείδηση; Μάλλον έχει άδικο και συλλαμβάνεται θεολογικά αμόρφωτος. Η επιστήμη απολογείται στην επιστήμη και σκοπός της είναι να διατυπώσει νόμους που διέπουν την φύση. Προχωρά μέσα από λάθη. Ουδέποτε έχει απόλυτο κύρος.
Από την άλλη η θρησκευτική πίστη αναφέρεται σε κάτι που είναι επέκτεινα πάσης εμπειρίας και πάσης προϋποθέσεως . Αναφέρεται προς το υπερβατικό και το απόλυτο που ο άνθρωπος το συναισθάνεται όταν απευθύνεται προς αυτό πέρα από την εμπειρική πραγματικότητα.
Είναι μια σχέση του εγώ όχι προς ένα αντικείμενο αλλά προς ένα Συ, σχέση με ένα ζων πρόσωπο, είναι Θεός ζων. Είναι σχέση προσωπική. Επομένως είναι λάθος να ισχυρίζεται κάποιος ότι υπάρχει περίπτωση σύγκρουσης μεταξύ θρησκευτικής πίστης και επιστημονικής έρευνας.
Καταλήξαμε. Αλλά αν όλα τα παραπάνω είναι δύσκολα τότε είναι και ο δρόμος της Τέχνης για να κατανοήσουμε το «εν».
*Είναι Οικονομολόγος Ph.D - π. Διευθύνων Σύμβουλος ΟΛΠ-ΟΛΚΕ
