Θα μπορούσε να είναι ο αγροτουρισμός η λύση για την Κρήτη τα αμέσως επόμενα χρόνια; Η απάντηση είναι καταφατική αν λάβουμε υπόψιν τη σοβαρή μελέτη της Μελίνας Κριτσωτάκη που εκπόνησε ένα πιλοτικό σχέδιο για την περιοχή της Σητείας.
Αρχικά ήταν μια πτυχιακή μελέτη και στη συνέχεια έγινε ένα σχέδιο ανάπτυξης του αγροτουρισμού στο δήμο Σητείας που μπορεί να εξελιχθεί σε ένα πλήρες "μάστερ πλαν" για όλη την Κρήτη! Η Ηρακλειώτισσα γεωπόνος Μελίνα Κριτσωτάκη που πρόσφατα παρουσίασε τη δουλειά της στην περιοχή τονίζει ότι "μια στρατηγική αειφόρου ανάπτυξης για να έχει αποτελέσματα θα πρέπει να είναι συμμετοχική, διαδραστική και ρεαλιστική"!
"Ορισμένες αρνητικές επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού όπως είναι η δημιουργία αυξημένης ζήτησης πόρων, η δημιουργία εποχικών δυσκολιών, κά. οδήγησαν τον τουρισμό να στραφεί σε άλλες μορφές και ειδικότερα στις μορφές εναλλακτικού τουρισμού.
Οι πιο ενδεικτικές εναλλακτικές μορφές τουρισμού είναι ο αγροτουρισμός, ο οικοτουρισμός, ο συνεδριακός τουρισμός, ο θαλάσσιος, ο θρησκευτικός, ο αθλητικός, ο ιαματικός, ο τουρισμός περιπέτειας κά. Ένας γενικός ορισμός του αγροτουρισμού περιγράφει αυτή τη μορφή τουρισμού ως διακοπές που στηρίζονται στους πόρους του περιβάλλοντος και στις δυνατότητες φιλοξενίας του αγροτικού χώρου και της γεωργικής εκμετάλλευσης.
Μπορεί να αναπτυχθεί σε περιοχές με όμορφο φυσικό περιβάλλον, πλούσιο σε στοιχεία πολιτιστικής κληρονομιάς και παραδόσεων" αναφέρει η κ.Κριτσωτάκη.
Η Σητεία, λέει, αποτελεί έναν τέτοιο χώρο και αν λόγω οικονομικής κρίσης αλλά και ιδιομορφιών των γεωργικών εκτάσεων (μικρός και κατακερματισμένος κλήρος, μονοκαλλιέργεια ελιάς, γήρανση αγροτικού πληθυσμού) είναι δύσκολο να γίνουν νέες μονάδες που να προσφέρουν διαμονή παράλληλα με αγροτικές και εναλλακτικές δραστηριότητες, μπορούν ως λύση να δημιουργηθούν Δίκτυα συνεργασίας φορέων και επαγελματιών (ιδιοκτήτες δωματίων, εστιάτορες, ομάδες παραγωγών-συνεταιρισμοί, επιχειρηματίες τοπικών προϊόντων).
Τα Δίκτυα (Clusters) είναι ομάδες ανεξάρτητων επιχειρήσεων και σχετιζόμενων φορέων οι οποίες συνεργάζονται, είναι γεωγραφικά συγκεντρωμένες σε μία ή περισσότερες περιφέρειες, είναι εξειδικευμένες σε ένα συγκεκριμένο τομέα – κλάδο επιχειρηματικής δραστηριότητας, το αντικείμενό τους μπορεί είτε να σχετίζεται με την επιστημονική έρευνα είτε να είναι συμβατικού χαρακτήρα με ανάπτυξη κοινών δράσεων συνεργασίας σε θέματα πχ. προβολής και προώθησης και μπορεί να έχουν τυπική μορφή (δηλαδή να αποκτήσουν και θεσμικό χαρακτήρα) ή άτυπη μορφή.
Το συμφωνο
Σύμφωνα με την κ.Κριτσωτάκη το Τοπικό Σύμφωνο Ποιότητας (ΤΣΠ) το οποίο καλούνται να ακολουθήσουν τα μέλη ενός Δικτύου συγκροτείται ως ένα σύνολο κανόνων οι οποίοι θεσπίζονται με πρωτοβουλία των συμμετεχόντων στο δίκτυο αυτό.
Λειτουργεί μέσα στο θεσμικό πλαίσιο της Πολιτείας θεσπίζοντας επιπλέον όρους που ορίζουν ειδικότερες προδιαγραφές οι οποίες αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας των παραγομένων προϊόντων και των παρεχομένων τουριστικών υπηρεσιών σε μια περιοχή.
Η έννοια της ποιότητας στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν αφορά απλά τεχνικά χαρακτηριστικά των προσφερομένων προϊόντων ή υπηρεσιών αλλά συμπεριλαμβάνει επιπλέον στοιχεία που αφορούν τον τοπικό πολιτισμό, τις ιδιαίτερες πρακτικές παραγωγής, την προστασία του περιβάλλοντος και τελικά την ταυτότητα μιας περιοχής. Οι συμμετοχές στο ΤΣΠ δεν έχουν το χαρακτήρα συνδικαλιστικής ομάδας αλλά μελών συνήθως αστικής, μη κερδοσκοπικής, εταιρείας.
"Στο πλαίσιο της μελέτης θέλοντας να καταγράψω τη "στάση" των συμμετεχόντων ως προς το θέμα του αγροτουρισμού, τη γνώμη τους σχετικά με την περιοχή ως τουριστικό προορισμό και το ενδεχόμενο συμμετοχής τους σε ένα Τοπικό Σύμφωνο Ποιότητας για το Δήμο Σητείας διενήργησα έρευνα τα δεδομένα της οποίας συγκεντρώθηκαν με προσωπικές συνεντεύξεις με χρήση "ανοιχτών" ερωτήσεων. Έγιναν δύο ερωτηματολόγια, ένα για τους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τους εκπροσώπους των διαφόρων Οργανισμών και Ενώσεων με δεκατρείς ερωτήσεις και ένα για τους επαγγελματίες και ομάδες παραγωγών με τις παραπάνω δεκατρείς ερωτήσεις συν δύο ακόμη" αναφέρει και καταλήγει:
"Στα συμπεράσματα της έρευνας έγιναν συγκεκριμένες προτάσεις για την καλύτερη ανάπτυξη του αγροτουρισμού στην περιοχή και δόθηκε επίσης ένα λεπτομερές σχέδιο δράσης στα πλαίσια της "από τα κάτω" προσέγγισης για να οδηγηθούμε τελικά στη δημιουργία ενός Δικτύου στο Δήμο Σητείας.
Μια στρατηγική αειφόρου ανάπτυξης για να έχει αποτελέσματα θα πρέπει να είναι συμμετοχική, διαδραστική και ρεαλιστική. Να λαμβάνει δηλαδή υπόψη της την τοπική και εθνική πραγματικότητα και οι τοπικοί πληθυσμοί να συμμετέχουν από κοινού με τους "εξωτερικούς αναπτυξιακούς φορείς" στη διαμόρφωση και υλοποίηση του σχεδίου δράσης.
Επίσης, είναι απαραίτητη η ύπαρξη μεταξύ των συμβαλλομένων μερών στοιχείων όπως η εμπιστοσύνη, ο σωστός συντονισμός και ενημέρωση, ο διάλογος, κά. Οι αναπτυξιακοί στόχοι δεν πρέπει να διαμορφωθούν από κάποια υπερκείμενη διοικητική μονάδα αλλά να προκύψουν από τη διαβούλευση σε τοπικό επίπεδο ώστε να αντικατοπτρίζουν τα πραγματικά προβλήματα και τις ανάγκες της περιοχής".
