Σε λίγες μέρες, η Κυβέρνηση κλείνει ένα εξάμηνο στο τιμόνι της χώρας. Μαζί με τις επώδυνες για την κοινωνία πολιτικές που θεσμοθετήθηκαν μέσα σε αυτό το διάστημα, σημειώθηκαν... και πολλές αλλαγές στην περιβαλλοντική νομοθεσία, οι οποίες έχουν επιφέρει επιπλέον επιδείνωση στην εθνική περιβαλλοντική πολιτική και σε κάθε προοπτική για οικολογικά, κοινωνικά και οικονομικά βιώσιμη διέξοδο της χώρας από την κρίση.
Συγκεκριμένα, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις Αρκτούρος, Αρχέλων, Δίκτυο Μεσόγειος SOS, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Καλλιστώ, Greenpeace, MOm και WWF Ελλάς, έχουν καταγράψει τις εξής αρνητικές και ανησυχητικές εξελίξεις μέσα στο τελευταίο εξάμηνο:
- Νέα επιδείνωση του καθεστώτος παραχώρησης δημόσιων φυσικών εκτάσεων, μέσα από τον ν. 4092/2012 του Υπουργείου Οικονομικών. Στο στόχαστρο του συγκεκριμένου νόμου είναι η οικολογικά ευαίσθητη και οικονομικά πολύτιμη παρόχθια ζώνη και ο αιγιαλός που μπορούν πλέον με συνοπτικές διαδικασίες, και κατά παρέκκλιση από τις ισχύουσες για τις περιοχές αυτές ρυθμίσεις, να παραχωρούνται για κατασκευή λιμενικών εγκαταστάσεων και τουριστικών επενδύσεων.
- Ανατροπή της πολεοδομικής νομοθεσίας για κατά παραγγελία χωροθέτηση «παραθεριστικών χωριών» αμφίβολης οικονομικής αξίας για τις τοπικές κοινωνίες και την εθνική οικονομία, πάλι μέσα από τον ν. 4092/2012, αλλά και περαιτέρω περιβαλλοντική υποβάθμιση της υπαίθρου.
- Πρόσθετη συρρίκνωση του Πράσινου Ταμείου. Συγκεκριμένα, μέσα από πρόσφατη πράξη νομοθετικού περιεχομένου (ΦΕΚ Α’ 229/2012), το Πράσινο Ταμείο δικαιούται να εκταμιεύσει μόνο το 2,5% των διαθεσίμων του ανά έτος (το ποσοστό αυτό ήταν 5% σύμφωνα με νόμο του 2011, ενώ ο ιδρυτικός του νόμος προέβλεπε διάθεση του συνόλου των πόρων του Ταμείου για περιβαλλοντικές δράσεις). Με την αλλαγή αυτή το Πράσινο Ταμείο πλέον αδυνατεί να ανταποκριθεί στον ρόλο του και να καλύψει π.χ. τις τεράστιες ανάγκες στήριξης των κρατικών υπηρεσιών για δασοπροστασία και διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά και τη θεσμικά δεσμευτική υποχρέωση για αστικές αναπλάσεις, ώστε να επιτευχθεί περιβαλλοντικό ισοζύγιο στην περιβαλλοντική επιβάρυνση που προκλήθηκε από την τακτοποίηση αυθαιρέτων κτισμάτων και λοιπών πολεοδομικών παραβάσεων.
- Παράλογη κατάργηση φορέων διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, η οποία σχεδιάζεται χωρίς κανένα οικονομικό όφελος για τον δημόσιο προϋπολογισμό και δίχως εγγυήσεις για τη σωστή διαχείριση των οικολογικά σημαντικών περιοχών που οι φορείς είχαν στη δικαιοδοσία τους.
- Συνέχιση της ανερμάτιστης και αντιαναπτυξιακής πολιτικής που αποτελεί βασικό αίτιο της κρίσης, με προώθηση καταστροφικών για το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες επενδύσεων αμφίβολου οικονομικού οφέλους και βιωσιμότητας.
- Απουσία της Ελλάδας από κρίσιμες διεθνείς διαπραγματεύσεις. Η πλέον πρόσφατη ηχηρή απουσία σημειώθηκε στην παγκόσμια διάσκεψη για το κλίμα στην Ντόχα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ειδικά οι διεθνείς διαπραγματεύσεις για την κλιματική αλλαγή δίνουν μεγάλες ευκαιρίες για διεθνείς συνεργασίες, με στόχο την ανάπτυξη πράσινης επιχειρηματικότητας και καινοτομίας.
- Αστάθεια και αβεβαιότητα στην οικονομική πολιτική για την ανάπτυξη των ΑΠΕ, η οποία εκφράστηκε με την επιβολή έκτακτης «εισφοράς αλληλεγγύης» σε όλες τις τεχνολογίες (ν. 4093/2012 του Υπουργείου Οικονομικών).
- Υποβάθμιση του καθεστώτος περιβαλλοντικής αδειοδότησης τουριστικών επενδύσεων σε προστατευόμενες περιοχές, μέσα από την πρόσφατη σχετική Κ.Υ.Α.
- Σοβαρές καθυστερήσεις στην εφαρμογή κρίσιμων πολιτικών της ΕΕ. Χαρακτηριστική είναι η αδικαιολόγητη καθυστέρηση στην εκπόνηση των σχεδίων διαχείρισης της οδηγίας 2000/60/ΕΚ για τα ύδατα και η απώλεια της πρώτης περιόδου (2009-2015) εφαρμογής των προβλεπόμενων μέτρων για την επίτευξη της καλής κατάστασης των υδάτων. Επίσης, αδικαιολόγητη είναι η καθυστέρηση στην εφαρμογή της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και συγκεκριμένα ο ορισμός στόχων και μέτρων διατήρησης για τις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης που εντάσσονται στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000.
- Έγκριση σεισμικών ερευνών για υδρογονάνθρακες στον σημαντικότερο βιότοπο της Μεσογείου για τα κητώδη δίχως τήρηση των προβλεπόμενων από το διεθνές περιβαλλοντικό δίκαιο διαδικασιών για την αποφυγή των επιπτώσεων σε απειλούμενα είδη θαλάσσιων θηλαστικών.
Την ίδια στιγμή, οι ήδη αποδυναμωμένες κρατικές περιβαλλοντικές υπηρεσίες αδυνατούν να ανταποκριθούν στις αυξημένες ανάγκες για πάταξη του περιβαλλοντικού εγκλήματος, επαρκείς και έγκαιρες περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις, καθώς και αδειοδοτήσεις και γνωμοδοτήσεις επί έργων και δραστηριοτήτων.
Σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, από τα παραπάνω γίνεται δυστυχώς σαφές ότι το περιβάλλον και η βιώσιμη ανάπτυξη μπαίνουν στο περιθώριο, αντί να αποτελέσουν κινητήριο δύναμη για έξοδο από την κρίση. Οι όποιες θετικές πολιτικές των τελευταίων ετών ακυρώνονται, στο όνομα ανύπαρκτων και αποδεδειγμένα άπιαστων βραχυπρόθεσμων οικονομικών στόχων, οι οποίοι κατά κανόνα λειτουργούν σε βάρος της κοινωνίας, του φυσικού περιβάλλοντος και της υγιούς επιχειρηματικότητας.
Συγκεκριμένα, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις Αρκτούρος, Αρχέλων, Δίκτυο Μεσόγειος SOS, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Καλλιστώ, Greenpeace, MOm και WWF Ελλάς, έχουν καταγράψει τις εξής αρνητικές και ανησυχητικές εξελίξεις μέσα στο τελευταίο εξάμηνο:
- Νέα επιδείνωση του καθεστώτος παραχώρησης δημόσιων φυσικών εκτάσεων, μέσα από τον ν. 4092/2012 του Υπουργείου Οικονομικών. Στο στόχαστρο του συγκεκριμένου νόμου είναι η οικολογικά ευαίσθητη και οικονομικά πολύτιμη παρόχθια ζώνη και ο αιγιαλός που μπορούν πλέον με συνοπτικές διαδικασίες, και κατά παρέκκλιση από τις ισχύουσες για τις περιοχές αυτές ρυθμίσεις, να παραχωρούνται για κατασκευή λιμενικών εγκαταστάσεων και τουριστικών επενδύσεων.
- Ανατροπή της πολεοδομικής νομοθεσίας για κατά παραγγελία χωροθέτηση «παραθεριστικών χωριών» αμφίβολης οικονομικής αξίας για τις τοπικές κοινωνίες και την εθνική οικονομία, πάλι μέσα από τον ν. 4092/2012, αλλά και περαιτέρω περιβαλλοντική υποβάθμιση της υπαίθρου.
- Πρόσθετη συρρίκνωση του Πράσινου Ταμείου. Συγκεκριμένα, μέσα από πρόσφατη πράξη νομοθετικού περιεχομένου (ΦΕΚ Α’ 229/2012), το Πράσινο Ταμείο δικαιούται να εκταμιεύσει μόνο το 2,5% των διαθεσίμων του ανά έτος (το ποσοστό αυτό ήταν 5% σύμφωνα με νόμο του 2011, ενώ ο ιδρυτικός του νόμος προέβλεπε διάθεση του συνόλου των πόρων του Ταμείου για περιβαλλοντικές δράσεις). Με την αλλαγή αυτή το Πράσινο Ταμείο πλέον αδυνατεί να ανταποκριθεί στον ρόλο του και να καλύψει π.χ. τις τεράστιες ανάγκες στήριξης των κρατικών υπηρεσιών για δασοπροστασία και διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά και τη θεσμικά δεσμευτική υποχρέωση για αστικές αναπλάσεις, ώστε να επιτευχθεί περιβαλλοντικό ισοζύγιο στην περιβαλλοντική επιβάρυνση που προκλήθηκε από την τακτοποίηση αυθαιρέτων κτισμάτων και λοιπών πολεοδομικών παραβάσεων.
- Παράλογη κατάργηση φορέων διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, η οποία σχεδιάζεται χωρίς κανένα οικονομικό όφελος για τον δημόσιο προϋπολογισμό και δίχως εγγυήσεις για τη σωστή διαχείριση των οικολογικά σημαντικών περιοχών που οι φορείς είχαν στη δικαιοδοσία τους.
- Συνέχιση της ανερμάτιστης και αντιαναπτυξιακής πολιτικής που αποτελεί βασικό αίτιο της κρίσης, με προώθηση καταστροφικών για το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες επενδύσεων αμφίβολου οικονομικού οφέλους και βιωσιμότητας.
- Απουσία της Ελλάδας από κρίσιμες διεθνείς διαπραγματεύσεις. Η πλέον πρόσφατη ηχηρή απουσία σημειώθηκε στην παγκόσμια διάσκεψη για το κλίμα στην Ντόχα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ειδικά οι διεθνείς διαπραγματεύσεις για την κλιματική αλλαγή δίνουν μεγάλες ευκαιρίες για διεθνείς συνεργασίες, με στόχο την ανάπτυξη πράσινης επιχειρηματικότητας και καινοτομίας.
- Αστάθεια και αβεβαιότητα στην οικονομική πολιτική για την ανάπτυξη των ΑΠΕ, η οποία εκφράστηκε με την επιβολή έκτακτης «εισφοράς αλληλεγγύης» σε όλες τις τεχνολογίες (ν. 4093/2012 του Υπουργείου Οικονομικών).
- Υποβάθμιση του καθεστώτος περιβαλλοντικής αδειοδότησης τουριστικών επενδύσεων σε προστατευόμενες περιοχές, μέσα από την πρόσφατη σχετική Κ.Υ.Α.
- Σοβαρές καθυστερήσεις στην εφαρμογή κρίσιμων πολιτικών της ΕΕ. Χαρακτηριστική είναι η αδικαιολόγητη καθυστέρηση στην εκπόνηση των σχεδίων διαχείρισης της οδηγίας 2000/60/ΕΚ για τα ύδατα και η απώλεια της πρώτης περιόδου (2009-2015) εφαρμογής των προβλεπόμενων μέτρων για την επίτευξη της καλής κατάστασης των υδάτων. Επίσης, αδικαιολόγητη είναι η καθυστέρηση στην εφαρμογή της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και συγκεκριμένα ο ορισμός στόχων και μέτρων διατήρησης για τις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης που εντάσσονται στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000.
- Έγκριση σεισμικών ερευνών για υδρογονάνθρακες στον σημαντικότερο βιότοπο της Μεσογείου για τα κητώδη δίχως τήρηση των προβλεπόμενων από το διεθνές περιβαλλοντικό δίκαιο διαδικασιών για την αποφυγή των επιπτώσεων σε απειλούμενα είδη θαλάσσιων θηλαστικών.
Την ίδια στιγμή, οι ήδη αποδυναμωμένες κρατικές περιβαλλοντικές υπηρεσίες αδυνατούν να ανταποκριθούν στις αυξημένες ανάγκες για πάταξη του περιβαλλοντικού εγκλήματος, επαρκείς και έγκαιρες περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις, καθώς και αδειοδοτήσεις και γνωμοδοτήσεις επί έργων και δραστηριοτήτων.
Σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, από τα παραπάνω γίνεται δυστυχώς σαφές ότι το περιβάλλον και η βιώσιμη ανάπτυξη μπαίνουν στο περιθώριο, αντί να αποτελέσουν κινητήριο δύναμη για έξοδο από την κρίση. Οι όποιες θετικές πολιτικές των τελευταίων ετών ακυρώνονται, στο όνομα ανύπαρκτων και αποδεδειγμένα άπιαστων βραχυπρόθεσμων οικονομικών στόχων, οι οποίοι κατά κανόνα λειτουργούν σε βάρος της κοινωνίας, του φυσικού περιβάλλοντος και της υγιούς επιχειρηματικότητας.
