Γράφει ο Ανδρέας Μπούκας
1821. Τα νέα για την Επανάσταση των Ελλήνων έφταναν στη Σουηδία με πολλές βδομάδες καθυστέρηση. Την Άνοιξη εκείνη είχε ήδη προηγηθεί -και συνεχιζόταν- η ανταπόκριση από την Ελληνική Επανάσταση που είχε ξεκινήσει στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, Μολδαβία και Βλαχία, υπό την ηγεσία του Αλέξανδρου Υψηλάντη.
1821. Τα νέα για την Επανάσταση των Ελλήνων έφταναν στη Σουηδία με πολλές βδομάδες καθυστέρηση. Την Άνοιξη εκείνη είχε ήδη προηγηθεί -και συνεχιζόταν- η ανταπόκριση από την Ελληνική Επανάσταση που είχε ξεκινήσει στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, Μολδαβία και Βλαχία, υπό την ηγεσία του Αλέξανδρου Υψηλάντη.
Η σημαία της Ελληνικής Επανάστασης είχε αρχικά υψωθεί εκτός των συνόρων της σημερινής μητροπολιτικής Ελλάδας.
Μια απ’ τις πρώτες ειδήσεις ήταν οτι διέρευσαν σχέδια μιας «γενικής Επανάστασης των Ελλήνων» -με άμεση ανταπόκριση από το Ιάσιο. Δημοσιεύτηκε στον σουηδικό τύπο στις 12/4/1821, με ημερομηνία αποστολής της ανταπόκρισης απ’ το Ιάσιο την 1η Μαρτίου 1821. Στις 6 Μαρτίου στάλθηκε ανταπόκριση για τη διάβαση του ποταμού Προύθου απ’ τον Υψηλάντη, με την αναφορά ότι αμέσως δήλωσε απελευθερωτής των Ελλήνων από την Τουρκική κυριαρχία (δημοσιεύτηκε στις 19/4/1821). Η ανταπόκριση από τις 7 Μαρτίου 1821 (νέο ημερολόγιο) αναφέρει ότι ο «πρίγκιπας Υψηλάντης εξέδωσε μια σειρά προκηρύξεις, τόσο προς τους κατοίκους της Μολδαβίας και Βλαχίας, όσο και προς όλο το Ελληνικό Έθνος»…Ακολούθησαν οι δημοσιεύσεις των προκηρύξεων του Υψηλάντη προς τους Έλληνες των παραδουνάβιων περιοχών.
Με αφορμή την επέτειο της 25ης Μαρτίου παραθέτουμε κείμενα που δημοσιεύτηκαν στο σουηδικό τύπο σχετικά με όσα προηγήθηκαν λίγο πριν την 25η Μαρτίου όπως και πως αμέσως μετά μεταδόθηκε το νέο για την Επανάσταση του 1821 στο Μωριά.
Τα μικρά αυτά κείμενα–ειδήσεις- ίσως για πρώτη φορά δημοσιεύονται στην ελληνική γλώσσα. Απηχούν πληροφορίες για την Επανάσταση που διαδόθηκαν ως στη Βόρεια Ευρώπη. Ιδιαίτερη σημασία έχει σίγουρα η αναφορά στην 25η Μαρτίου ως την ημερομηνία που είχε προγραμματιστεί ο γενικός ξεσηκωμός του έθνους. Το στοιχείο αυτό, απ’ το σουηδικό τύπο, προηγείται άλλων αναφορών που ακολούθησαν και που το επιβεβαιώνουν δεκαετίες αργότερα (βλ. λ.χ.: Ν. Σπηλιάδη, Απομνημονεύματα, 1851 & Σπ. Τρικούπη, Ιστορία Ελληνικής Επαναστάσεως, 1860). Τά σχετικά αποσπάσματα είναι από σουηδική εφημερίδα που είδαν το φως της δημοσιότητας το Μάϊο του 1821. Επικαλούνται ως πηγή της ανταπόκρισης πληροφορίες μέσω Τριέστης από τις 18 Απριλίου 1821, με δημοσίευση αναγραμμένη στο φύλλο της εφημερίδας την 16η Μαίου 1821.
Σημειώνεται πως οι Σουηδοί ακολουθούσαν ήδη το Γρηγοριανό ημερολόγιο, πράγμα που σημαίνει πως η μετάδοση της είδησης της Επανάστασης έφτασε στην Τριέστη, μέσω επιβατών ή πληρώματος πλοίων από την Ελλάδα, σχεδόν αμέσως μετά τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στο Μωριά, το Μάρτιο του 1821.
Οι πρώτες ειδήσεις για την αναμενόμενη Επανάσταση καταγράφηκαν στο σουηδικό τύπο στα μέσα του Μάρτη του 1821 (νέο ημερολόγιο) και αφορούσαν πληροφορίες για την προετοιμασία μιας επανάστασης στο Μωριά αλλά και γεγονότα που διαδραματίζονταν στην ευρύτερη περιοχή:
«Μέσω Τριέστης μεταδίδεται ότι μεταξύ των Ελλήνων του Μωριά ξέσπασε μια συνομωσία ενάντια στην Τουρκική Κυβέρνηση…
Από την Πάτρα στις 17 Μαρτίου: Ο Πασάς του Μωριά Καϊμακάμης, κάλεσε χθες τους σημαντικότερους των Ελλήνων κληρικών για να τους προτρέψει να πείσουν τους κατοίκους να καταθέσουν τα όπλα…Οι Έλληνες κάτοικοι οι οποίοι πίστευαν καθολικά και σταθερά σ’ αυτή τη νίκη, αρνήθηκαν στον επίσκοπο να καταθέσουν τα όπλα και απάντησαν: θα πρέπει να ρθούν μας τα πάρουν…
Ο πασάς του Μωριά που είχε με δυσκολία μαζέψει λίγο στρατό ενάντια στον Αλή, προωθήθηκε στην περιοχή (σσ προς την Ήπειρο) ενάντια των Σουλιωτών αλλά αυτοί τον νίκησαν…
Σύμφωνα με είδηση από την Κωνσταντινούπολη στις 24 του μήνα έγινε επιστράτευση μάχιμων ανδρών και όλοι οι ραγιάδες (μη μωαμεθανοί υπήκοοι) αφοπλίστηκαν»…
Λίγες μέρες αργότερα ακολούθησε άλλη ανταπόκριση που ανέφερε το γενικό ξεσηκωμό:
«Από την Τριέστη στις 18 Απριλίου:
Οι πληροφορίες από πλοία που κατέφθασαν αναφέρουν ότι όλη η χερσόνησος του Μωριά είναι ανακηρύχτηκε ανεξάρτητη.
Ο Πασάς του Μωριά είχε προειδοποιηθεί από το Αγγλικό Κυβερνείο της Κέρκυρας(*) –που ανησυχούσε για μια επανάσταση στα νησιά του Ιονίου- ότι στις 25 του Μάρτη θα ξεσπούσε μια γενική επανάσταση στην επαρχία του. Ο Πασάς αμέσως, για να τρομοκρατήσει τους Έλληνες, έδωσε εντολή να κάψουν τον ελληνικό καθεδρικό ναό της Τριπολιτσάς στις 23 του Μάρτη. Αλλά οι Έλληνες έμαθαν έγκαιρα τα σχέδιά του και σκότωσαν του Τούρκους που είχαν λάβει την εντολή του. Αυτό ήταν το σύνθημα για ένα γενικό ξεσηκωμό. Όλος ο Μωριάς άδραξε τα όπλα ενάντια στους μουσουλμάνους. Στις 24 του Μάρτη ο Αρχιεπίσκοπος επικεφαλής 4000 ένοπλων Ελλήνων και Μανιατών που έφεραν(**) το σημείο του σταυρού, μπήκαν στην κατοικία του Πασά.»
Ο γενικός ξεσηκωμός του έθνους δεν έγινε τελικά βάσει του προγραμματισμένου σχεδίου στις 25 Μαρτίου του 1821. Τα γεγονότα που προηγήθηκαν άλλαξαν το “πρόγραμμα” όπως και περιόρισαν στη συνέχεια το γεωγραφικό χώρο που χαρακτηριζόταν ως Ελλάδα.
Ωστόσο ο συμβολισμός με τον καθορισμό της ημερομηνίας του εορτασμού της εθνεγερσίας (25η του Μάρτη), διατήρησε τόσο κάτι από το αρχικό «πρόγραμμα» όσο και κάτι από την προκήρυξη του Αλέξανδρου Υψηλάντη στο Ιάσιο ένα μήνα νωρίτερα:
«Μάχου Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος.
Η ώρα ήλθεν, ω άνδρες Έλληνες!»….
Ανδρέας Μπούκας
*Η συνεργασία των επίσημων Αγγλικών αρχών με τους Τούρκους στη διάρκεια της έναρξης του Αγώνα καταμαρτυρείται και από πολλές άλλες κατοπινές έγγραφες πηγές.
**σσ: Ως σημαία.
