Σε μικρές «δόσεις», όμως, αποδεικνύεται πως μας είναι απαραίτητο – όχι μόνο για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της καθημερινότητας, αλλά και για να διαφυλάξουμε την υγεία μας.
Νέες, απρόσμενες μελέτες αποδεικνύουν πως το λίγο στρες μπορεί να μας προστατεύσει από λοιμώξεις, να συμβάλλει στην επούλωση των πληγών, να επιταχύνει την ανάρρωση έπειτα από μία εγχείρηση και να μας βοηθήσει να αποδώσουμε καλύτερα σε απαιτητικές πνευματικές δραστηριότητες όπως οι (σχολικές και μη) εξετάσεις.
Το κλειδί – λένε οι επιστήμονες – είναι η ισορροπία, καθώς ούτε η απόλυτη ψυχραιμία είναι ωφέλιμη, ούτε το να βρισκόμαστε εσαεί εκτός ελέγχου.
Δύο είδη
Ο οργανισμός έχει μια συγκεκριμένη αντίδραση όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με μία πρόκληση: ο εγκέφαλος και τα επινεφρίδια απελευθερώνουν ορμόνες του στρες στο αίμα, η καρδιά και η αναπνοή επιταχύνονται και οι μύες σφίγγουν.
Όσα ακολουθούν, είναι αυτά που ξεχωρίζουν το υγιές στρες από το επιβλαβές. Οι άνθρωποι που βιώνουν ωφέλιμο στρες, τονώνονται από την προαναφερθείσα αντίδραση και έτσι τα αιμοφόρα αγγεία τους διαστέλλονται, αυξάνοντας την ροή του αίματος για να βοηθήσουν τον εγκέφαλο, τους μυς και τα άκρα να ανταποκριθούν στην εκάστοτε πρόκληση, σύμφωνα με έρευνα της δρος Γουέντι Μέντες, αναπληρώτριας καθηγήτριας στο Τμήμα Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, στο Σαν Φρανσίσκο.
Αντιθέτως, οι άνθρωποι που βιώνουν επιβλαβές στρες, παρουσιάζουν συστολή των αιμοφόρων αγγείων τους και «μπορεί να αισθάνονται λίγη ζάλη, επειδή αυξάνεται η αρτηριακή τους πίεση», εξηγεί ο δρ Κρίστοφερ Έντουαρντς, διευθυντής του Συμπεριφορικού Προγράμματος Χειρισμού του Χρόνιου Πόνου στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Ντιουκ.
«Τα συμπτώματά τους μοιάζουν με αυτά της έκρηξης θυμού», προσθέτει. «Μπορεί να μιλούν δυνατά ή να παρουσιάζουν κενά στην κρίση ή στην λογική τους, να γίνονται ολοένα πιο κρύα τα χέρια και τα πόδια τους καθώς το αίμα κινείται προς τα εσωτερικά όργανα, ενώ η καρδιά τους μπορεί να χτυπά γρήγορα και ακατάστατα».
Μία άλλη ουσιώδης διαφορά: «Μπορείτε να καταλαγιάσετε εύκολα το στρες σας ή είστε ένας φυλακισμένος του μυαλού σας;», λέει ο δρ Μάρτιν Ρόσμαν, κλινικός εκπαιδευτής στο Τμήμα Οικογενειακής & Κοινοτικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, στο Σαν Φρανσίσκο. Όπως εξηγεί, η αδυναμία ελέγχου του στρες υπονομεύει τις φυσικές λειτουργίες του οργανισμού, όπως η πέψη και ο ύπνος, και μακροπρόθεσμα οδηγεί σε αϋπνία και χρόνια προβλήματα υγείας.
Τα οφέλη
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, στις ΗΠΑ, οι οποίοι μελετούν χρόνια τώρα τις ωφέλιμες επιδράσεις του στρες, ανακάλυψαν το 2009 ότι λίγο στρες ευνοεί την ανάρρωση έπειτα από μία χειρουργική επέμβαση.
Οι ερευνητές είχαν μελετήσει 57 ασθενείς που είχαν χειρουργηθεί στο γόνατο για να διορθωθούν προβλήματα που είχαν στους χόνδρους. Οι ερευνητές μέτρησαν τα επίπεδα των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος στο αίμα τους δύο φορές: μία αρκετές ημέρες πριν από την εγχείρηση και μία την ημέρα της εγχείρησης, λίγο πριν τους χορηγηθεί αναισθησία, ούτως ώστε να ελέγξουν ποιοι ήταν πιο στρεσαρισμένοι λόγω του χειρουργείου και μόνο.
Έναν χρόνο αργότερα – έγραψαν στο επιστημονικό περιοδικό «Journal of Bone and Joint Surgery» - όσοι εθελοντές είχαν «έκρηξη» στρες πριν από την εγχείρηση αλλά ήταν ήρεμοι τις μέρες πριν από αυτήν, είχαν ταχύτερη ανάρρωση, παρουσιάζοντας λιγότερο πόνο, καλύτερη λειτουργία του χειρουργημένου γόνατος και μεγαλύτερη κινητικότητα της άρθρωσης.
Η ίδια ερευνητική ομάδα έχει ανακαλύψει ότι το λίγο στρες ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και μας προστατεύει από τις λοιμώξεις, ενώ προ ημερών ανακοίνωσε ότι βρήκε τον τρόπο με τον οποίο οι σύντομες «εκρήξεις» του στρες ασκούν αυτή τη δράση.
Σε μελέτη με ποντίκια διαπίστωσε πως όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση στρες, ο εγκέφαλος δίνει την εντολή για να παραχθούν τρεις ορμόνες του στρες, με συγκεκριμένη σειρά: πρώτα νοραδρεναλίνη (ή νορεπινεφρίνη), μετά αδρεναλίνη (ή επινεφρίνη) και στο τέλος κορτιζόλη. Κάθε ορμόνη επιτελεί μια συγκεκριμένη λειτουργία (η νοραδρεναλίνη λ.χ. κινητοποιεί τα κύτταρα του αίματος) με απώτερο στόχο να σταλούν προστατευτικά κύτταρα σε όποιο σημείο του σώματος τα χρειάζεται.
Η όλη διαδικασία διαρκεί περίπου 2 ώρες και μοιάζει με την συγκέντρωση στρατευμάτων σε μια εμπόλεμη ζώνη, δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής δρ Φίρνταους Ντάμπχαρ, αναπληρωτής καθηγητής Ψυχιατρικής & Συμπεριφορικής Επιστήμης στο Στάνφορντ.
Με βάση αυτό και προγενέστερα ευρήματά τους, ο δρ Ντάμπχαρ και οι συνεργάτες του διερευνούν κατά πόσον οι εγχύσεις μικρών δόσεων από τις τρεις ορμόνες μπορεί να ωφελήσουν όσους προγραμματίζουν μια εγχείρηση ή και ένα εμβόλιο ακόμα, προκειμένου να «υπερφορτιστεί» για λίγα λεπτά ή λίγες ώρες το ανοσοποιητικό τους σύστημα και να αντιδράσει γρήγορα και σωστά.
Πέρυσι, εξάλλου, επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, ανακοίνωσαν πως οι μαθητές και οι φοιτητές που διαβάσουν έως την τελευταία στιγμή για τις εξετάσεις τους, μπορούν να απομνημονεύσουν καλύτερα τα μαθήματά τους, καθώς το στρες που προκαλούν στον οργανισμό τους, βοηθά τη μνήμη και τη γνωσιακή λειτουργία.
Όπως έγραψαν οι ερευνητές στο επιστημονικό περιοδικό «Experimental Neurology», ανακάλυψαν πως οι ορμόνες του στρες προκαλούν μεταβολές στα κύτταρα του εγκεφάλου, οι οποίες τελικά βοηθούν στην ευκολότερη απομνημόνευση.
