Τα γονίδια δεν είναι, βεβαίως, κάτι στατικό. Ενεργοποιούνται και αδρανοποιούνται αναλόγως με τα βιοχημικά μηνύματα που δέχονται από το σώμα. Όταν είναι ενεργοποιημένα, εκφράζουν διάφορες πρωτεΐνες οι οποίες, με τη σειρά τους, προκαλούν φυσιολογικές δράσεις στο σώμα.
Ένα ισχυρό μέσον με το οποίο επηρεάζεται η δραστηριότητα των γονιδίων είναι μία διεργασία που ονομάζεται μεθυλίωση. Κατ’ αυτήν, οι μεθυλικές ομάδες (ένα σύμπλεγμα ατόμων άνθρακα και υδρογόνου)προσκολλώνται στο εξωτερικό ενός γονιδίου και το διευκολύνουν ή το εμποδίζουν να δεχτεί και να ανταποκριθεί στα μηνύματα από το σώμα.
Με αυτό τον τρόπο, η συμπεριφορά του γονιδίου αλλάζει, δίχως όμως να αλλάζει και η δομή του. Παραδόξως, οι αλλαγές που επιφέρει η μεθυλίωση «μεταδίδονται» και στους απογόνους μας - ένα φαινόμενο που αποκαλείται επιγενετική.
Το εκπληκτικό με την μεθυλίωση είναι ότι φαίνεται να επηρεάζεται σημαντικά από τον τρόπο ζωής μας. Πολλές πρόσφατες μελέτες για τη διατροφή, λ.χ., έδειξαν ότι επηρεάζει σημαντικά την μεθυλίωση των γονιδίων - και πολλοί ερευνητές εικάζουν ότι αναλόγως με τις επιδράσεις κάθε διαιτολογίου στην μεθυλίωση, θα καθορίζεται έστω εν μέρει εάν κάποιος θα εκδηλώσει σακχαρώδη διαβήτη ή άλλα μεταβολικά νοσήματα.
Ωστόσο, ο ρόλος της φυσικής δραστηριότητας στην μεθυλίωση των γονιδίων δεν ήταν έως τώρα γνωστός, παρότι και η γυμναστική αλλάζει το σώμα.Έτσι, αρκετές επιστημονικές ομάδες αποφάσισαν να μάθουν εάν ασκεί παρόμοια δράση. Η απάντηση, όπως προκύπτει από τις νέες μελέτες, είναι καταφατική.
Τα λιπώδη κύτταρα...
Μία από αυτές διεξήχθη από επιστήμονες του Κέντρο Διαβήτη του Πανεπιστημίου Lund, στη Σουηδία, και δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα στην επιθεώρηση «PLoS One».
Οι ερευνητές επιστράτευσαν καθιστικούς, αλλά υγιείς άντρες, και πήραν δείγματα των λιπωδών κυττάρων τους. Χρησιμοποιώντας προηγμένες μοριακές τεχνικές, κατέγραψαν την μεθυλίωση στο DNA αυτών των κυττάρων, ενώ υπέβαλλαν τους εθελοντές τους και σε μετρήσεις σύστασης σώματος, αεροβικής ικανότητας, αρτηριακής πίεσης, επιπέδων χοληστερόλης και άλλων δεικτών της υγείας και της φυσικής τους κατάστασης.
Στη συνέχεια, τους ζήτησαν να αρχίσουν να γυμνάζονται δύο φορές την εβδομάδα επί μία ώρα υπό την επίβλεψη προσωπικού γυμναστή. Έξι μήνες αργότερα, οι άντρες είχαν αδυνατίσει, είχαν χάσει λίπος από την κοιλιά τους, είχαν βελτιώσει την αντοχή τους και είχαν πολύ καλύτερα προφίλ αρτηριακής πίεσης και χοληστερόλης.
Είχαν όμως και κάτι ακόμα: αλλαγές στην μεθυλίωση πολλών γονιδίων των λιπωδών κυττάρων τους. Στην πραγματικότητα, οι ερευνητές κατέγραψαν αλλαγές σε 7.663 διαφορετικά γονίδια. Η μεγαλύτερη αύξηση της μεθυλίωσης παρατηρήθηκε σε γονίδια τα οποία είναι γνωστό ότι παίζουν ρόλο στην αποθήκευση του λίπους και τον κίνδυνο εκδηλώσεως διαβήτη ή παχυσαρκίας.
Το συμπέρασμα της μελέτης ήταν ότι «η άσκηση μπορεί να επηρεάζει τον κίνδυνο τύπου 2 διαβήτη και παχυσαρκίας, αλλάζοντας την μεθυλίωση σε αυτά τα γονίδια», είπε η επικεφαλής ερευνήτρια δρ Σάρλοτ Λινγκ, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Lund.
...και τα μυϊκά
Εξίσου σημαντική επίδραση ασκεί η γυμναστική και στην μεθυλίωση μιας άλλης ομάδας κυττάρων, των μυϊκών, σύμφωνα με ευρήματα άλλων μελετών.
Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Καρολίνσκα, στη Σουηδία, και άλλα ερευνητικά κέντρα υπέβαλλαν σε βιοψίες μυών μια ομάδα ανδρών και γυναικών που δεν γυμνάζονταν, καταγράφοντας την μεθυλίωση στα μυϊκά κύτταρα. Στη συνέχεια, τους ζήτησαν να κάνουν στατική ποδηλασία είτε με γρήγορο ρυθμό, είτε με αργό, αλλά έως ότου κάψουν σχεδόν 400 θερμίδες.
Ακολούθησε νέα βιοψία μυών, που έδειξε ότι η μεθυλίωση είχε αλλάξει σε αρκετά γονίδια των μυϊκών κυττάρων. Όπως συνέβη και με τη μελέτη στα κύτταρα του λίπους, έτσι και σε αυτά των μυών οι αλλαγές της μεθυλίωσης αφορούσαν αρκετά από τα γονίδια που είναι γνωστό ότι επηρεάζουν τον μεταβολισμό, ανοίγοντας το δρόμο στον διαβήτη και την παχυσαρκία.
Επιπλέον, οι αλλαγές στην μεθυλίωση ήταν πιο έντονες στους εθελοντές που είχαν κάνει γρήγορη ποδηλασία, παρότι είχαν κάψει τις ίδιες θερμίδες με εκείνους που γυμνάστηκαν λιγότερο έντονα.
Αν και υπάρχουν ακόμα πολλά ερωτηματικά για τις επιδράσεις της άσκησης, τα νέα ευρήματα «αποτελούν πρόσθετη απόδειξη για τις βαθιές επιδράσεις που μπορεί να ασκήσει η γυμναστική στο ανθρώπινο σώμα, ακόμα και σε επίπεδο γενετικού υλικού», υπογράμμισε η δρ Λινγκ.
Πόσο συχνά γυμνάζονται ή παίζουν κάποιο άθλημα οι Έλληνες
3% συστηματικά (τουλάχιστον 5 φορές την εβδομάδα)
15% σποραδικά (1-4 φορές την εβδομάδα)
15% σπανίως (1-3 φορές το μήνα ή σπανιότερα)
67% ποτέ
Προτιμώμενος χώρος άθλησης για όσους γυμνάζονται
Δρόμος - 63%
Πάρκο, υπαίθριος χώρος - 27%
Γυμναστήριο - 15%
Αθλητικό κέντρο - 4%
Χώρος εργασίας - 14%
Σχολείο, πανεπιστήμιο - 3%
Αλλού - 4%
Συστηματική γυμναστική* στην Ευρώπη
Μέσος όρος της Ευρώπης των 27 = 9%
Οι καλύτεροι
Ιρλανδία 23%
Σουηδία 22%
Μάλτα 17%
Φινλανδία 17%
Βέλγιο 16%
Κύπρος 16%
Οι χειρότεροι
Ουγγαρία 5%
Σλοβακία 5%
Ολλανδία 5%
Βουλγαρία 3%
Ελλάδα 3%
Ιταλία 3%
* Τουλάχιστον 5 φορές την εβδομάδα
Δεν γυμνάζονται καθόλου στην Ευρώπη
Μέσος όρος της Ευρώπης των 27 = 39%
Οι καλύτεροι
Φινλανδία 6%
Σουηδία 7%
Δανία 18%
Σλοβενία 22%
Οι χειρότεροι
Ιταλία 55%
Πορτογαλία 55%
Βουλγαρία 58%
Ελλάδα 67%
