Αδιαμφισβήτητα τέτοιες αντιδράσεις προκύπτουν από τις πεποιθήσεις της κοινωνίας μας έναντι της θετικής σκέψης. Μολονότι τα θετικά συναισθήματα είναι καλό να καλλιεργούνται, τα προβλήματα ξεκινούν όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να πιστεύουν ότι πρέπει αυτά να υπερνικούνται κάθε φορά.
Στην πραγματικότητα, ο θυμός και η στεναχώρια είναι σημαντικό κομμάτι της ζωής και νέα έρευνα έδειξε ότι το να βιώνουμε και να αποδεχόμαστε τέτοιου είδους συναισθήματα είναι ζωτικής σημασίας για την πνευματική μας υγεία.
Προσπαθώντας να καταπιέσουμε τα συναισθήματά μας μπορεί να έχουμε αντίθετα αποτελέσματα ή ακόμα και να μειωθεί η αίσθηση της ικανοποίησης. «Αναγνωρίζοντας την περιπλοκότητα της ζωής ίσως να οδηγούμαστε σε ένα πολύ αποδοτικό μονοπάτι συναισθηματικής υγείας», λέει ο ψυχολόγος Jonathan M. Adler του Franklin W. Olin College of Engineering.
Δυστυχία με νόημα
Οι θετικές σκέψεις και τα συναισθήματα μπορούν φυσικά να χρησιμοποιηθούν για να ωφελήσουν την πνευματική υγεία. Ορισμένες θεωρίες ψυχολογίας ορίζουν την καλή υγεία ως την παρουσία του θετικού συναισθήματος, τη σχετική απουσία των αρνητικών συναισθημάτων και μια αίσθηση ικανοποίησης για τη ζωή. Στην υπερβολή του αυτός ο ορισμός, ωστόσο, δεν είναι ανάλογος με το πόσο πολύπλοκη είναι η αληθινή ζωή. Επιπλέον, οι άνθρωποι μπορεί να είναι τόσο αισιόδοξοι ώστε να φτάσουν στο σημείο να αγνοούν τους κινδύνους ή να γίνονται αυτάρεσκοι.
Άλλες προσεγγίσεις, από την άλλη μεριά, δίνουν έμφαση στην αίσθηση του νοήματος, της προσωπικής ανάπτυξης και της κατανόησης του εαυτού μας –στόχοι που είναι απαιτούμενοι για να αντιμετωπίσουμε τις αντιξοότητες της ζωής. Τα δυσάρεστα συναισθήματα είναι εξίσου σημαντικά με τα ευχάριστα και μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα πάνω και τα κάτω που έχει η ζωή. «Θυμηθείτε ότι ένας από τους κυρίαρχους λόγους για τους οποίους έχουμε συναισθήματα αρχικά είναι για να μας βοηθάνε να αξιολογούμε τις εμπειρίες μας», αναφέρει ο Adler.
Οι καθηγητές Adler και Hal E. Hershfield του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, ερεύνησαν τη σύνδεση μεταξύ των ανάμεικτων συναισθηματικών εμπειριών και της ψυχολογικής υγείας μιας ομάδας ανθρώπων που συμμετείχαν σε 12 συνεδρίες ψυχοθεραπείας. Πριν από κάθε συνεδρία, οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο που εκτιμούσε τη ψυχολογική τους υγεία και κατάσταση. Επίσης, έγραψαν κάποια κείμενα περιγράφοντας τα γεγονότα της ζωής τους καθώς και το χρόνο που περνούσαν στις συνεδρίες, που ελέγχονταν για το συναισθηματικό τους περιεχόμενο. Όπως ανέφεραν οι δυο καθηγητές το 2012, το να νιώθει κάποιος και χαρούμενος και λυπημένος ταυτόχρονα –για παράδειγμα «Νιώθω λυπημένος ανά διαστήματα για όλα όσα έχω περάσει, ωστόσο, νιώθω χαρούμενος και έχω ελπίδα επειδή προσπαθώ να λύσω τα προβλήματά μου»– προμήνυε βελτίωση της υγείας εντός μιας ή δυο εβδομάδων για τον υποψήφιο, ακόμα κι αν τα ανάμεικτα συναισθήματα δεν ήταν ευχάριστα εκείνη την ώρα. «Έχοντας παράλληλα αρνητικά και θετικά συναισθήματα μπορούμε να ελαφρύνουμε τις αρνητικές εμπειρίες, καταφέρνοντας έτσι να βγάζουμε το πραγματικό νόημα που έχουν αυτές, με έναν τρόπο που υποστηρίζει την ψυχολογική μας υγεία», αναφέρουν οι ερευνητές.
Επιπλέον, τα αρνητικά συναισθήματα είναι πολύ πιθανό ότι βοηθάνε στην επιβίωσή μας. Τα δυσάρεστα πράγματα που νιώθουμε μπορεί να είναι ζωτικά σημάδια ότι ένα ζήτημα υγείας, μια σχέση ή κάτι άλλο σημαντικό χρειάζεται την προσοχή μας, επισημαίνει ο Adler.
Η αξία της επιβίωσης των αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων μπορεί να βοηθήσει να εξηγήσουμε γιατί το να καταπνίγουμε αυτά τα συναισθήματα είναι τόσο ατελέσφορο. Σε μια έρευνα του 2009 ο ψυχολόγος David J. Kavanagh του πανεπιστημίου Queensland στην Αυστραλία και οι συνεργάτες του ζήτησαν από ανθρώπους που βρίσκονταν εν μέσω θεραπείας για καταχρήσεις αλκοόλ και ουσιών να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο που αξιολογούσε την επιθυμία που είχαν για οποιαδήποτε κατάχρηση, όπως και τις όποιες προσπάθειες έκαναν να καταπιέσουν αυτές τις σκέψεις που συνδέονταν με το ποτό και τις ουσίες μέσα στις προηγούμενες 24 ώρες.
Ανακάλυψαν ότι εκείνοι που συχνά μάχονταν των σκέψεών τους για το ποτό, στην πραγματικότητα τις έτρεφαν περισσότερο. Παρόμοια ευρήματα από μια έρευνα του 2010 έδειξαν ότι το να προσπαθεί κάποιος να καταπνίξει τα αρνητικά συναισθήματα που έχει φέρνει αντίθετα αποτελέσματα, γιατί απλώς τα θρέφει και τα καλλιεργεί αντί να αναγνωρίσει με απλότητα οτιδήποτε αισθάνεται, είτε αυτό είναι αναστάτωση ή εκνευρισμός είτε στεναχώρια.
Θυμηθείτε ότι ακόμα και αν επιτυχημένα αποφεύγετε να αντιμετωπίσετε ένα ζήτημα, το υποσυνείδητό σας ακόμα το επεξεργάζεται. Σε μια έρευνα του 2011, ο ψυχολόγος Richard A. Bryant και οι συνεργάτες του στο πανεπιστήμιο New South Wales στο Σύδνεϋ ζήτησαν από μερικούς συμμετέχοντες, όχι όλους, να καταπιέσουν μια ανεπιθύμητη σκέψη προτού κοιμηθούν. Εκείνοι που προσπάθησαν να το κάνουν κατέληξαν να το ονειρεύονται περισσότερο από τους άλλους, ένα φαινόμενο που ονομάζεται επαναφορά μέσω ονείρου.
Επιπλέον, η κατάπνιξη των σκέψεων και των συναισθημάτων μπορεί να είναι ακόμα και επιβλαβής. Σε μια έρευνα του 2012 ο ψυχοθεραπευτής Eric L. Garland και οι συνεργάτες του στο πανεπιστήμιο της Φλόριντας μέτρησαν βασιζόμενοι στο ρυθμό της καρδιάς πώς απάντησαν υπό το καθεστώς άγχους 58 ενήλικες που έκαναν θεραπεία για την εξάρτηση από το αλκοόλ, ενώ ήταν εκτεθειμένοι σε στοιχεία που είχαν σχέση με το αλκοόλ.
Επίσης, οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε μια μέτρηση για την τάση τους να καταπιέζουν τις σκέψεις τους. Οι ερευνητές βρήκαν ότι εκείνοι που καταπίεζαν τις σκέψεις τους πιο συχνά είχαν πιο έντονες απαντήσεις υπό άγχος από εκείνους που καταπίεζαν τις σκέψεις τους λιγότερο συχνά.
Αποδεχόμενοι τον πόνο
Τελικά, αντί να αποφεύγουμε τα αρνητικά συναισθήματα, θα πρέπει να τα αποδεχτούμε. Είναι καλό να συνειδητοποιούμε τα συναισθήματά μας χωρίς να βιαζόμαστε να αλλάξουμε τη συναισθηματική μας κατάσταση. Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν βοηθητικό να αναπνέουν αργά και βαθιά ενώ προσπαθούν να αντέξουν δυνατά συναισθήματα ή φαντάζονται τα συναισθήματά τους ως κινούμενα σύννεφα, για να θυμούνται ότι έρχονται και φεύγουν. Είναι χρήσιμο να καταλάβουν οι άνθρωποι ότι μια σκέψη είναι απλώς μια σκέψη κι ένα συναίσθημα είναι απλώς ένα συναίσθημα, τίποτα παραπάνω.
Αν το συναίσθημα σάς υπερβαίνει, εκείνο που μπορεί να βοηθήσει είναι να εκφράσετε αυτά που νιώθετε γράφοντας τα ή μιλώντας σε έναν άλλον άνθρωπο. Η εξάσκηση μπορεί να αλλάξει την προοπτική σας και να σας επαναφέρει στο μέτρο. Αν η δυστοκία που αισθάνεστε επιμένει, σκεφτείτε να λάβετε δράση. Ίσως να θέλετε να πείτε σε ένα φίλο ότι κάποιο σχόλιο που έκανε σας πλήγωσε ή να πάρετε τη δύσκολη απόφαση να αφήσετε μια δουλειά που σας κάνει δυστυχισμένους.
Επιπλέον, μπορείτε να δοκιμάσετε και ασκήσεις για το μυαλό που θα σας βοηθήσουν να συνειδητοποιήσετε την παρούσα εμπειρία χωρίς να την κρίνετε. Ένα τρόπος να εκπαιδεύσετε τον εαυτό σας είναι να υιοθετήσετε αυτήν την κατάσταση και να εστιάσετε στην αναπνοή σας ενώ διαλογίζεστε, έχοντας απλώς συναίσθηση των σκέψεων και των συναισθημάτων που έρχονται στο μυαλό σας. Ίσως αυτή η τεχνική σας βοηθήσει να αποδεχτείτε τις αρνητικές σκέψεις.
Ο Garland και οι συνεργάτες του ανακάλυψαν ότι ανάμεσα σε 125 ανθρώπους με ιστορικό κάποιου τραύματος που βρίσκονταν επίσης σε θεραπεία για εξάρτηση ουσιών, εκείνοι που ήταν από τη φύση τους πιο σκεπτικοί κατάφεραν να διαχειριστούν καλύτερα το τραύμα τους και είχαν μικρότερη θέληση για ουσίες.
Παρομοίως, σε μια έρευνα του 2012, η ψυχολόγος Shannon Sauer-Zavala του πανεπιστημίου της Βοστόνης και οι συνεργάτες της βρήκαν ότι μια θεραπεία που περιελάμβανε διανοητική εκπαίδευση βοήθησε ανθρώπους να ξεπεράσουν διαταραχές άγχους. Αυτό ήταν αποτελεσματικό όχι γιατί οι άνθρωποι μείωσαν τα αρνητικά τους συναισθήματα, αλλά γιατί εκπαιδεύτηκαν να αποδέχονται αυτά τα συναισθήματα.
«Είναι αδύνατο να αποφύγουμε όλα τα αρνητικά συναισθήματα γιατί η ζωή τα περιλαμβάνει όλα», λέει η Sauer-Zavala. Προσθέτει όμως ότι αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι να μάθει κανείς πώς να διαχειρίζεται αυτά τα συναισθήματα.
