Μια διεισδυτική προσέγγιση των ψυχολογικών συμπεριφορών ενός λαού, μια καταγραφή των ιστορικών του γνωρισμάτων, ως αποτέλεσμα της ψυχικής του δομής, οδηγεί σε συμπεράσματα που διαμορφώνουν το πλαίσιο της παραγματικότητας που βιώνουμε.
Αναδεικνύει επίσης τη μακρά περίοδο “ψευδούς συνειδήσεως” που είναι κάτι το εφιαλτικό. Μαρτυρεί ενίοτε την ύπαρξη μιας αφανούς πνευματικής δουλείας, όπου η απελευθέρωση προετοιμάζεται μέσα στο σκότος των διεργασιών του υποσυνείδητου. Γι’ αυτό και η διαδικασία είναι τόσο μακροχρόνια. Ισοδυναμεί με μια φυσική διαδικασία, που το ρυθμό της δεν τον αντιλαμβάνεται κανείς, μολονότι τον ζει και τον υφίσταται.
Με τις παραπάνω επισημάνσεις επιχειρώ μια αδρομερή προσέγγιση της ελληνικής πραγματικότητας:
1. Στην Ελλάδα ακουμπήσαμε “αναπαυτικά” στην τουρκοκρατία και σε μύθους για να κρύβουμε, σχεδόν δύο αιώνες, την αθλιότητά μας. Αν προσθέσουμε και τις έντονες ξένες επιρροές, σχηματίζουμε το πλαίσιο της…αποικίας αφ’ ενός μεν των επιτηδείων και κατεργαρέων και αφ’ ετέρου της συντριπτικής πλειοψηφίας των τιμωρημένων.
2. Οι πόλεμοι της Ελλάδας περνούσαν, οι διχασμοί του λαού της παρέμειναν. Η φτώχεια της χώρας σε συνδυασμό με ανίκανες πολιτικές ηγεσίες, πάντα έφερναν την εξάρτηση από τους ξένους. Η αρχεγονική ορεστιακή οικογενειακή διάσπαση του νεοέλληνα, δημιουργεί ανταγωνιστικά συμπλέγματα ανασφάλειας και τον σπρώχνει σε επιβλαβείς εθνικά συνεργασίες μαζί τους, με το πρόσχημα του “εκσυγχρονισμού”, της “οργάνωσης”, της “επανίδρυσης” του κράτους και βέβαια εσχάτως της “σωτηρίας” της χώρας.
3. Οι επιπτώσεις κάθε πληθυσμιακού κενού είναι αισθητές στην επόμενη εικοσαετία, όταν οι αποδεκατισμένες ηλικίες εισέρχονται στις κοινωνικές διαδικασίες. Τη σφαγή του 1910-20 ακολούθησε η δικτατορία του 1936. Τη σφαγή του 1940-50, η δικατατορία του 1967.
4. Δύο γενιές, δύο πόλεμοι, δύο δικαταορίες, δύο οικονομικές κρίσεις (βιώνουμε την τρίτη και…καλύτερη), δύο ξένες κατοχές, δύο εθνικοί ακρωτηριασμοί, δύο κοινωνικές επαναστάσεις. Κάτω από ένα ελάχιστο όριο ασφαλείας στη σύνθεση και συνοχή ενός λαού δεν μπορεί πια να αφομοιωθεί ο όγκος των εξωτερικών μηνυμάτων και η διαδικασία της αποκωδικοποίησης τους γίνεται δαπανηρή.
5. Με τη Ρωσική επανάσταση η Ελλάδα έχασε τη θρησκευτική της ενδοχώρα, με την Κεμαλική στερήθηκε το στρατηγικό πλεονέκτημα της εναλλακτικής εγκατάστασής της στις δύο ακτές του Αιγαίου. Και με την τεχνολογική επανάσταση, έχασε τη σημασία της σαν ανθρωπιστικό πολιτιστικό κέντρο.
6. Η Ελλάδα ζει μέσα σε συνεχή πόλωση ανάμεσα σε μια Μεσογειακή και μια Βαλκανική προσωπικότητα, σε Μινωική και Αχαική, Δωρική και Ιωνική, εικονολατρική και εικονομαχική, ενωτική και ανθενωτική. Στην Ελλάδα δεν υπήρξε ποτέ μια πολιτιστική κληρονομιά και μια τάση ζωής αλλά δύο…
7. Για δεκαετίες το προσφερόμενο για σύγχρονη οικονομία βαλκανικό τμήμα παρήγαγε χωρίς τεχνολογία και το νότιο μεταπαρατικό ήλεγχε ένα χρηματιστικό σύστημα, που δεν παρήγαγε. Και μια διοίκηση που εισέπραττε υπεραξία και έκανε αντιοικονομική την κεφαλαιοκρατική ανάπτυξη.
8. Το Ιωνικό εμπορικό δαιμόνιο που αντήλλασσε λάδι, κρασί και ιδέες εξακολουθούσε από ένστικτο τυφλό να λειτουργεί στο κενό, χωρίς εμπορεύματα και ιδέες. Η γεωπολιτική μας λειτουργικότητα με τον Ρωσικό χώρο που ενοχλούσε τους Φοίνικες και τους Ρωμαίους, ενοχλεί τους Ευρωπαίους και τους Αμερικανούς.
9. Εκφράζαμε με την άρεια καθαρεύουσα μια ιδιοσυγκρασία μεσημβρινή και εκφράζουμε με τη δημοτικη τον “κίτς” ψυχισμό μιας πόλης, όπου κατοικεί όλη σχεδόν η χώρα. Συνεχής διάσταση φορέα και γλώσσας δημιουργεί την αλλοτρίωσή μας. Σωπαίνουμε γιατί αυτά που έχουμε να πούμε, δεν λέγονται με το πενιχρότατο ξεξιλόγιο που ξέρουμε…
10. Η αλλοτρίωση λειτουργεί και από τη διάσταση ανάμεσα σε μια αρχαιοελληνιστική και ευρωπαική ποιότητα ζωής, που αδυνατεί να δώσει οικονομικό περιεχόμενο στην προσωπική ετερότητα κάθε ανθρώπου, που υποτάσσει τα όντα στο καθολικό Είναι, και τα εντάσσει στα δεδομένα όρια της καθολικής ουσίας. Και σε μια αλήθεια του ερύτερου ελλαδικού και του μείζονος ελληνισμού, που είναι άρνηση της αναγκαιότητας ουσίας-ύλης, ταυτίζει πρόσωπο και υπόσταση και αυτονομεί σαν οντότητα την ατομική ύπαρξη.
11. Η διαφορά ανάμεσα στην αρχαιοελληνική οντότητα (που δεν ταυτίζει πρόσωπο-υπόσταση και είναι ένα απλό προσωπείο) και στην ελλαδική και ελληνιστική μας οντότητα (που ταυτίζει πρόσωπο και υπόσταση) εμποδίζει τη διαμόρφωση ενιαίας εθνικής ταυτότητας και επιβάλλει διφορούμενη έκφραση. Κι αφού η πραγματικότητά μας είναι διφορούμενη, η τέχνη σαν διέξοδος του διφορούμενου συγχέεται με την πραγματικότητα, η ζωή μας γίνεται ουτοπική και η τέχνη αφαίρεση. Δεν μπορεί να είναι η τέχνη η μίμηση της μίμησης, ούτε θέατρο η υποκριτική της υποκριτικής.
Με τέτοιο υπόστρωμα γνωρισμάτων γίνεται κατανοητό γιατί οποιοδήποτε πολιτικό σχήμα χαρακτηρίζεται από καιροσκοπισμό και έχει χαρακτήρα ψυχρής συμμαχίας, που τα ενδιαφέροντά της είναι περισσσότερο επικοινωνιακής σημασίας, σε επίπεδο “θεατρινισμού” και “προσωπείων” που αιωρούνται ανέμελα και αγωνιώντα ταυτόχρονα, αναλόγως της συγκυρίας. Ετσι στην ελληνική παραγματικότητα σωρεύονται αγωνίες, προσδοκίες, μιζέριες, προσδοσίες και γκρεμίσματα.
Η όραση, η αίσθηση, η νόηση σωρεύουν η κάθε μια την πείρα τους από τη ζεστή επαφή με το καθημερινό γεγονός, που συνήθως “φοράει” προσωπείο. Ετσι θολώνουν τα περιγράμματα, ρευστοποιούνται οι γραμμές, οι ογκοι των προβλημάτων. Χάνουν οι λέξεις το περιεχόμενό τους, ενώ θα μπορούσαν να εκυμονούν τα οράματα κι όλα μετεωρίζονται ανάμεσα στο δήθεν και το τίποτα.
Και απομένει η ελπίδα για το πλήρωμα μιας συγκεκριμένης στιγμής, που συντελείται στη μήτρα του στοχασμού με το σπέρμα των αισθήματος, για την εθνικη μέθεξη. Την επιστροφή στην πρωταρχική συγκίνηση που γίνεται σπόρος κι ύστερα φυτό κι ύστερα άνθος…
