Με όλους τους ξένους «ειδικούς» που υποτίθεται ότι δίνουν «λύσεις» σε μεγάλα προβλήματα κρατών, αλλά ο λαός τους βλέπει ως εγκάθετους άνομων συμφερόντων, το έργο του Ιωάννη Καποδίστρια στην Ελβετία, στη Γαλλία και στην Ελλάδα αποτελεί υγιές πρότυπο διαπολιτιστικής υπηρεσίας σε κοινωνίες που πέρασαν από αδικίες και καταστροφές. Μόνο ο Έλληνας Καποδίστριας, ως διπλωμάτης της Ρωσίας, κατόρθωσε να δώσει εξαιρετικές λύσεις για τους λαούς εν μέσω πολεμικών συγκρούσεων, αντίθετα με τις επιδιώξεις των διεφθαρμένων κέντρων διαπλοκής της εποχής.
Επιπλέον, αποτελεί ζωντανή απόδειξη ότι ένας άνθρωπος με τις αρχές του ελληνισμού και πραγματική πνευματική – εκκλησιαστική ζωή μπορεί να συνδυάσει την υπηρεσία σε μία ξένη χώρα με την υποστήριξη της πατρίδας του, χωρίς να αλλοτριωθεί εθνικά, συνειδησιακά και ηθικά, όταν η χώρα αυτή έχει κοινό πνευματικό υπόβαθρο με την πατρίδα του.
Σε αντίθεση με τους ξενοσπουδαγμένους ηγέτες των τελευταίων ετών στην Ελλάδα, ακόμη και με ξένες προς την Ελλάδα οικογένειες, ο Καποδίστριας δείχνει ότι ακόμη και μία ξένη κυβέρνηση και ένας ολόκληρος τσάρος εκτιμά και προσπαθεί να κρατήσει στην υπηρεσία της χώρας του ένα ακέραιο χαρακτήρα με Ορθόδοξη πνευματικότητα που δε «πουλάει» την πατρίδα του.
Αυτό το υγιές παράδειγμα διαπολιτισμικότητας – και όχι της σημερινής ισοπέδωσης που προωθούν τρόικες κλπ, - εξυψώνεται ακόμη περισσότερο με τη δράση του Καποδίστρια στη Γαλλία και στην Ελβετία, όταν τις σώζει από τα νύχια του Μέτερνιχ και των άλλων αρπακτικών της εποχής. Ένας Έλληνας στη διπλωματική υπηρεσία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας σώζει δύο ώρες ριζικά διαφορετικές από την Ελλάδα και τη Ρωσία σε σχέση τόσο με το πολιτισμικό υπόβαθρο όσο και με το θρησκευτικό – πνευματικό.
Σήμερα ένας «πολιτισμένος» Δυτικός σε παρόμοια θέση απλώς θα συζητούσε για το ποσοστό μεριδίου που θα έπαιρνε η κυβέρνησή του.
Αυτή την αντίθεση με το εκπληκτικό έργο του Ιωάννη Καποδίστρια μας παρουσιάζει ένας από τους καταλληλότερους Έλληνες για να μιλήσει για τον Καποδίστρια, ο κ. Ιωάννης Κορνιλάκης, πρόεδρος της ΜΚΟ ΕΛΑΙΑ και συγγραφέας του βιβλίου Ιωάννης Α. Καποδίστριας – Ο Άγιος της Πολιτικής, ο οποίος έχει μελετήσει το έργο του μέσα από τις εννιακόσιες τριάντα επιστολές που έχει εκδώσει σε ογκώδες βιβλίο – αναφορά.
Συνομιλώντας με τον Ι. Κορνιλάκη
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά σημεία της ζωής του Ιωάννη Καποδίστρια;
- Ο Ιωάννης Καποδίστριας γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 31 Ιανουαρίου 1776. Μετά από δώδεκα ημέρες βαφτίστηκε από έναν πολύ μορφωμένο ιερέα, τον Άγγελο Γονέμη, ο οποίος ήταν και θείος του. Στα δώδεκά του είχε και τον πρώτο πνευματικό του. Στην ηλικία των δεκαέξι ετών βλέπουμε πραγματικά ένα θαύμα της Παναγίας, όταν ο Καποδίστριας έπεσε από το άλογο έξω από το μοναστήρι της Παναγίας της Πλατυτέρας. Το πόδι του έμεινε πάνω στη σέλα και ο ίδιος σύρθηκε για αρκετά μέτρα με το κεφάλι κάτω, αλλά χωρίς να πάθει απολύτως τίποτε. Από τότε λάτρεψε την Παναγία και όλοι στην Κέρκυρα θεώρησαν ότι ήταν πολύ μεγάλο θαύμα. Σπούδασε στην Πάδοβα, στο μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της εποχής, από όπου πήρε τρία διδακτορικά διπλώματα – στην Ιατρική, στη Φιλοσοφία και στα Νομικά.
Όταν επέστρεψε στην Κέρκυρα, σε ηλικία είκοσι ενός ετών, ο λαός της Κέρκυρας τον υποδέχτηκε ως πατέρα του έθνους. Βλέπει την πατρίδα του υποδουλωμένη στους Γάλλους του Ναπολέοντα μέσα από τη Συνθήκη του Καμποφόρμιο. Ο Καποδίστριας δεν συμπάθησε καθόλου τους Γάλλους, «αυτούς τους άπιστους επαναστάτες του Διαφωτισμού», με αποτέλεσμα να μην δεχτεί καμία θέση που του πρότειναν.
Το 1799 βλέπει την πατρίδα του να απελευθερώνεται από τους Ρώσους και το ναύαρχο Ουσακόφ. Από εκείνη τη στιγμή κατάλαβε ότι η τύχη του ήταν στη Ρωσία.
Ποια ήταν τα γεγονότα που οδήγησαν τα βήματά του στη διεθνή διπλωματία και πολιτική;
- Το 1809 δέχεται πρόσκληση από τον αυτοκράτορα της Ρωσίας και εντάσσεται στο υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας. Ο αυτοκράτορας της Ρωσίας είχε κανονίσει ο Καποδίστριας να είναι ο πρέσβης της Ρωσίας στις Ηνωμένες Πολιτείες και είχε τα διαπιστευτήριά του στο υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, το οποίο απάντησε ότι«θεωρούμε ύψιστη τιμή η Ρωσική Αυτοκρατορία να εκπροσωπείται από τον κόμη Ιωάννη Καποδίστρια». Όταν ο τσάρος του πρότεινε αυτή την θέση, ο Καποδίστρια ευγενέστατα την αρνήθηκε. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν μεγάλη τιμή, αλλά ήταν πολύ μακριά. Χρειαζόσουν τρεις μήνες για να φτάσεις και να αλλάξεις δεκατρείς διαφορετικούς σταθμούς, αλλά το σημαντικότερο ήταν ότι ο Καποδίστριας ήθελε να είναι στην Ευρώπη για να παρακολουθεί από κοντά τα γεγονότα σχετικά με την Ελλάδα, η οποία ετοιμαζόταν για επανάσταση. Δεν δέχτηκε τη θέση των Ηνωμένων Πολιτειών και τοποθετήθηκε στη ρωσική πρεσβεία στη Βιέννη. Ο καγκελάριος της Αυστρίας, Μέτερνιχ, άρχισε να τον παρακολουθεί με τον ίδιο τον αρχηγό των μυστικών υπηρεσιών της Αυστρίας, το βαρόνο Χάγκερ. Σώζονται ντοκουμέντα με εκθέσεις των πρακτόρων που τον παρακολουθούσαν, οι οποίοι το μόνο που μπορούσαν να πουν για τον Καποδίστρια ήταν ότι τον έβλεπαν διαρκώς στους ναούς να προσεύχεται.
Το 1813, μετά την Μάχη των Εθνών στη Λειψία όπου τα συμμαχικά στρατεύματα νίκησαν το στρατό του Ναπολέοντα έπειτα από σύγκρουση 550.000 στρατιωτών, ο Καποδίστριας κλήθηκε από τον τσάρο, ο οποίος του είπε «Κύριε κόμη, γνωρίζω τις δημοκρατικές ιδέες και αρχές σας. Τώρα κινδυνεύει στην Ευρώπη μία δημοκρατική χώρα, την οποία ο Ναπολέων έχει εξαναγκάσει να είναι υποτελής υπό την μπότα του. Πρέπει να την διασώσουμε. Αυτή η χώρα είναι η Ελβετία. Παρακαλώ, σπεύσατε». Ο Ιωάννης Καποδίστριας έφτασε στην Ελβετία το Νοέμβριο του 1813 και μέσα σε ένα έτος κατάφερε το ακατόρθωτο. Ένωσε τα αντιμαχόμενα καντόνια. Είχαν διαφορετικό οικονομικό επίπεδο, διαφορετική γλώσσα και πολλές φορές ερχόντουσαν σε σύγκρουση μεταξύ τους. Να σκεφτούμε πόσο δύσκολο ήταν να ενωθεί μια χώρα με 19 επαρχίες όπως ήταν τα καντόνια. Ο Ιωάννης Καποδίστριας, με την αγάπη του, την πειθώ και την υπομονή του, κατάφερε να ενώσει αυτούς τους ανθρώπους και η πένα του να γράψει 19 διαφορετικά Συντάγματα για το κάθε καντόνι, όπως επίσης και το ομοσπονδιακό Σύνταγμα της Ελβετίας.
Όταν ξεκίνησε το Συνέδριο της Βιέννης το 1814, ο Καποδίστριας πέτυχε και την ουδετερότητα εκτός από την ανεξαρτησία της Ελβετίας. Οι Ελβετοί απεσταλμένοι έγραψαν: «Τι να πούμε για τον Ιωάννη Καποδίστρια, είναι πραγματικά ο φοίνικας της Δημοκρατίας. Αν δεν υπήρχε ο Ιωάννης Καποδίστριας, όλα τα συνέδρια δεν θα ήταν τίποτα, η δε Ελβετία θα είχε εξ ολοκλήρου ανατραπεί. Η Ελβετία χρωστά τα πάντα στον Ιωάννη Καποδίστρια και αν ποτέ ξαναπεράσει από τα μέρη μας θα πρέπει οι καμπάνες των εκκλησιών να χτυπούν ασταμάτητα, το δε πυροβολικό μας να βάλλει ασταμάτητα».
Τρία καντόνια στην αρχή και άλλα μετά τον ανακήρυξαν επίτιμο πολίτη, είναι ο πρώτος επίτιμος πολίτης της Ελβετίας και σήμερα ακόμη σώζεται το σπίτι όπου ζούσε στη Γενεύη μεταξύ 1822 – 1827.
Μετά την Μάχη του Βατερλό, το 18215, αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι ο Καποδίστριας πήγε στο Παρίσι, όπου οι Σύμμαχοι θέλουν να διαμελίσουν τη Γαλλία και την έχουν φορτώσει με τεράστιες πολεμικές αποζημιώσεις και με 125.000 συμμαχικά στρατεύματα στο έδαφός της, που τρέφονται και αμείβονται από το γαλλικό λαό. Ο Καποδίστριας και εκεί πήρε την κατάσταση στα χέρια του. Διέσωσε και τη Γαλλία από το διαμελισμό και πέτυχε οι πολεμικές αποζημιώσεις να μειωθούν κατά 99%, ενώ όλα τα συμμαχικά στρατεύματα αποχώρησαν από το Παρίσι. Ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ’ και ο πρωθυπουργός Ρισελιέ του είπαν να ζητήσει οτιδήποτε θέλει, διότι ήταν ο σωτήρας της Γαλλίας. Ο Καποδίστριας το μοναδικό που ζήτησε ήταν δεύτερα και τρίτα αντίγραφα βιβλίων από τις βασιλικές βιβλιοθήκες για να σταλούν την Ελλάδα και να μορφωθούν τα Ελληνόπουλα. Δυστυχώς, οι Γάλλοι δεν έσωσαν ούτε αυτά.
Ένα βράδυ, στις 9 η ώρα, ο τσάρος θα καλέσει τον Καποδίστρια και θα τον ανακοινώσει ότι τον ορίζει υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας. Αν και είχε επιφυλάξεις, ο Καποδίστριας από τις 16 Ιανουαρίου του 1816 έγινε υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας. Τότε άρχισε να λάμπει το άστρο του σε όλη την Ευρώπη.
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Πώς διαμορφώθηκε η υποστήριξή του στην Ελληνική Επανάσταση;
- Ο Καποδίστριας ήταν στην σημερινή Λιουμπλιάνα της Σλοβενίας παρακολουθώντας ένα συνέδριο, όταν όλοι οι σύνεδροι μαθαίνουν για τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και την Επανάσταση. Ο Καποδίστριας είχε καθοριστική συμβολή στη μοίρα της Ελληνικής Επανάστασης, που λίγο αργότερα ξεκίνησε κ αι στην Πελοπόννησο. Ο Μέτερνιχ ήθελε να την καταπνίξει στο αίμα εν ριπή οφθαλμού, όπως λίγο που πριν είχε κάνει σε δύο επαναστάσεις που είχαν ξεσπάσει στην Ισπανία κ αι την Ιταλία. Ο Καποδίστριας πήρε το λόγο και είπε: «Τολμήστε, χριστιανοί ηγέτες της Ευρώπης, να βάψετε τα χέρια σας με αίμα Χριστιανών που ξεσηκώθηκαν όχι εναντίον μοναρχιών, όπως έγινε στην Ισπανία και την Ιταλία, αλλά προκειμένου να κερδίσουν το αυτονόητο, που ήταν η λευτεριά τους. Ορίστε, ηγέτες Χριστιανοί, και η ιστορία θα σας γράψει με τα πιο μελανά χρώματα». Δεν χρειάστηκε να απαντήσει κανείς, ακόμη και ο Μέτερνιχ κατάλαβε ότι η πλάστιγγα είχε γείρει υπέρ των Ελλήνων. Ο Μέτερνιχ είπε: «Κύριε κόμη, μας πείσατε, αλλά μην πιστεύετε ότι οι Έλληνες θα πετύχουν και τίποτα, διότι απέναντί τους έχουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία, της οποίας εμείς εκπαιδεύουμε το στρατό αλλά και εμείς την προμηθεύουμε με τον οπλισμό μας. Δεν μπορούν λοιπόν, οι ρακένδυτοι Έλληνες να πετύχουν τίποτα. Το μόνο θα πετύχουν είναι να μην ξανακούσουμε ποτέ πλέον για Έλληνες». Ο Καποδίστριας του απάντησε: «Πολλοί αιώνες θα περάσουν και δεν θα πάψετε να ακούτε για Έλληνες».
Πριν αναλάβει υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, είπε, μεταξύ άλλων, στον τσάρο: «Μεγαλειότατε, εγώ θα είμαι όπως και τώρα υπάλληλός σας, ακόμα και στο ανώτατο επίπεδο του υπουργού Εξωτερικών. Υπήκοος όμως όχι. Και να ξέρετε ότι, αν κάποτε χρειαστεί να επιλέξω μεταξύ των συμφερόντων της αχανούς αυτοκρατορίας σας και της πατρίδας μου, της Ελλάδας, να είστε σίγουρος ότι θα επιλέξω το δεύτερο». Πράγματι, όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση κατέθεσε ένα υπόμνημα που ζητούσε από τον τσάρο να υποστηρίξει τον ομόδοξο ελληνικό λαό. Ο τσάρος δεν άκουσε, επιθυμώντας να μην διαταράξει τις σχέσεις του με την Τουρκία. Το αποτέλεσμα ήταν ο Ιωάννης Καποδίστριας να του υποβάλλει την παραίτησή του. Ο τσάρος δεν υπέγραψε την παραίτηση και ο Καποδίστρας έμεινε σε κατάσταση παραίτησης χωρίς όμως να γίνει δεκτή. Του δόθηκε άδεια, η οποία κράτησε για πέντε ολόκληρα χρόνια από τα μέσα του 1822 μέχρι τα μέσα του 1827. Πήγε στην Ελβετία, όπου τον υποδέχτηκαν με χαρά και τιμές διότι ήταν σωτήρας τους. Έμεινε στην Ελβετία σε ένα απλό σπίτι. Η πλουσιοπάροχη ετησία αμοιβή του ήταν 750.000 γαλλικά φράγκα και ξόδευε μόλις 2,500, ώστε να φροντίσει να σπουδάζουν σε όλη την Ευρώπη τριακόσια Ελληνόπουλα, τα οποία γνώριζε με το όνομά τους.
Δεν σταμάτησε να οργανώνει εκδηλώσεις σε όλη την Ευρώπη για την ανάπτυξη του φιλελληνικού κινήματος, το οποίο δημιουργήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τις ενέργειές του. Όταν οι λαοί της Ευρώπης μέσα από τις ενέργειες του Καποδίστρια, έμαθαν ότι οι Έλληνες ξεσηκώθηκαν, πίεσαν τις κυβερνήσεις τους, οι οποίες άρχισαν να σκέφτονται μία μορφή ανεξαρτησίας για την Ελλάδα. Τότε έγινε κάτι εντελώς ξαφνικό: ο τσάρος Αλέξανδρος πεθαίνει στα σαράντα εννιά χρόνια του. Αναλαμβάνει ο αδελφός του Νικόλαος Α’. Ο Ιωάννης Καποδίστριας (που χαρακτηριζόταν ως «ερημίτης της Γενεύης») δεν χάνει ευκαιρία και του ξαναστέλνει ένα υπόμνημα όπου του λέει επιτέλους να βοηθήσει τους Έλληνες και να χτυπήσει την Τουρκία. Ο Νικόλαος τον άκουσε και αμέσως καλεί τους Άγγλους στην Αγία Πετρούπολη το 1826, όπου υπογράφεται το Πρωτόκολλο της Αγίας Πετρούπολης, το οποίο ουσιαστικά μιλάει για την υποτυπώδη ανεξαρτησία της Ελλάδος. Στις 6 Απριλίου του 1827 ένα ολόκληρο έθνος συνεδρίασε στην Τροιζήνα για να καλέσει τον σωτήρα Ιωάννη Καποδίστρια. Εκείνη τη χρονική στιγμή η Ελληνική Επανάσταση είχε αποτύχει, είχε επέλθει ουσιαστικά ο δεύτερος εμφύλιος πόλεμος μεταξύ Ελλήνων. Όταν έμαθε ο Καποδίστριας για την πρόσκληση, υπέβαλε την παραίτησή του τον τσάρο. Χρειάστηκαν πέντε συναντήσεις μέχρις ότου ο τσάρος να αποδεχτεί την παραίτησή του. Με τις ευχές του τσάρου, της μητέρας της Μαρίας Θεοδώρεβνας και μιας εικόνας της Παναγίας της Γλυκοφιλούσας για να τον προστατεύει, ο Ιωάννης Καποδίστριας ξεκίνησε από την Αγία Πετρούπολη για το Γολγοθά που τον περίμενε στην Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο τσάρος του είχε ετοιμάσει μία σύνταξη 60.000 γαλλικών φράγκων και μία έπαυλη, τα οποία ο Καποδίστριας αρνήθηκε.
Δεν μπορούσε να τον συνδέει τίποτε με τα υλικά πράγματα και κυρίως με ρωσικές παροχές, διότι θα έμπαινε στη δίνη του κυκλώνα από τους Άγγλους, οι οποίοι θα τον κατηγορούσαν ότι ήταν υποχείριο της Ρωσίας. Αρνήθηκε, λοιπόν, ακόμη και τη σύνταξη έπειτα από δεκαεφτά χρόνια υπηρεσίας…
