Η Ευρώπη εμφανίζεται αγανακτισμένη που το Κρεμλίνο δεν «αφήνει» την Ουκρανία να ενταχθεί στην Ευρώπη. Αν πραγματικά είναι θυμωμένη με το Κρεμλίνο, αυτό σημαίνει ότι αναγνωρίζει ότι η Μόσχα είναι πιο δυνατή. Τότε, γιατί κάνει όλο αυτό το σόου με την περίπτωση της Ουκρανίας; Η αλήθεια είναι ότι η ευρωπαϊκή οικογένεια μόνο ελλιπής δεν αισθάνεται, χωρίς την Ουκρανία στους κόλπους της.
Και είναι πολλοί εκείνοι οι παράγοντες που ενισχύουν αυτά τα «ευρωπαϊκά αισθήματα». Να θυμίσω ότι έχουν περάσει μόλις δέκα χρόνια από τότε που οι Έλληνες εξοργίστηκαν, όταν οι Βρυξέλλες εξέδωσαν ένα επίσημο κείμενο, σύμφωνα με το οποίο η απαρχή της ιστορίας της ενωμένης Ευρώπης ήταν η αυτοκρατορία του Καρλομάγνου, και όχι ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός. Με την ψυχή και την καρδιά μου, στήριζα τους Έλληνες. Από την άλλη, κρίνοντας κυνικά, κατανοούσα τις Βρυξέλλες. Για να είμαστε σαφείς: Η ευρωπαϊκή οικογένεια δεν αισθάνεται ελλιπής ούτε χωρίς τους πολύ κοντινούς γείτονες της, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, τη Σερβία, την ΠΓΔΜ, την Αλβανία, ούτε ακόμη χωρίς τη Λετονία και την Λιθουανία, ούτε καν χωρίς τις χώρες με αρχαίο πολιτισμό -και από καιρό τώρα, καπιταλιστικές χώρες του Νότου- την Ελλάδα και την Κύπρο. Αντίθετα, αναρωτιέται: «Τι μας χρειάζονται όλοι αυτοί;»
Το 2007 στο Βουκουρέστι, ένας ομιλητικός πρέσβης της ΕΕ που αναχωρούσε ο ίδιος από την χώρα (και γι’ αυτό, άλλωστε, ήταν τόσο ομιλητικός), μου είχε πεί: «Η Ρουμανία και η Βουλγαρία θα πρέπει να είναι ευτυχείς. Μόλις που πρόλαβαν να μπουν στο τρένο της Ευρώπης που αναχωρούσε». Να σημειώσω ότι στον πίνακα της σελίδας 23 σχετικής δημοσκόπησης του «Ευρωβαρόμετρου», φαίνεται ότι η πλειοψηφία των πολιτών των παλαιών και των νέων κρατών - μελών της ΕΕ, θεωρούν ότι η διαδικασία διεύρυνσης της ΕΕ ολοκληρώθηκε. Και οι μετρήσεις που δημοσιεύτηκαν, έγιναν λίγο μετά τις διαδηλώσεις και τα γεγονότα στο «Μαϊντάν» (κεντρική πλατεία του Κιέβου).
Ολοι, εκτός της Ρωσίας
Στο τρίγωνο των σχέσεων «Ευρώπη – Ρωσία, και γείτονες της Ρωσίας», δεν μπορεί να υπάρξει στιγμή που η Ρωσία θα βρεθεί ξαφνικά πιο κοντά στην Ευρώπη από την Ουκρανία, ή από οποιαδήποτε άλλη χώρα κοινό μας γείτονα. Δεν έχει σημασία ποιο είναι το καθεστώς στη Ρωσία, ποιος κυβερνά, και ποια ιδεολογία κυριαρχεί στη Μόσχα. Ο γείτονας της Ρωσίας πάντα θα είναι πιο κοντά στην Ευρώπη από την ίδια τη Μόσχα. Φυσικά, θα υπάρχουν και άλλοι λόγοι, όπως το «άνοιγμα» μιας νέας αγοράς. Ωστόσο, ο κύριος λόγος της πρόσκλησης της Ουκρανίας στην Ευρώπη, δεν είναι τόσο το ενδιαφέρον των Βρυξελλών για την Ουκρανία και το μέλλον της, όσο η απόρριψη της Μόσχας από την Ευρώπη.
Η ευρωπαϊκή οικογένεια, σε γενικές γραμμές, δεν νοιάζεται για την Ουκρανία. Ενδιαφέρεται κυρίως για τη Ρωσία. Προσποιείται ότι σκέφτεται την Ουκρανία, αλλά το μυαλό της στριφογυρίζει γύρω από το τι θα κάνει με τη Ρωσία. Η Ευρώπη θέλει η Ουκρανία να «κόψει» τις σχέσεις της με τη Ρωσία, πληρώνοντας όμως η ίδια το βαρύ αντίτιμο μιας τέτοιας απόφασης. Πολύ περισσότερο, μόνον αλήθεια δεν είναι ότι η Ευρώπη θέλει να σώσει την Ουκρανία από τον ρωσικό αυταρχισμό. Η επιλογή της Ευρώπης υπέρ οποιουδήποτε από τους γείτονες της, αλλά όχι της Ρωσίας, δεν εξαρτάται από το ποιος κάθεται στο Κρεμλίνο και πώς αυτός συμπεριφέρεται.
Το δήθεν «ευρωπαϊκό όνειρο»
Η Ευρώπη δεν πρόκειται να φτάσει τα σύνορά της στον Ειρηνικό Ωκεανό ούτε στα Ουράλια. Τα σύνορα θα χαραχτούν κάπου στην περιοχή του Δνείπερου, λίγο αριστερότερα, λίγο δεξιότερα από το τρίτο μεγαλύτερο ποταμό της Ευρώπης. Για την ευρωπαϊκή οικογένεια, οποιαδήποτε γειτονική -στη Ρωσία- χώρα, και μόνο από το γεγονός ότι δεν είναι η Ρωσία, θα ήταν προτιμητέα για να ενταχθεί στο «κοινό ευρωπαϊκό σπίτι». Και δεν υπάρχει κανένα πολιτικό καθεστώς στη Ρωσία που να μπορεί να αλλάξει αυτή την άποψη. Αυτή είναι η απόδειξη ότι όταν η Ευρώπη μιλά για την Ουκρανία, σκέφτεται τη Ρωσία. Εκτός αυτού, η Ευρώπη θέλει να κόψει η Ουκρανία τους δεσμούς της με τη Ρωσία, αλλά με δικά της έξοδα. Γιατί το τονίζω αυτό; Διότι, ενώ στην Ευρώπη γνωρίζουν πολύ καλά ότι η απομάκρυνση της Ουκρανίας από τη Ρωσία είναι μια πολύ ακριβή υπόθεση, θέλουν να πληρώσει το ίδιο το Κίεβο το τεράστιο κόστος που απορρέει από μια τέτοια απόφαση. Και το μόνο που «προσφέρει», είναι ο ενθουσιασμός και η πίστη στο -δήθεν- «ευρωπαϊκό όνειρο».
Και πραγματικά, η Ευρώπη που οι Ουκρανοί θεωρούν σαν μια οικογένεια ίσων, καλλιεργημένων και πλουσίων, είναι σίγουρα ένα όνειρο. Τέτοια Ευρώπη δεν υπάρχει. Υπάρχουν και πλούσιοι και φτωχοί, και ορισμένες χώρες είναι πιο «ίσες» από κάποιες άλλες. Μερικές υπογραφές πάνω σε ένα χαρτί με τ’ αστέρια στο λογότυπο, δεν μπορούν να αλλάξουν ούτε το ανθρώπινο περιβάλλον, ούτε την ποιότητα, ούτε τη ποσότητα του πληθυσμού, ούτε το ΑΕΠ, ή την αναλογία χρέους και τα συναλλαγματικά αποθέματα. Και μην ξεχνάτε: Η ένταξη στην ΕΕ δεν έκανε καμιά χώρα της Ανατολικής Ευρώπης δυτικοευρωπαϊκή.
