Δικηγόρος Αθηνών
Τη δυνατότητα να συνάπτουν σύμφωνο συμβίωσης και τα ομόφυλα ζευγάρια, που, ώς...
τώρα είχαν εξαιρεθεί των σχετικών νομοθετικών ρυθμίσεων, δίδει νομοθέτημα που έδωσε στην δημοσιότητα το υπουργείο Δικαιοσύνης.
Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, στο εξής και τα ομόφυλα ζευγάρια μπορούν να συνάπτουν σύμφωνο συμβίωσης που τους δίδει τη δυνατότητα, πέραν της επισημοποίησης κατά ένα τρόπο της σχέσης τους, να έχουν και περιουσιακά ή κληρονομικά δικαιώματα εφόσον το επιθυμούν.
Με το νέο νομοθέτημα δεν δίδεται ευθέως η δυνατότητα στα ομόφυλα ζευγάρια της υιοθεσίας παιδιών, μπορούν βεβαίως ως μονογονεϊκές οικογένειες, ο καθένας από αυτούς να υιοθετήσει και με την ισχύουσα νομοθεσία, ωστόσο η θεμελίωση περιουσιακών και κληρονομικών δικαιωμάτων είναι εξαιρετικά σημαντική.
Τι αλλάζει συγκεκριμένα το νέο νομοσχέδιο:
- Η επέκταση του συμφώνου συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια και η άρση της διάκρισης που είχε εισαγάγει ο προηγούμενος νόμος.
- Η αναγνώριση των οικογενειακών σχέσεων μεταξύ των μερών του συμφώνου. Όπως έχει αποφανθεί το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, οι οικογενειακοί δεσμοί δεν δημιουργούνται μόνο μέσα από το γάμο, αλλά και μέσα από άλλες σχέσεις, αναγνωρισμένες από τον νόμο ή και όχι.
- Η προώθηση της ιδιωτικής αυτονομίας, δηλαδή του σεβασμού της ιδιωτικής βούλησης των μερών. Τα μέρη μπορούν να ρυθμίσουν τις περιουσιακές τους σχέσεις, διατηρώντας σε μεγαλύτερο βαθμό την περιουσιακή τους αυτοτέλεια, εφόσον το επιθυμούν, ακόμη και σε κληρονομικά θέματα. Εάν ωστόσο δεν το επιλέξουν, έχουν πλήρη δικαιώματα, περιουσιακά και κληρονομικά.
- Η ανάγκη προστασίας των οικογενειακών σχέσεων και εμπέδωσης της αρχής της ισότητας στις διαπροσωπικές σχέσεις των μερών. Για παράδειγμα,δεν μπορούν όσοι επιλέγουν το σύμφωνο συμβίωσης, να παραιτηθούν από την αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα, έχουν δικαίωμα να διεκδικήσουν διατροφή μετά τη λύση του συμφώνου κ.λπ.
- Ο νέος νόμος επιδιώκει ισορροπία μεταξύ της ιδιωτικής αυτονομίας και της ανάγκης προστασίας των οικογενειακών σχέσεων, με βάση τις αρχές της ισότητας και της αλληλεγγύης. Πρόκειται μεν για μια σύμβαση, δημιουργούνται ωστόσο οικογενειακές σχέσεις μεταξύ αυτών που την συνάπτουν.
- Αναγνωρίζονται στα μέρη δικαιώματα τα οποία μέχρι σήμερα δεν είχαν, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η απόλαυση της οικογενειακής ζωής, αλλά και ο σεβασμός της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού.
Όπως επισημαίνει και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στην πλειονότητα των κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης, τα άτομα που συνάπτουν σύμφωνο συμβίωσης αποκτούν καθεστώς παρόμοιο με αυτό των έγγαμων και πρόσβαση σε πλήθος δικαιωμάτων.
Σύμφωνα με τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμο:
"Η ένωση δύο ανθρώπων, μέσω του γάμου, αποτελεί Μυστήριο μέγα για την Εκκλησία. Καθετί, έξω από το Μυστήριο αυτό, είναι ξένο προς την εκκλησιαστική ζωή". Καλεί την κυβέρνηση να ξεκαθαρίσει <<αν καθιστώντας θεσμό του κράτους την ομοφυλοφιλική συμβίωση είναι έτοιμη να προχωρήσει στο επόμενο βήμα της ομοφυλοφιλικής οικογένειας>>.
Τι ισχύει σήμερα:
Η συμφωνία δύο ενήλικων ετερόφυλων προσώπων με την οποία οργανώνουν τη συμβίωση τους (σύμφωνο συμβίωσης) καταρτίζεται αυτοπροσώπως με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Η ισχύς της συμφωνίας αρχίζει από την κατάθεση αντιγράφου του συμβολαιογραφικού εγγράφου στον ληξίαρχο του τόπου κατοικίας τους, το οποίο καταχωρείται σε ειδικό βιβλίο του Ληξιαρχείου.
Την ακυρότητα του συμφώνου συμβίωσης μπορεί να επικαλεσθεί, εκτός από τους συμβληθέντες, και όποιος προβάλλει έννομο συμφέρον οικογενειακής ή περιουσιακής φύσης. Ο εισαγγελέας μπορεί να ζητήσει αυτεπαγγέλτως την αναγνώριση της ακυρότητας, αν το σύμφωνο συμβίωσης αντίκειται στη δημόσια τάξη.
Δεν επιτρέπεται η σύναψη συμφώνου συμβίωσης: Α) αν υπάρχει γάμος ή σύμφωνο συμβίωσης των ενδιαφερόμενων προσώπων ή του ενός από αυτά, Β) μεταξύ συγγενών εξ αίματος σε ευθεία γραμμή απεριορίστως και εκ του πλαγίου μέχρι και τον τέταρτο βαθμό, καθώς και μεταξύ συγγενών εξ αγχιστείας σε ευθεία γραμμή απεριορίστως και Γ) μεταξύ εκείνου που υιοθέτησε και αυτού που υιοθετήθηκε. Όταν παραβιάζεται μία από τις προαναφερθείσες προϋποθέσεις, το σύμφωνο συμβίωσης είναι άκυρο.
Δικαιολογητικά για το σύμφωνο συμβίωσης 1. Σύμφωνο συμβίωσης (συμβολαιογραφικό έγγραφο) 2. Ταυτότητες (Διαβατήρια –μεταφρασμένα πιστοποιητικά για αλλοδαπούς) 3. Αίτηση Η ισχύς της συμβίωσης κατά ρητή πρόβλεψη αρχίζει από την κατάθεση του αντιγράφου του συμβολαιογραφικού εγγράφου σε ειδικό βιβλίο του Ληξιάρχου του τόπου κατοικίας των συμβαλλόμενων. Το σύμφωνο συμβίωσης λύεται: α) με συμφωνία των συμβληθέντων που γίνεται αυτοπροσώπως με συμβολαιογραφικό έγγραφο β) με μονομερή συμβολαιογραφική δήλωση αφότου αυτή κοινοποιηθεί με δικαστικό επιμελητή στον άλλον και γ) αυτοδικαίως αν συναφθεί γάμος είτε μεταξύ των συμβληθέντων είτε μεταξύ ενός απ’ αυτούς και τρίτου Η λύση του συμφώνου συμβίωσης ισχύει από την κατάθεση του συμβολαιογραφικού εγγράφου ή της μονομερούς δήλωσης στον Ληξίαρχο όπου έχει καταχωρηθεί και η σύσταση αυτού.
Το σύμφωνο συμβίωσης λύεται όταν και οι δύο συμβιούντες υπογράψουν αυτοπροσώπως σε συμβολαιογράφο την λύση του συμφώνου και την καταθέσουν στο Ληξιαρχείο. Μπορεί όμως και ο ένας εκ των δύο συμβιούντων να υπογράψει σε συμβολαιογράφο μονομερή λύση του συμφώνου και να την κοινοποιήσει με δικαστικό επιμελητή στον άλλον. Επίσης, το σύμφωνο συμβίωσης λύεται αυτοδικαίως εάν οι συμβιούντες συνάψουν γάμο μεταξύ τους, ή έστω ένας εξ αυτών συνάψει γάμο με τρίτον.
Τέκνο που γεννήθηκε κατά την διάρκεια του συμφώνου συμβίωσης, ή εντός τριακοσίων ημερών από την λύση ή την ακύρωσή του, τεκμαίρεται ότι έχει πατέρα τον άνδρα με τον οποίο η μητέρα κατήρτισε το σύμφωνο. Το τεκμήριο βεβαίως μπορεί να ανατραπεί με αμετάκλητη δικαστική απόφαση, που θα ορίζει ότι το παιδί έχει άλλον πατέρα.
Με τη λύση του συμφώνου συμβίωσης λόγω θανάτου, αυτός που επιζεί έχει κληρονομικό δικαίωμα εξ αδιαθέτου, το οποίο ανέρχεται στο 1/6 της κληρονομιάς, αν συντρέχει με κληρονόμους της πρώτης τάξης, στο 1/3, αν συντρέχει με κληρονόμους άλλων τάξεων και σε ολόκληρη την κληρονομιά, αν δεν υπάρχει συγγενής του κληρονομουμένου, που να καλείται ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος. Αυτός που επιζεί έχει δικαίωμα νόμιμης μοίρας στην κληρονομιά, το οποίο ανέρχεται στο ήμισυ της εξ αδιαθέτου μερίδας, που του αναλογεί. Κατά το ποσοστό αυτό μετέχει ως κληρονόμος.
Το σύμφωνο συμβίωσης λύεται:
α) με συμφωνία των συμβληθέντων που γίνεται αυτοπροσώπως με συμβολαιογραφικό έγγραφο
β) με μονομερή συμβολαιογραφική δήλωση αφότου αυτή κοινοποιηθεί με δικαστικό επιμελητή στον άλλον και
γ) αυτοδικαίως αν συναφθεί γάμος είτε μεταξύ των συμβληθέντων είτε μεταξύ ενός απ’ αυτούς και τρίτου Η λύση του συμφώνου συμβίωσης ισχύει από την κατάθεση του συμβολαιογραφικού εγγράφου ή της μονομερούς δήλωσης στον Ληξίαρχο όπου έχει καταχωρηθεί και η σύσταση αυτού.
Το σύμφωνο συμβίωσης είναι μία συμφωνία δύο προσώπων, άνδρα και γυναίκας (όχι δύο ανδρών, ούτε δύο γυναικών), ότι θέλουν να ζουν μαζί, αλλά δεν θέλουν να συνάψουν γάμο μεταξύ τους. Η σύμβαση αυτή υπογράφεται, μόνο αυτοπροσώπως, από τους δύο συμβαλλομένους, ενώπιον συμβολαιογράφου και καταχωρίζεται στο Ληξιαρχείο.
