«σκάσει» ανά πάσα στιγμή μοιάζει η υπόθεση της ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών, καθώς η καθυστέρηση στην έναρξη και ολοκλήρωση του πρώτου ελέγχου ενδέχεται να δημιουργήσει προβλήματα στη διαδικασία και κατ’ επέκταση στην πορεία της οικονομίας συνολικά. Παράλληλα, οι δανειστές της χώρας, όσο κι αν θέλουν να μείνουν αμέτοχοι στην προεκλογική περίοδο που διανύουμε, δεν παύουν να επισημαίνουν στο παρασκήνιο και τους άλλους κινδύνους που βλέπουν στην εφαρμογή του προγράμματος και οι οποίοι έχουν να κάνουν κυρίως με τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα.
Η «Κ» βρέθηκε την εβδομάδα που πέρασε στην έδρα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), στη Φρανκφούρτη. Σε ερώτηση που έθεσε στον επικεφαλής της ΕΚΤ αναφορικά με το θέμα της συμμετοχής των καταθετών στην ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, ο κ. Ντράγκι ήταν ξεκάθαρα αρνητικός. Ωστόσο, δεν επικρατεί η ίδια αισιοδοξία σε Βρυξέλλες και Ουάσιγκτον, οι οποίες σύμφωνα με πληροφορίες δεν μπορούν να αποκλείσουν την πιθανότητα να καθυστερήσει η διαδικασία –ελέω πολιτικών εξελίξεων– και να ολοκληρωθεί στις αρχές του 2016, όταν πλέον θα ισχύει η ευρωπαϊκή οδηγία που προβλέπει και τη συμμετοχή των καταθετών.
Αυτό είναι και το υπ’ αριθμόν 1 «καμπανάκι» που χτυπούν προς την υπηρεσιακή κυβέρνηση και τα πολιτικά κόμματα οι δανειστές. Αλλά δεν είναι και το μοναδικό. Μετά τη δημόσια υπεράσπιση του ΝΑΙ στο δημοψήφισμα, Κομισιόν, ΕΚΤ, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) έχουν αποφασίσει ότι δεν θα λάβουν καμία επίσημη θέση κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου.
Παρασκηνιακά, όμως, η ανησυχία τους για το μέλλον του προγράμματος είναι διάχυτη. Και στο πλαίσιο αυτό, έχουν φροντίσει να περάσουν στην Ελλάδα τα μηνύματα αναφορικά με τα θέματα που προκαλούν προβληματισμό:
1. Ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών και πορεία των περιοριστικών μέτρων στην κίνηση των κεφαλαίων (capital controls): Ολοι λειτουργούν με δεδομένο ότι το χρονοδιάγραμμα που προέβλεπε ο πρώτος έλεγχος του προγράμματος να ολοκληρωθεί στο τέλος Οκτωβρίου και η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών έως τις αρχές Νοεμβρίου δεν θα υλοποιηθεί. Η αβεβαιότητα αυτή τη στιγμή για το πόσο γρήγορα θα σχηματιστεί κυβέρνηση στην Ελλάδα οδηγεί τα επιτελεία των δανειστών σε μία στάση αναμονής και στην εκτίμηση ότι ο νέος έλεγχος θα ξεκινήσει στην καλύτερη περίπτωση στα τέλη Οκτωβρίου.
Ετσι, είναι ορατό το ενδεχόμενο η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών να καθυστερήσει, βάζοντας στο κάδρο και την πιθανότητα «κουρέματος» των καταθέσεων. Αυτό, όμως, δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα. Η καθυστέρηση των διαδικασιών του ελέγχου και της ανακεφαλαιοποίησης θα λειτουργήσει αρνητικά και στη σταδιακή άρση των capital controls, με αποτέλεσμα να παραταθεί και να βαθύνει η ύφεση και να απαιτηθούν περισσότερα μέτρα για την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων κυρίως του 2016.
2. Πολιτικές εξελίξεις και επίδρασή τους στην υλοποίηση σημαντικών μεταρρυθμίσεων. Σε αυτό το μέτωπο υπάρχουν δύο θέματα που δημιουργούν προβληματισμό:
• Κατά πόσον η σημερινή υπηρεσιακή κυβέρνηση και η δημόσια διοίκηση προχωρούν τις διαδικασίες για την προετοιμασία του ελέγχου από τους δανειστές. Εγκύκλιοι, μελέτες και άλλες δράσεις που περιγράφονται στο νέο Μνημόνιο θα πρέπει να είναι έτοιμα έως το τέλος του Σεπτεμβρίου. Αυτή τη στιγμή είναι έκδηλη η ανησυχία στους θεσμούς ότι η υπηρεσιακή κυβέρνηση –δικαιολογημένα εν μέρει λόγω του χαρακτήρα της– δεν θα προετοιμάσει τον επερχόμενο έλεγχο όπως θα έπρεπε.
• Εάν η σύνθεση της νέας κυβέρνησης θα είναι τέτοια που θα επιτρέψει να «τρέξουν» γρήγορα οι διαβουλεύσεις μεταξύ των δύο πλευρών. Είναι πολύ πιθανό οι υπουργοί που θα αναλάβουν κυρίως τα κρίσιμα χαρτοφυλάκια να μην έχουν ούτε προηγούμενη εμπειρία διοίκησης και διαπραγμάτευσης ούτε και καλή γνώση του περιεχομένου του Μνημονίου και των μέτρων που θα πρέπει να προχωρήσουν γρήγορα. Αυτό σημαίνει ότι θα χρειαστούν μία περίοδο «προσαρμογής», σε ένα χρονικό σημείο που δεν υπάρχει χρόνος για «χάσιμο».
Οι παράγοντες αυτοί είναι πολύ πιθανό να εμποδίσουν τη γρήγορη υλοποίηση σημαντικών μεταρρυθμίσεων. Στο πλαίσιο αυτό, οι δανειστές χαρακτηρίζουν «κρίσιμη» για την ολοκλήρωση του πρώτου ελέγχου την αναδιάρθρωση του ασφαλιστικού συστήματος και την αλλαγή της φορολογίας εισοδήματος με την ενσωμάτωση της εισφοράς αλληλεγγύης, την επανεξέταση των φορολογικών απαλλαγών, την αύξηση των συντελεστών για τα εισοδήματα που προκύπτουν από μισθώματα, καθώς και την αύξηση των συντελεστών για τους αγρότες.
Η νέα ρύθμιση για το χρέος
Η διαφαινόμενη καθυστέρηση στην ολοκλήρωση του πρώτου ελέγχου του προγράμματος έχει αρνητικό αντίκτυπο σε ακόμα μία πτυχή του. Και μάλιστα πολύ σημαντική τόσο για τη δομή του όσο και για την πορεία της ελληνικής οικονομίας. Οσο πιο αργά κλείσει ο έλεγχος τόσο πιο αργά θα επέλθει και η νέα ρύθμιση για το ελληνικό χρέος. Αυτό σημαίνει ότι η συμμετοχή του ΔΝΤ στο 3ο μνημόνιο θα παραμείνει στον αέρα (έχει θέσει ως προϋπόθεση συμμετοχής του τη νέα ελάφρυνση του χρέους), ενώ η αβεβαιότητα γύρω από τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους θα διατηρήσει σε απόσταση και τους επενδυτές.
Σε τεχνικό επίπεδο φαίνεται πως το μοντέλο της νέας ρύθμισης του χρέους έχει συμφωνηθεί σε μεγάλο βαθμό. Θα αφορά επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής των δανείων που έχει λάβει η Ελλάδα από την Ευρωζώνη και πιθανή παροχή ακόμα μεγαλύτερης περιόδου χάριτος στην καταβολή τόκων και κεφαλαίου για το μεγαλύτερος μέρος των ευρωπαϊκών δανείων.
Επίσης, έχει ξεκαθαρίσει το τοπίο αναφορικά με το «κούρεμα» των επίσημων δανείων. Ακόμα και το ΔΝΤ πλέον θεωρεί ότι το «κούρεμα» δεν είναι απαραίτητο, οπότε στις Βρυξέλλες εκτιμούν ότι ο δρόμος για την επίτευξη συμφωνίας αναφορικά με τα μέτρα για το χρέος είναι πολύ πιο βατός από ό,τι παλαιότερα.
Συμφωνία φαίνεται να υπάρχει και στην αλλαγή του κριτηρίου για τον χαρακτηρισμό του χρέους ως βιώσιμου. Πλέον δεν θα χρησιμοποιείται ο «κανόνας» τού να είναι χαμηλότερο του 120% του ΑΕΠ, αλλά το κριτήριο θα είναι να μην ξεπερνούν οι ετήσιες δαπάνες εξυπηρέτησης του χρέους το 15% του ΑΕΠ.
Αυτό που παραμένει άγνωστο είναι ο χρόνος οριστικοποίησης όλων των παραπάνω, ο οποίος θα εξαρτηθεί αποκλειστικά από το πόσο γρήγορα θα εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις του μνημονίου η νέα κυβέρνηση.
