Γράφει ο Χάρης Δημοσθενόπουλος Κλινικός Διαιτολόγος-Βιολόγος
Αποτελεί βασική προϋπόθεση για να ξυπνήσουμε το πρωί και συνοδεύει τη δουλειά, το διάβασμα, την παρέα, κάθε ώρα της μέρας.
Φρέντο καπουτσίνο, εσπρέσο, ελληνικός, φραπέ, έχουν χιλιάδες φανατικούς! Πόσο καλό κάνει ο καφές στην υγεία μας; Ο Κλινικός Διαιτολόγος-Βιολόγος, κ. Χάρης Δημοσθενόπουλος απαντά στις απορίες μας και μας συμβουλεύει για το ποια πρέπει να είναι η σχέση μας με τον καφέ.
1. Πού «γεννήθηκε» ο καφές;
Ο καφές πρωτοεμφανίστηκε ως θάμνος στην Αιθιοπία. Από την Αφρική, πέρασε στην Υεμένη, και μετά διαδόθηκε βορειότερα, στις μεγάλες πόλεις της βόρειας Αφρικής. Πέρασε στην Ευρώπη από το λιμάνι της Βενετίας και από εκεί διαδόθηκε σε ολόκληρη την Ιταλία. Στη συνέχεια, εισήχθη στην Ολλανδία, αφού οι Ολλανδοί κατόρθωσαν να πάρουν σπόρους καφέ και να τους καλλιεργήσουν στις αποικίες τους στην Ινδονησία. Το 1657, ο καφές έφτασε στη Γαλλία Στην Ελλάδα, ο καφές ήλθε κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όταν οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, και μετά αυτοί της Βορείου Ελλάδος, άρχισαν να τον καταναλώνουν.
2. Τι είναι η καφεΐνη και πού τη βρίσκουμε;
Η καφεΐνη, κατά κάποιον τρόπο η «δραστική ουσία» του καφέ, βρίσκεται στους καρπούς του καφέ και του κακάο, στα φύλλα του τσαγιού, στους καρπούς guarana, στα φύλλα και στους καρπούς διαφόρων άλλων φυτών, όπου δρα ως φυσικό φυτοφάρμακο. Καφεΐνη περιέχουν επίσης, τα ροφήματα τύπου «κόλα», τα τρόφιμα και τα προϊόντα σοκολάτας, αλλά και πολλά φάρμακα.
3. Πώς μας επηρεάζει η καφεΐνη;
Δρα ως διεγερτική ουσία του κεντρικού νευρικού συστήματος, αυξάνοντας τα επίπεδα της ντοπαμίνης (ενός βασικού νευροδιαβιβαστή του εγκεφάλου που σχετίζεται με την ευχαρίστηση). Βελτιώνει τη μνήμη, ενώ χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του πονοκέφαλου. Ανακουφίζει από το αίσθημα της κούρασης και της νύστας. Πολλές μελέτες συσχετίζουν την κατανάλωση της καφεΐνης με αύξηση της αρτηριακής πίεσης και τον κίνδυνο εμφάνισης αρρυθμιών, αλλά έχει φανεί πως αυτό ενδεχομένως συμβαίνει σε περιπτώσεις υπερβολικής λήψης. Οι υψηλές δόσεις καφεΐνης μπορεί να οδηγήσουν σε συμπτώματα όπως ταχυκαρδία, παροδική αύξηση της αρτηριακής πίεσης, υπερβολική διούρηση, ναυτία, νευρικότητα, άγχος, κατάθλιψη, τρέμουλο και αϋπνία.
Η κατανάλωση καφέ έχει συσχετιστεί με σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο διαβήτη τύπου 2. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα άτομα που πίνουν καφέ μακροχρόνια, έχουν λιγότερες πιθανότητες να προσβληθούν από διαβήτη τύπου 2, σε σύγκριση με τα άτομα που δεν πίνουν καφέ.
4. Πόσα φλιτζάνια καφέ μπορούμε να καταναλώνουμε ημερησίως;
Μελέτες έδειξαν τα τελευταία χρόνια πως η κατανάλωση 4 ή περισσότερων φλιτζανιών καφέ ημερησίως συνδέεται με 18% μικρότερο κίνδυνο νοσηλείας εξαιτίας καρδιακών αρρυθμιών, η κατανάλωση τριών φλιτζανιών καφέ την ημέρα μπορεί να μας προστατεύσει από την άνοια, η συνηθέστερη αιτία της οποίας είναι η νόσος Αλτσχάιμερ, δύο φλιτζάνια καφέ την ημέρα μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου και 2 έως 4 φλιτζάνια καφέ την ημέρα μειώνουν κατά 20% τον κίνδυνο καρδιοπάθειας. Άρα είναι φανερό πως δεν υπάρχει συνολικά συνιστώμενη ποσότητα. Τα περισσότερα οφέλη φαίνεται πως προκύπτουν, ωστόσο, από την κατανάλωση άνω των 2 φλιτζανιών την ημέρα και ότι μέχρι τέσσερα φλιτζάνια καφέ την ημέρα θεωρούνται ασφαλή, αρκεί να μην καταναλώνονται από εγκύους και πολύ νεαρά άτομα.
5. Ακούγεται πως ο εσπρέσο είναι ο καλύτερος καφές. Ισχύει αυτό;
Είναι ένας φιλτραρισμένος καφές με έντονη γεύση και υψηλή παρουσία αντιοξειδωτικών. Υπερέχει στη γεύση για όσους θέλουν έντονο άρωμα καφέ, αλλά ίσως είναι πιο δυνατός, για όσους έχουν μικρότερη ευαισθησία στην καφεΐνη.
6. Έχει θρεπτικά συστατικά η κατανάλωση καφέ;
Ο καφές περιέχει περισσότερα από 2.000 διαφορετικά συστατικά, πολλά από τα οποία έχουν έντονη αντιοξειδωτική δράση κι αυτό ισχύει για όλους τους τύπους καφέ- ακόμη και τους στιγμιαίους και τους ντεκαφεϊνέ.
Η διαδικασία του καβουρδίσματος οδηγεί στην παραγωγή και άλλων αντιοξειδωτικών ενώσεων οι οποίες υπάρχουν, επομένως, σε καφέδες, όπως π.χ. ο ελληνικός, ο οποίος γι’ αυτό υπερτερεί ίσως από άποψη υγείας.
7. Η καφεΐνη επηρεάζει τον ύπνο;
Το πόσο επηρεάζει ο καφές τον ύπνο εξαρτάται από την «ευαισθησία» κάθε ατόμου στη λήψη καφεΐνης. Έτσι, ειδικά σε άτομα που δεν πίνουν συχνά καφέ, ο ύπνος μπορεί να καθυστερήσει και να είναι πιο διαταραγμένος, ειδικά αν καταναλωθεί 30-60 λεπτά πριν την κατάκλιση. Αντίθετα, σε όσους πίνουν συστηματικά καφέ, η λήψη της καφεΐνης μπορεί να μην επηρεάσει καθόλου τη διαδικασία του ύπνου. Μεμονωμένες μελέτες έδειξαν ότι τα άτομα που καταναλώνουν καφέ τις απογευματινές ώρες, έχουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν ανήσυχο βραδινό ύπνο. Κι αυτό, γιατί η καφεΐνη δρα ανασταλτικά στους μηχανισμούς έκκρισης της μελατονίνης από τον εγκέφαλο, τα επίπεδα της οποίας αρχίζουν να αυξάνουν περίπου δύο ώρες πριν τον ύπνο, φτάνοντας στην μέγιστη τιμή τους στις 2-4 το πρωί.
8. Ακούγονται πολλά για την συχνή κατανάλωση καφέ από άτομα νεαρής ηλικίας. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό;
Οι επιπτώσεις, θετικές ή αρνητικές, δεν διαφέρουν πολύ σε νέους ή μεγαλύτερους ενήλικες. Δεδομένου όμως ότι σε νέα άτομα η κατανάλωση της καφεΐνης συνδέεται και με την κατανάλωση νικοτίνης, μέσα από το κάπνισμα, είναι κυρίως ο συνδυασμός των δύο που δημιουργεί την ανησυχία για την επίπτωσή τους στην υγεία των νεαρών ατόμων.
9. Ο καφές περιέχει συντηρητικά;
Ο καφές ως χαρμάνι, δεν περιέχει συντηρητικά, ενώ όταν συσκευάζεται σε κενό αέρα, παραμένει φρέσκος, χωρίς να χρειάζεται συντηρητικά. Σε περιπτώσεις όμως ειδικών καφέδων, που είναι σε αφυδατωμένη μορφή σε φακελάκια με γεύσεις, είναι πιθανό να περιέχονται συντηρητικά.
10. Τελικά ο καφές είναι φίλος ή εχθρός;
Η απάντηση βρίσκεται στην ποσότητα και συχνότητα της κατανάλωσης του, στην ευαισθησία και την κατάσταση υγείας του κάθε ατόμου και στην ώρα της λήψης της καφεΐνης. Οι περισσότερες μελέτες συμφωνούν πως η μέτρια κατανάλωση καφέ από υγιείς ενήλικες έχει περισσότερες θετικές, παρά αρνητικές επιπτώσεις, καθιστώντας τον μάλλον φίλο, παρά εχθρό για την υγεία μας.
