ιστορία και από το μικρό χρονολόγιο που περιλαμβάνει ο Νίκος Τζανάκος στο βιβλίο του «Πάτρα 19οα αιώνας. Μια πλατεία – μύθος σε μια παγκόσμια πόλη», προκύπτουν ενδιαφέροντα στοιχεία.
Όπως αναφέρει ο Νίκος Τζανάκος τα ονόματα που έχει λάβει κατά καιρούς είναι πολυάριθμα. Την είπαν Καλαμογδάρτη, Όθωνος Κεντρική, Θωμοπούλου, Εθνική Λουδοβίκου, Παλλιγενεσίας, Θεάτρου, Δημαρχίας, Γεωργίου Α΄ και Δημοκρατίας.
«Αν θέλαμε σαν πόλη να είμαστε δίκαιοι, η πλατεία αυτή έπρεπε να έχει το όνομα του ιδρυτή της πόλης, του Ιωάννη Καποδίστρια. Του κυβερνήτη που αρνήθηκε να αλλάξει το όνομα ολόκληρης της Πάτρας (σεβόμενος την ιστορία της) σε Ιωαννούπολη. Εναλλακτικά, ίσως του Σταμάτη Βούλγαρη. Ο πρώτος είναι στην ουσία ο ιδρυτής της νέας Πάτρας, ο άνθρωπος που την οραματίστηκε ακριβώς όπως εξελίχθηκε. Ο δεύτερος καθόρισε στο σχέδιό του, το σημείο σαν την κεντρική πλατεία της νέας πόλης, την καρδιά της καθημερινής λειτουργίας της», γράφει ο Νίκος Τζανάκος.
Από το πρώτο μισό του 19ου αιώνα η πλατεία αναφέρεται ως χώρος εκδηλώσεων, συγκεντρώσεων συλλαλητηρίων. Σε αυτή έγιναν συγκεντρώσεις για την πτώση της κυβέρνησης Τρικούπη, καθώς οι Πατρινοί αντιδρούσαν στην ψήφιση νόμων για αύξηση ορισμένων φορολογιών και επιβολή νέων φόρων, ιδιαίτερα στον οίνο, για το Κρητικό ζήτημα, για την μέθοδο της παρακράτησης που εφαρμόστηκε για τον περιορισμό της σταφιδικής κρίσης κλπ.
Σταδιακά η πλατεία μεγαλώνει, αποκτά φανούς, δέντρα, σιντριβάνια, παγκάκια και φυσικά, το Δημοτικό Θέατρο «Απόλλων».
Σημεία από το χρονολόγιο
Το χρονολόγιο ξεκινά από το 1843 όπου αναφέρεται ότι υπήρχε μια βρύση επί της πλατείας και από εκεί ο Αντ. Καλαμογδάρτης διάβασε το Σύνταγμα στο συγκεντρωμένο πλήθος.
Το 1852 η πλατεία αναφέρεται στο Δημοτικό Συμβούλιο ως πλατεία Όθωνος.
Το 1857 αναφέρεται σαν Πλατεία Γεωργίου Ά και γίνονται σημαντικά έργα σε αυτή, ενώ το 1863 με την εκλογή του Γεωργίου του Α΄ αποφασίζεται φωτοχυσία της και δοξολογία, ενώ την ονομάζουν εθνική κεντρική πλατεία.
Σύμφωνα με το βιβλίο του Νίκου Τζανάκου η συνήθεια να μετατρέπεται σε Πνύκα και Εκκλησία του Δήμου ξεκίνησε μετά την ψήφιση του Συντάγματος του 1864. Ο «Φορολογούμενος» ονομάζει την πλατεία σε Πατραϊκή Πνύκα.
Το 1871 η πλατεία ονομάζεται πλατεία Ανεξαρτησίας και γίνονται εργασίες επιχωμάτωσης
Το 1872 κι ενώ κτιζόταν το Δημοτικό Θέατρο «Απόλλων» με πρωτοβουλία του Άμβουργερ η πλατεία αποκτά δέντρα. Φυτεύονται πορτοκαλιές νεραντζιές και λεμονιές. Οι γύρω δρόμοι στρώνονται με αμμοχάλικο
Το 1873 δεντροφυτεύεται ξανά η πλατεία, πάλι με πρωτοβουλία του Άμβουργερ
Το 1874 ο Δήμος αποφασίζει να αγοράσει από Γαλλική εταιρεία τα δύο μαντεμένια σιντριβάνια.
Το 1876 ο «Φορολογούμενος» ονομάζει το χώρο της πλατείας «Νέα Εκκλησία του Δήμου».
Το 18777 και για να διπλασιασθεί σε έκταση η πλατεία, κατεδαφίζονται οικοδομές.
Το 1879 κατά την εθνική εορτή ανάβουν όλοι οι φανοί, που είχαν αγοραστεί μαζί με τα σιντριβάνια.Στη δυτική πλευρά πωλείται ψωμί φορτωμένο σε σάκους, πάνω σε μουλάρια. Οι άμαξες δεν περιμένουν στα πεζοδρόμια, αλλά στέκονται στη σκιά κάτω από τα σπίτια κι αυτό προκαλεί διαμαρτυρίες κατοίκων της περιοχής.
1882. Τον Νοέμβριο γίνεται συλλαλητήριο για τη μείωση της φορολογίας του καπνού, ενώ το 1883 προκαλείται λαϊκή συγκέντρωση ενάντια στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησης Τρικούπη.
Το 1883 η εφημερίδα «Αχαΐα» προτείνει ένα από τα σιντριβάνια της πλατεία Γεωργίου να μεταφερθεί στην πλατεία Τελωνείου (Τριών Συμμάχων). Επίσης την ίδια χρονιά υπάρχει αναφορά ότι η πλατεία με τις βροχές, γεμίζει χαλίκια και θυμίζει ποταμό. Όπως γράφουν οι εφημερίδες, απομακρύνθηκε παράπηγμα αγυρτών, που είχαν στήσει θηριοτροφείο στο κάτω μέρος της πλατείας.
1884. Η πλατεία έχει μετατραπεί σε ξεροπόταμα και έχουν ξεριζωθεί όλα τα δέντρα.
1884. Ο λαός εναντιώνεται στην οικονομική πολιτικής της κυβέρνησης Τρικούπη. Ομιλητής και πάλι ο Συνοδινός. Η ομιλία του προκαλεί την κυβέρνηση και καταλήγει σε ποινική του δίωξη για υποκίνηση του λαού σε στάση. Η αντίσταση της Πάτρας γίνεται πανελλαδικό θέμα.
Στις 10 Φεβρουαρίου 1885 γίνεται στην πλατεία μεγάλη συγκέντρωση για την πτώση της κυβέρνησης Τρικούπη, η οποία είχε ψηφίσει νόμους για αύξηση ορισμένων φορολογιών, είσπραξη παλαιών οφειλών και επιβολή νέων φόρων, ιδιαίτερα στον οίνο.
1886. Ο «Φορολογούμενος» καταγγέλλει ότι μετά από 12 χρόνια από την ανακατασκευή της πλατείας, δεν έχει γίνει καμία συντήρηση. Η πλατεία έχει κατοχυρωθεί σαν ο περίπατος των Πατρινών. Μέχρι και ρυάκι περνά από μέσα της γράφουν οι εφημερίδες.
1887. Χρωματίζονται τα σιντριβάνια και τα παγκάκια.
1889 Επί της πλατείας σταθμεύουν πολλές άμαξες και έχει μετατραπεί σε ιπποδρόμιο
1890. Γίνεται η αγορά εργασίας Τούρκων εργατών για τις αμπελοφυτείες
1893.Η Βουλή μετά από εισήγηση του Τρικούπη κηρύσσει τη χώρα σε χρεοκοπία. Στις 12 Δεκεμβρίου ο λαός της Πάτρας συγκεντρώνεται στην πλατεία για να αναθεματίσει τους βουλευτές που ψήφισαν υπέρ.
Το 1895 γίνεται δημοπρασία για την επίστρωση της πλατείας
1896. Γίνεται συλλαλητήριο, το οποίο οργανώνει ο σύνδεσμος Κρητών.
1897.Νέο τεράστιο συλλαλητήριο για το Κρητικό ζήτημα.
1898.Η σταφιδική κρίση προσπαθεί να μετριαστεί με τη μέθοδο της παρακράτησης. Οι πατρινοί είναι χωρισμένοι σε υπέρμαχους και σε εκείνους που θεωρούν την πρόταση επικίνδυνη. Οι υποστηρικτές κάνουν συγκέντρωση στην πλατεία στις 7 Ιουνίου με ομιλητή τον Συνοδινό. Η κρίση δεν περιορίζεται και στις 22 Νοεμβρίου γίνεται πάλι συλλαλητήριο διαμαρτυρίας για την αύξηση του φόρου επιτηδεύματος, το οποίο από εφημερίδες της Αθήνας χαρακτηρίζεται στασιακό.
Η πλατεία αποκτά τη σημερινή της μορφή το 1902 αφού ισοπεδώθηκε και στρώθηκε περιμετρικά με πλάκες από την Κεφαλονιά και συγχρόνως δεντροφυτεύτηκε.
1919. Τον Μάιο πραγματοποιείται τεράστια συγκέντρωση για την κατάληψη της Σμύρνης. Τον Νοέμβριο συγκέντρωση υπέρ Βενιζέλου, με ομιλητές τον Χρ. Κορύλλο και τον δικηγόρο Γ. Κατσιμπίρη.
Από το βιβλίο Πάτρα 19οα αιώνας. Μια πλατεία – μύθος σε μια παγκόσμια πόλη», του Νίκου Τζανάκου
