Τα βασικά κριτήρια και δεδομένα για τη σωστή επιλογή σπουδών, επαγγελμάτων και σταδιοδρομίας είναι τα ακόλουθα...
Αυτογνωσία, ενδιαφέροντα, κλίσεις, προτιμήσεις
-Ικανότητες, δεξιότητες, επιδόσεις, θέληση
-Οικογενειακά και οικονομικά δεδομένα
-Προοπτικές της αγοράς εργασίας και των επαγγελμάτων
-Ο χρυσός κανόνας
Αυτογνωσία
Οι άνθρωποι έχουν πολύπλοκη προσωπικότητα, με διαφορετικά ενδιαφέροντα, ταλέντα, προτιμήσεις, ικανότητες, δεξιότητες, στόχους και αξίες ζωής, θέληση, φιλοδοξίες. Γι’ αυτό και απαιτείται ο έγκαιρος και έγκυρος επαγγελματικός προσανατολισμός με τη συνδρομή ειδικών συμβούλων καριέρας και η λήψη ειδικών τεστ. Η αποκρυπτογράφηση της προσωπικότητας, η κατάκτηση της αυτογνωσίας, το «γνώθι σαυτόν» πρέπει να γίνεται με επιστημοσύνη, με σύνεση και όχι επιπόλαια και βιαστικά. Γιατί τότε μόνο θα μπορέσουν οι νέοι να «γίνουν αυτό που είναι και όχι αυτό που νομίζουν ότι είναι» (Ζαν Πολ Σάρτρ). Να επιλέξουν δηλαδή το επάγγελμα που πραγματικά τους ταιριάζει, τους ενδιαφέρει και στις απαιτήσεις του οποίου μπορούν να αντεπεξέλθουν. Και εφόσον συντρέχουν και ορισμένες άλλες προϋποθέσεις, να έχουν μια επιτυχημένη καριέρα και καλοτάξιδο ταξίδι ζωής .
Ικανότητες, δεξιότητες, επιδόσεις, θέληση
Οι ικανότητες, οι δεξιότητες, οι επιδόσεις, η θέληση για την επίτευξη των στόχων ζωής, αποτελούν ένα δεύτερο βασικό κριτήριο επιλογής του είδους και του επιπέδου των σπουδών όπου κατευθύνεται ένας νέος άνθρωπος. Γι’ αυτό πρέπει να ξέρει ποιος είναι και τι μπορεί να κάνει. Οι επιδόσεις στα επιμέρους μαθήματα, αλλά και στο γενικό σύνολο στο σχολείο, είναι ένα πρώτο κριτήριο για το είδος και κυρίως για το επίπεδο σπουδών στο οποίο μπορεί να στοχεύσει. Οι μαθητικές επιδόσεις βέβαια δεν αποτελούν το μοναδικό κριτήριο για το μέλλον. Είναι γνωστό ότι πολλοί επιτυχημένοι επιστήμονες δεν υπήρξαν λαμπροί μαθητές. Οι επιδόσεις μπορεί να βελτιωθούν ριζικά, εφόσον υπάρχει ισχυρή θέληση, στόχοι και ευγενής φιλοδοξία για επαγγελματική και κοινωνική ανέλιξη.
Τα οικογενειακά και οικονομικά δεδομένα
Το οικογενειακό περιβάλλον, η οικογενειακή παράδοση και κουλτούρα, βαρύνουν επίσης κατά περίπτωση περισσότερο ή λιγότερο, στην πλάστιγγα των επιλογών επαγγέλματος. Συχνά το επάγγελμα του πατέρα, της μητέρας, η οικογενειακή επιχείρηση, είναι ένα ισχυρό εφαλτήριο για το επαγγελματικό μέλλον των νέων. Όσο κι αν ακούγεται παρωχημένο ή καταγγέλλεται ως νεποτισμός, είναι γεγονός ότι σήμερα, σε μια άκρως ανταγωνιστική αγορά, είναι σε βάρος του ατομικού συμφέροντος των παιδιών να παραγνωρίζεται το προβάδισμα που τους παρέχεται από την οικογενειακή παράδοση, χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει και εφησυχασμό . Όμως είναι επίσης γεγονός, ότι αρκετοί γονείς επιχειρούν να επιβάλλουν στα παιδιά τους τις δικές τους επιθυμίες ή και να προβάλλουν τα δικά τους απωθημένα για τις σπουδές και το επάγγελμα που αυτά θα ακολουθήσουν. Πολλοί νέοι ή νέες πιέζονται υπέρμετρα για να σπουδάσουν μια από τις επιστήμες που θεωρούνται ότι αποτελούν το εισιτήριο για κοινωνική και οικονομική άνοδο, όπως γιατρός, μηχανικός, δικηγόρος ή να ακολουθήσουν το οικογενειακό επάγγελμα. Αλλά, στη σημερινή εποχή, πολύ συχνά αυτού του τύπου η πίεση έχει το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα από το επιδιωκόμενο. Οι νέοι δηλαδή λειτουργούν αρνητικά ή και ανατρεπτικά απέναντι στις παλαιότερες γενιές και ιδιαίτερα απέναντι σε γονείς με υπερπροστατευτική συμπεριφορά. Ενώ πολλές φορές οι γονείς μπορεί να έχουν δίκιο όταν επιμένουν για την επιλογή μιας ορισμένης καριέρας για τα παιδιά τους, το δίκιο αυτό το χάνουν εξαιτίας του επίμονου και πατερναλιστικού τρόπου με τον οποίο θέλουν να το επιβάλουν. Τέλος, για να είμαστε ρεαλιστές, δε θα πρέπει να παραγνωριστεί και ο ρόλος των οικονομικών δυνατοτήτων που έχει κάθε οικογένεια για τις σπουδές των παιδιών της. Για να αναφερθούμε σε ένα πρακτικό και μόνο ζήτημα, ο τόπος όπου είναι εγκαταστημένη μια σχολή, θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη για υποψήφιους των οποίων οι οικογένειες δεν έχουν μεγάλες οικονομικές δυνατότητες .
Οι προοπτικές της αγοράς εργασίας και των επαγγελμάτων
Οι προοπτικές της αγοράς εργασίας και των επαγγελμάτων αποτελούν ένα αποφασιστικό κριτήριο για τις σωστές επιλογές σπουδών, επαγγελμάτων και σταδιοδρομίας. Γι αυτό και οι ενδιαφερόμενοι οφείλουν να πληροφορηθούν τις αξιόπιστες προβλέψεις που υπάρχουν για τις προοπτικές αυτές. H πλειονότητα των νέων σήμερα τείνει να επιλέγει τις σπουδές και το επάγγελμα ή τα επαγγέλματα που θα ακολουθήσει, με βασικό κριτήριο τις προοπτικές τους. Η αγωνία για να βρεθεί μια θέση στο χλωμό σημερινό ήλιο της αγοράς εργασίας, είναι πολύ ισχυρότερη από όσα μπορούν να ειπωθούν ενάντια στην αντίληψη αυτή. Όμως, όσο ισχυρό και αν είναι το ίδιο κριτήριο, σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να είναι το μόνο ή το κυρίαρχο στη μεγάλη απόφαση ζωής που συζητάμε εδώ. Αν ένα επάγγελμα δεν ταιριάζει στο χαρακτήρα, τις προτιμήσεις, τις κλίσεις ενός νέου, δε θα πρέπει να επιλέγεται, όσο εξαιρετικές και αν είναι οι προοπτικές του. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πρώτιστης σημασίας είναι η αυτογνωσία και ο εναρμονισμός των ενδιαφερόντων, των κλίσεων, των προτιμήσεων, των ικανοτήτων με ένα επάγγελμα και κατά δεύτερο λόγο η συνεξέταση των προοπτικών του.
Ο χρυσός κανόνας
Σύμφωνα με το χρυσό κανόνα «άτομα με υψηλές μαθησιακές επιδόσεις και ισχυρή θέληση, μπορούν να επιλέγουν από ευρύτερο πεδίο επαγγελμάτων που τους ταιριάζουν ακόμα και από εκείνα για τα οποία οι επαγγελματικές προοπτικές,, τα οικογενειακά και οικονομικά δεδομένα εμφανίζονται αρνητικά. Αντίθετα, άτομα με χαμηλές επιδόσεις χωρίς σοβαρές ελπίδες βελτίωσής τους και όχι ισχυρή θέληση, είναι προτιμότερο να στρέφονται σε σπουδές και επαγγέλματα που κατ’ αρχήν τους ταιριάζουν και κατά δεύτερο λόγο οι επαγγελματικές προοπτικές, τα οικογενειακά και οικονομικά δεδομένα είναι θετικά» (Κατσανέβας, Θ. ( 2007). Επαγγέλματα του μέλλοντος και του παρελθόντος). Επισημαίνεται επίσης ότι, σε όλα τα επαγγέλματα μέσης και υψηλής εκπαίδευσης, απαραίτητη είναι η γνώση των ηλεκτρονικών υπολογιστών, της αγγλικής γλώσσας, καθώς και η διαρκής ανανέωση των γενικών και ειδικών γνώσεων και εμπειριών. Και βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ολοκληρωμένος άνθρωπος και επιτυχημένος επαγγελματίας, είναι εκείνος που έχει πνευματικές ανησυχίες και ευαισθησίες, εμμένει σε αξίες και αρχές, αναζητά τη μόρφωση και τη γνώση, ασχολείται με την τέχνη και τη λογοτεχνία, συμμετέχει στα δρώμενα, αναπτύσσει κριτική και δημιουργική σκέψη, ενεργεί με εντιμότητα και δραστηριοποιείται θετικά για το δικό του αλλά και για το γενικότερο καλό.
* Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς και t. Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού ( ΕΛ.Ε.ΣΥ.Π.).
Πηγή
