Πλαστικής Σακούλας στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού έργου «LIFE DEBAG: Ολοκληρωμένη εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τη μείωση της πλαστικής σακούλας στο θαλάσσιο περιβάλλον (LIFE14 GIE/GR/001127), που υλοποιείται με τη συνεισφορά του χρηματοδοτικού μέσου LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αποσκοπεί στη μείωση της πλαστικής σακούλας στο θαλάσσιο περιβάλλον. Αναλυτικές πληροφορίες για το έργο παρουσιάζονται στο τέλος του Δελτίου Τύπου.
Στο 3ο forum διαβούλευσης, εκτός των εταίρων του έργου, συμμετείχαν εκπρόσωποι από όλους τους εμπλεκόμενους με το θέμα φορείς, ο Γραμματέας της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων του ΥΠΕΝ, εκπρόσωποι των ΥΠΕΝ και ΕΟΑΝ, το ΕΛΚΕΘΕ, οι Σύνδεσμοι παραγωγής πλαστικής σακούλας, εκπρόσωποι βιομηχανιών και αλυσίδων super markets, εκπρόσωπος του Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης για τις συσκευασίες (ΣΕΔ-ΕΕΑΑ), περιβαλλοντικές οργανώσεις, ερευνητές από διάφορα Πανεπιστήμια και Ινστιτούτα, μελετητές, κ.ά. Συνολικά, συμμετείχαν περισσότεροι από 60 σύνεδροι, που ενδιαφέρονται από διάφορες θέσεις για το θέμα της πλαστικής σακούλας.
Το 3ο forum επικεντρώθηκε σε δύο θεματικές ενότητες: α) στη Θαλάσσια Στρατηγική σε σχέση με τη Μείωση της Πλαστικής Σακούλας και β) στα μέτρα πολιτικής για τη Μείωση της Πλαστικής Σακούλας με έμφαση στο Μέτρο της Θέσπισης Τέλους, ενόψει της εναρμόνισης της Ελλάδας με τη σχετική Οδηγία (ΕΕ) 2015/720. Τόσο μέσα από τις εισηγήσεις όσο κι από τον διάλογο που ακολούθησε, παρουσιάστηκαν και αναλύθηκαν με εμβρίθεια όλες οι παράμετροι του θέματος. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στα μέτρα πολιτικής για τη μείωση της πλαστικής σακούλας και κυρίως στο ύψος του ενδεχόμενου «τέλους» και στον τρόπο διαχείρισής του. Μεταξύ των απόψεων και προτάσεων, που διατυπωθήκαν, σταχυολογούνται, ως σημαντικότερες, οι εξής:
• Στον σύντομο χαιρετισμό – τοποθέτησή του, ο Γραμματέας της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων του ΥΠΕΝ, κ. Ιάκωβος Γκανούλης, αναφέρθηκε στον σημαντικό ρόλο που έχουν το LIFE DEBAG και ιδιαίτερα οι ειδικές συναντήσεις – συζητήσεις, στη γενικότερη προσπάθεια προστασίας του
θαλάσσιου και παράκτιου περιβάλλοντος από τα θαλάσσια απορρίμματα, αλλά και στην προσπάθεια εναρμόνισης με την ΕΕ, που επιχειρεί αυτή τη χρονική περίοδο η χώρας μας, στo πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική.
• Είναι σαφές ότι θα πρέπει να τεθεί ένα χρηματικό «τέλος» στη χρήση της πλαστικής σακούλας. Οι προτάσεις που διατυπώθηκαν για το ύψος κυμάνθηκαν στα ποσά των 0,02€ πλέον ΦΠΑ, 0,05€ εξαιρουμένου ΦΠΑ και 0,1€ περιλαμβανομένου ΦΠΑ.
• Προτάθηκε, επίσης, η οριζόντια εφαρμογή του μέτρου του τέλους στο σύνολο των σημείων λιανικής πώλησης.
• Όλοι συμφώνησαν ότι το «τέλος» ή τα όποια μέτρα πολιτικής θα πρέπει να λάβουν υπόψη την μείωση των επιπτώσεων προς τη βιομηχανία με τη διασφάλιση των σχετιζόμενων θέσεων εργασίας και την προσπάθεια ενδεχόμενης αντιστάθμισης της όποιας επιβάρυνσης της βιομηχανίας με άλλα μέτρα. Προς την κατεύθυνση αυτή, προτάθηκαν μέτρα, όπως: α) η παραγωγή από τη βιομηχανία των κομποστοποιήσιμων σακουλών, β) η αύξηση της παραγωγής σακουλών για την τοποθέτηση των απορριμμάτων, γ) η αύξηση της παραγωγής των πλαστικών σακουλών και τσαντών πολλών χρήσεων, δ) ενίσχυση της βιομηχανίας με επιστροφή τμήματος του τέλους σε αυτή: 0,01 € ή 0,025 €.
• Στις προτάσεις επιστροφής του «τέλους» κατά 50% διατυπώθηκαν και αντίθετα επιχειρήματα όπως: α) ότι με βάση τα Ευρωπαϊκά δεδομένα ενδεχομένως, θα εκληφθεί σαν μη νόμιμη επιδότηση της βιομηχανίας και β) ότι μπορεί να ζητηθεί και από πολλούς άλλους κλάδους της οικονομίας ανάλογη ευνοϊκή μεταχείριση εάν πλήττονται από κάποιο οικονομικό μέτρο ή πολιτική.
• Έγινε σαφές ότι η υιοθέτηση των προτάσεων επιστροφής του «τέλους» θα πρέπει να τύχουν περαιτέρω νομικής διερεύνησης και πολιτικής διαβούλευσης στην περίπτωση της υιοθέτησής τους.
• Επίσης, για το «τέλος» προτάθηκαν διάφορες διαδικασίες και δυνατότητες είσπραξης και διάθεσης. Κοινή συνισταμένη πολλών προτάσεων ήταν ότι το «τέλος» αυτό θα πρέπει να είναι ανταποδοτικό για τους καταναλωτές και το μεγαλύτερο μέρος του να επιστρέφει σε αυτούς είτε με την μορφή μέσων μεταφοράς προϊόντων πολλών χρήσεων, ώστε σταδιακά να μπορούν να «απεξαρτηθούν» από τις σακούλες μεταφοράς μιας χρήσης, είτε μέσω προγραμμάτων ενημέρωσης/ ευαισθητοποίησης, είτε με ενίσχυση της έρευνας για νέα υλικά και νέες περιβαλλοντικές πρακτικές.
• Κατατέθηκαν και άλλες παράλληλες προτάσεις πολιτικής για να διασφαλισθεί και επιτευχθεί η μείωση της χρήσης πλαστικής σακούλας, όπως: α) να τεθεί ανάλογο «τέλος» και στις χάρτινες σακούλες μεταφοράς μιας χρήσης, β) να χρεώνεται με το επιπλέον κόστος παραγωγής και διακίνησης και η κομποστοποιήσιμη σακούλα (περίπου 0,05€), γ) να υπάρχουν υποχρεωτικά σε όλα τα σημεία πώλησης του λιανεμπορίου και εναλλακτικά μέσα μεταφοράς προϊόντων, δ) να συμφωνηθούν εθελοντικές συμφωνίες για επιβράβευση των καταναλωτών που χρησιμοποιούν καθόλου ή πολύ λίγες σακούλες μεταφοράς μιας χρήσης, ε) να δοθούν συγκεκριμένα κίνητρα – αντικίνητρα για την ενεργοποίηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στ) να θεσμοθετηθεί η υλοποίηση εκτεταμένων προγραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών για το θέμα με στοχευόμενο περιεχόμενο, ζ) να προωθηθεί η χρήση της κομποστοποιήσιμης σακούλας εκεί που δεν μπορεί να αποφευχθεί η ανάγκη για μιας χρήσης σακούλα μεταφοράς των καταναλωτών, η) να προωθηθούν συγκεκριμένες πολιτικές και χρονοδιάγραμμα για τη Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ) των οργανικών υλικών, που να συμβάλουν στη δραστική μείωση της χρήσης της πλαστικής σακούλας και την επίτευξη των στόχων του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ), θ) να εξετασθεί το 2020 η ενδεχόμενη απαγόρευση της πλαστικής σακούλας μιας χρήσης με βάση τα τότε δεδομένα.
• Προτάθηκε μεταξύ άλλων και η αύξηση της ανακύκλωσης της πλαστικής σακούλας, σαν ένα πολύ σημαντικό μέτρο αποτροπής των αρνητικών επιπτώσεών της.
• Επιπλέον προτάθηκε η εφαρμογή του νόμου 2939 για την πλήρη χρέωση της πλαστικής σακούλας στο πλαίσιο της αύξησης των οικονομικών πόρων για την μεγαλύτερη ανακύκλωσή της και η μελέτη της πραγματικής εμπειρίας μείωσης της χρήσης πλαστικής σακούλας σε super market που χρεώνουν την πλαστική σακούλα σε σχέση με τις υπόλοιπες αλυσίδες, που δεν την χρεώνουν.
• Τέθηκαν και έγινε συζήτηση και για άλλα ειδικά θέματα, όπως: α) πόση είναι η κατανάλωση πλαστικής σακούλας στην Ελλάδα σήμερα, β) πώς μετράμε τις πλαστικές σακούλες, γ) ποια είναι η πολιτική της ΕΕ για τις κομποστοποιήσιμες σακούλες, δ) τι θα γίνει με τις σακούλες, που εξαιρούνται από την Οδηγία (μικρότερες του πάχους των 15 μικρών και μεγαλύτερες των 50 μικρών), ε) με ποιο τρόπο θα είναι ανταποδοτικό το «τέλος» προς τους καταναλωτές, κ.ά.
Είναι σαφές, ότι με το συγκεκριμένο forum δεν ολοκληρώνεται η μεγάλη διαβούλευση για την εναρμόνιση με την σχετική Οδηγία. Είναι εξαιρετικά σημαντικό όμως, ότι τίθενται οι βάσεις για να διατυπωθούν και συγκεκριμενοποιηθούν όλες οι προτάσεις των ενδιαφερόμενων φορέων, ώστε η πολιτεία να μπορέσει να καταλήξει στις βέλτιστες πολιτικές επιλογές, ώστε:
• να επιτευχθεί σύντομα η εναρμόνιση με τη σχετική Οδηγία και το σημαντικότερο,
• να μειωθεί δραστικά η κατανάλωση της μιας χρήσης λεπτής πλαστικής σακούλας μεταφοράς.
Η διαβούλευση για την εναρμόνιση με την Οδηγία έχει πλέον ανοίξει και θα συνεχιστεί και στα επόμενα 3 fora του έργου LIFE DEBAG. Αποτελεί κοινή προσδοκία, ότι θα είναι μία πολύ καλή και αποτελεσματική εναρμόνιση χωρίς αρνητικές επιπτώσεις στην απασχόληση και στους σχετικούς οικονομικούς κλάδους.
Το έργο LIFE DEBAG
Πρόκειται για ένα έργο με επίκαιρα προστιθέμενη αξία, καθώς μόλις το προηγούμενο έτος (το 2015), το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αναγνωρίζοντας την κρισιμότητα των επιπτώσεών της κυρίως στο θαλάσσιο περιβάλλον, υπερψήφισε νέα ευρωπαϊκή οδηγία, σύμφωνα με την οποία τα κράτη μέλη της Ε.Ε. επιτάσσονται να μειώσουν δραστικά την πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη -«πολύ λεπτή»- πλαστική σακούλα μιας χρήσης.
Στο Έργο συμμετέχουν πέντε φορείς με εγνωσμένη εμπειρία στα πεδία της προστασίας του παράκτιου περιβάλλοντος, της διαχείρισης στερεών αποβλήτων και της υλοποίησης δράσεων ενημέρωσης. Πιο συγκεκριμένα: το Πανεπιστήμιο Πατρών, που είναι και ο Συντονιστής του Έργου (Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας, Τμ. Γεωλογίας, Τμ. Χημείας, Τμ. Βιολογίας), η TERRA NOVA Περιβαλλοντική Τεχνική Συμβουλευτική ΕΠΕ, η ΜΚΟ Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, η ΜΚΟ Οικολογική Εταιρία Ανακύκλωσης και το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Αστικού Περιβάλλοντος και Ανθρώπινου Δυναμικού του Παντείου Πανεπιστημίου. Στο πλαίσιο του έργου LIFE DEBAG (LIFE14 GIE/GR/0001127) υλοποιούνται από την 1η Σεπτεμβρίου 2015, που ξεκίνησε το έργο, οι εξής δράσεις:
Η εβδομάδα χωρίς πλαστικές σακούλες στη Σύρο
Η πρώτη εβδομάδα του Ιουνίου καθιερώνεται ως Plastic Bag Free Week, στη διάρκεια της οποίας θα πραγματοποιούνται κεντρικές δράσεις ενημέρωσης και επικοινωνίας με τους πολίτες και τους επισκέπτες του νησιού. Οι δράσεις αυτές περιλαμβάνουν:
• Ενημέρωση πόρτα-πόρτα ενός μεγάλου μέρους των κατοίκων της Σύρου σχετικά με τις επιπτώσεις της πλαστικής σακούλας
• Εκπαιδευτικές ομιλίες και εκπαιδευτικά παιχνίδια για παιδιά
• Επιμορφωτικά σεμινάρια προς τους εκπαιδευτικούς
• Στρογγυλά τραπέζια: ενημέρωση/συζήτηση με εμπλεκόμενους φορείς (αρμόδιους δημόσιους φορείς, τοπικές επιχειρήσεις, καταστήματα, κ.λπ.)
• Καμπάνια αντικατάστασης της πλαστικής σακούλας σε συνεργασία με επιχειρήσεις του νησιού, που ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν στις δράσεις του έργου, στις οποίες θα διανεμηθούν πάνινες σακούλες, με απώτερο στόχο την προώθησή τους στο αγοραστικό κοινό, τη βαθμιαία υιοθέτησή τους για τη συσκευασία και μεταφορά των αγορών του και κατά συνέπεια τον περιορισμό της χρήσης πλαστικής σακούλας
• Έκθεση εικαστικών έργων από τους μαθητές των σχολείων της Σύρου
• Workshop ανοιχτά στο κοινό με τη συμμετοχή διεθνών επιστημόνων σχετικών με τα θαλάσσια απορρίμματα
• Μουσικές εκδηλώσεις
• Καθαρισμοί ακτών
• Διανομή πάνινων τσαντών
Η απόδοση των δράσεων αυτών αξιολογείται από την ομάδα υλοποίησης του έργου μέσω της παρακολούθησης και της καταγραφής των απορριμμάτων στο περιβάλλον του νησιού σε όλη τη διάρκεια του προγράμματος.
Φόρουμ Διαλόγου εμπλεκόμενων φορέων
Γίνονται συνολικά 6 συναντήσεις όλων των εμπλεκομένων φορέων (ΥΠΕΝ, ΕΟΑΝ, ΚΕΔΕ, ενδιαφερόμενων δήμων, βιομηχανιών παραγωγής πλαστικών σακουλών, επιμελητηρίων ΜΚΟ, Ενώσεων Καταναλωτών, μεγάλων αλυσίδων Super Markets, ενδιαφερόμενων επαγγελματικών φορέων, κ.α.) με στόχο:
• Ενημέρωση όλων των εμπλεκόμενων μερών για τις περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις από τη χρήση της πλαστικής σακούλας, καθώς για πετυχημένες πολιτικές μείωσης της χρήσης σε διεθνές επίπεδο
• Ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιδράσεων στη βιομηχανία από τη μείωση της πλαστικής σακούλας μιας χρήσης
• Ανάδειξη των εναλλακτικών επιλογών αντί της πλαστικής σακούλας μιας χρήσης
• Διερεύνηση και συμφωνία μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων μερών για την επιλογή των κατάλληλων και στοχευμένων πολιτικών μέτρων, ώστε έγκαιρα να εναρμονιστεί η Ελλάδα με την Οδηγία 720/2015/ΕΕ
