Δε χρειάζεται να εστιάσεις το βλέμμα προς το νησί. Απλά να ατενίσεις από το ferry boat της γραμμής που κατευθύνεται από την Κεραμωτή προς τη Θάσο, για να αναγνωρίσεις τις...
πληγές. Τις πληγές στα καταπράσινα βουνά και στις χαράδρες, λευκές κηλίδες σε πράσινο φόντο: τις πληγές τις εξόρυξης του Θασιακού μαρμάρου!
Η εξόρυξη στη Θάσο είναι επιλογή. Πάντα η εξόρυξη, όπου εφαρμόζεται, είναι επιλογή. Στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι μια διαχρονική επιλογή. Από τα προϊστορικά ορυχεία ώχρας (περιοχή Τζίνες Λιμεναρίων) που αποτελούν σταθμό στην εξορυκτική δραστηριότητα της Ευρώπης αντιπροσωπεύοντας τα πρώτα υπόγεια ορυχεία στον Ευρωπαϊκό χώρο1, μέχρι τη σύγχρονη εποχή που το χιονόλευκο μάρμαρο του νησιού συνεχίζει να ταξιδεύει στα πέρατα του κόσμου2, 3,4...
Σύγχρονη εξόρυξη μαρμάρου Θάσου, θέση Μούργενα
Παρά το γεγονός ότι ο Ηρόδοτος αναφέρει μόνο την εκμετάλλευση χρυσού στη Θάσο (μεταξύ Κοινύρων και Αινύρων, σημερινή Ποταμιά καθώς και κάτω από την ακρόπολη της Θάσου), εντούτοις έχουν εντοπιστεί μια σειρά από αρχαία μεταλλεία εξόρυξης μολύβδου-αργύρου σε μία ζώνη που αρχίζει από το Ακρωτήρι Σαλονικιός στο νότιο τμήμα και καταλήγει στο Ακρωτήρι Παχύς στο βόρειο τμήμα του νησιού: Βούβες, Κουμαριά, Μαρλού-Κουρλού και Σωτήρος καθώς και πολλοί χώροι εκκαμίνευσης: Αερμόλα, Σκωρίδια, Παδιά και Σκρές (Μιχ. Βαβελίδης).
Ο χρυσός και ο άργυρος των αρχαίων έδωσε τη θέση του, στον 20ό αιώνα, στην «καλαμίνα» των Λιμεναρίων. Στην ευρύτερη περιοχή όπου σήμερα σώζεται το Μεταλλευτικό Συγκρότημα Λιμεναρίων Θάσου, αναπτύχθηκε μεταλλευτική δραστηριότητα εξόρυξης και επεξεργασίας κοιτασμάτων μολύβδου-ψευδαργύρου (ορυχεία «καλαμίνας»), από το 1903 έως και την οριστική διακοπή των εργασιών το 1962 5.
Ιστορικό λατομείο μαρμάρου Αλυκές Θάσου
Και φυσικά οι Αλυκές Θάσου, το ιστορικό λατομείο -μισοβυθισμένο σήμερα- που έδωσε το μάρμαρο στην Αμφίπολη και όχι μόνο. Εκεί που επί αιώνες, από τον 6ο αιώνα π.Χ. έως τον 6ο αιώνα μ.Χ., τα πλοία πλεύριζαν την άκρη του λατομείου και έδεναν στις αυτοσχέδιες δέστρες, τρύπες μέσα στους μαρμάρινους βράχους, για να ρυμουλκήσουν τα περιζήτητα ογκομάρμαρα 6...
Για να φτάσουμε στο σήμερα. Που ορισμένοι ατενίζουν με κατήφεια και δέος τα ιστορικά κουφάρια της εξόρυξης αιώνων. Ενώ κάποιοι άλλοι υπολογίζουν τα διόλου ευκαταφρόνητα οφέλη, τόσο του δήμου όσο και των κατοίκων γενικότερα από την εξόρυξη. Η αλήθεια είναι ότι σήμερα, πάνω από το 80% των εσόδων του δήμου Θάσου προέρχεται από τα μισθώματα της εξόρυξης... Οχι από τις ξαπλώστρες, όχι από την περί πολλού θρυλούμενη βαριά βιομηχανία του τουρισμού που κάθε καλοκαίρι κάνει... απόβαση στο νησί. Αλλά από την ορθή διαχείριση της επιλογής της εξόρυξης του Θασιακού μαρμάρου...
Η εξόρυξη στη Θάσο δεν είναι απλά επιλογή. Είναι μια a priori επιλογή, μια συνειδητή επιλογή. Είναι μια επιλογή που δε διαθέτει περιτύλιγμα, δε διαθέτει «κουρτίνα» που ενδεχομένως αποκρύπτει τα κακώς κείμενα. Δεν είναι κάτι που αποκρύπτεται άλλωστε. Είναι πληγές στο τοπίο, που σπάνια θα επουλωθούν πλήρως. Είναι όμως μια καθαρή επιλογή. Με την έννοια ότι γνωρίζεις το αποτέλεσμα από πριν, ότι το αποτύπωμα είναι προφανές και δεν αποσιωπείται. Είναι όμως αυτό που βλέπουμε, η οπτική και αισθητική αλλοίωση του τοπίου, και τίποτε παραπάνω. Δεν μολύνει τα ποτάμια, την ατμόσφαιρα, τη θάλασσα, τους ανθρώπους.... Και η αλλοίωση αυτή της γεωμορφολογίας, είναι μερικώς αντιστρεπτή και σε μεγάλη χρονική κλίμακα πλήρως αντιστρεπτή.
Ναι, η εκτεταμένη εξόρυξη δοκιμάζει την φέρουσα ικανότητα του τοπικού περιβάλλοντος, καθώς το νησί είναι πολύ πλούσιο σε μάρμαρο, καθώς θεωρητικά έχει μάρμαρο για όλους. Κι ακόμη η μικρή αποληψιμότητα στα κοιτάσματα και τα πολλά παραπροϊόντα δημιουργούν πρόσθετα ζητήματα. Είπαμε, η εξόρυξη είναι επιλογή, συνειδητή επιλογή, αλλά με προϋποθέσεις που οριοθετούν η ορθή και λελογισμένη διαχείριση. Δεν (πρέπει να) αποτελεί άναρχη επιλογή, που στο βωμό του κέρδους, διακυβεύει τη βιωσιμότητα!
Υπάρχουν λύσεις στα προβλήματα; Ναι υπάρχουν. Το αδειοδοτικό πλαίσιο πρέπει να επικαιροποιηθεί. Τα παραπροϊόντα να αξιοποιηθούν αντί να στοιβάζονται επιβαρύνοντας το αποτύπωμα. Ηδη κάποιοι πρωτοπόροι Θάσιοι εκμεταλλευτές αξιοποιούν τα μαρμαρικά παραπροϊόντα μετά από επεξεργασία. Όσο για τις πληγές, η τεχνολογία της εξόρυξης, επιτρέπει σήμερα την υπογειοποίηση της εξορυκτικής δραστηριότητας και μάλιστα με τρόπο τεχνικοοικονομικά εφικτό αλλά και ασφαλή. Τα επίσης πρωτοποριακά παραδείγματα υπόγειας εξόρυξης της περιοχής του Βώλακα Δράμας είναι κάτι παραπάνω από ενδεικτικά.
Πόρτο Βαθύ Σαλιάρα Θάσου
Και κάτι ακόμη καθώς ροβολούμε νοερά από τα λατομεία της Σαλιάρας προς την περίφημη marble beach και το porto vathy, αναμφισβήτητα τις ωραιότερες κατάλευκες παραλίες της Θάσου, που χρωστούν την ύπαρξή τους αποκλειστικά στο μάρμαρο και την εξόρυξή του!
Άγαλμα Θεαγένη από θασιακό μάρμαρο
Ο τουρισμός και η εξόρυξη δεν είναι κατ' ανάγκη εχθροί ή αδιάφοροι εταίροι που καθένας κάνει τη δουλειά του σε διαφορετική αρένα... Αντιθέτως, μπορούν να γίνουν οι καλύτεροι φίλοι.
Πηγή
