νιώθουν ότι έχουν κάποια δύναμη, τους τονώνει την αυτοπεποίθηση, ενώ είναι και ένας καλός τρόπος για να κερδίζουν την προσοχή των μεγάλων. Συμβαίνει τόσο ανάμεσα στα αδέλφια, όσο και ανάμεσα σε φίλους ή συμμαθητές, ως μια μορφή ανταγωνισμού, ενώ με το να μαρτυρά το παιδί ένα άλλο θεωρεί ότι γίνεται πιο αρεστό στα μάτια του γονιού ή του δασκάλου. Γίνεται, όμως, και ιδιαίτερα αντιπαθές στους συνομηλίκους του.
Το να είναι παιδί «μαρτυριάρικο», ωστόσο, έχει και μια θετική πλευρά: Δείχνει την επιθυμία του να αποδείξει ότι κατανοεί τους κανόνες που έχετε θέσει και ότι μπορεί να ξεχωρίσει το λάθος από το σωστό. Και καθώς τα παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένα με το να λύνουν τις διαφορές τους ειρηνικά, το να μαρτυρούν το ένα το άλλο μπορεί, τελικά, να είναι προτιμότερο από το να πλακώνονται στο ξύλο. Επιπλέον, νιώθετε και κάπως πιο ασφαλής όταν το μεγάλο σας παιδί σας μαρτυρά ότι το μικρό έχει ανέβει στον πάγκο της κουζίνας και ετοιμάζεται να πηδήξει –έτσι δεν είναι;
Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, το να είναι το παιδί σας «μαρτυριάρης» μακροπρόθεσμα μόνο προβλήματα μπορεί να του δημιουργήσει, άρα καλό είναι να δοκιμάσετε κάποια από τα παρακάτω «κόλπα» για να αλλάξετε σύντομα αυτή τη συμπεριφορά:
Είναι πράγματι μαρτυριάρης –ή απλά θέλει να σας προειδοποιήσει;
Πριν αποφασίσετε να πείτε στο παιδί σας ότι αυτό που κάνει είναι λάθος, σκεφτείτε το εξής: Το παιδί σας πρέπει μεν να μάθει να μην μαρτυρά, όμως χρειάζεται να νιώθει την ασφάλεια να σας ζητά βοήθεια και να σας προειδοποιεί όταν κρίνει ότι έτσι πρέπει. Για παράδειγμα, το «μαμά, ο μικρός παίζει με τα αυτοκινητάκια μου!» είναι διαφορετικό από το «μαμά, ο μικρός έχει ανάβει στον πάγκο και ετοιμάζεται να πηδήξει!». Για ένα παιδί, όμως, είναι εξαιρετικά δύσκολο να αναγνωρίσει τη διαφορά ανάμεσα στα δύο.
Στην περίπτωση αυτή μπορείτε να πείτε στο παιδί σας ότι είναι εντάξει να σας το λέει όταν κάποιος κάνει κάτι επικίνδυνο, όμως δεν χρειάζεται να σας το λέει όταν κάποιος κάνει κάτι ενοχλητικό. Βέβαια, δεν είναι πάντα εύκολο να ξεχωρίσει τη διαφορά (π.χ. το «ο μικρός χοροπηδάει στο κρεβάτι μου!» είναι ή δεν είναι επικίνδυνο;). Το καλύτερο που έχετε να κάνετε όταν το παιδί έρχεται σε εσάς με σκοπό να προστατεύσει κάποιον είναι να το επαινέσετε, λέγοντάς του κάτι όπως «σ’ευχαριστώ που προσέχεις τον αδερφό σου. Έτσι τον κρατάς ασφαλή». Με τον τρόπο αυτό αποτρέπετε τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα αδέρφια, δίνετε έμφαση στη σημασία του να προσέχει το ένα παιδί το άλλο, ενώ ταυτόχρονα διατηρείτε ανοιχτή την πηγή των σημαντικών πληροφοριών σας.
Μην ενδίδετε
Τις περισσότερες φορές, βέβαια, το παιδί δεν μαρτυρά για λόγους ασφάλειας. Εκείνες τις φορές, αν αποφασίσετε να τιμωρήσετε το παιδί που κάνει κάτι λάθος ή κάτι επικίνδυνο, άθελά σας επικυρώνετε τον «μαρτυριάρη». Κατά κάποιον τρόπο, παίρνετε το μέρος του έναντι του άλλου παιδιού και τον βοηθάτε να πετύχει τον σκοπό του (π.χ. να κερδίσει την προσοχή σας και να βάλει σε μπελάδες το άλλο παιδί). Ταυτόχρονα, υπάρχει κίνδυνος να αδικήσετε το άλλο παιδί, το οποίο μπορεί τελικά να μην έχει κάνει κάτι τόσο κακό ή επικίνδυνο και απλά το παιδί σας να έχει υπερβάλλει –όπως συνηθίζουν να κάνουν τα περισσότερα μικρά παιδιά. Αν, από την άλλη, αποφύγετε να εμπλακείτε στην κατάσταση, ο μικρός σας «μαρτυριάρης» σύντομα θα καταλάβει ότι κάποιες «μάχες» θα πρέπει να τις φέρει εις πέρας μόνος του.
Κάντε την κακή συνήθεια λίγο πιο δύσκολη
Δοκιμάστε το εξής: Την επόμενη φορά που το παιδί σας θα έρθει να σας πει το «κακό» (αλλά όχι επικίνδυνο) που έκανε ένα άλλο παιδί, πείτε του ότι κάνετε μία σοβαρή δουλειά και ζητήστε του να ζωγραφίσει την κακή πράξη του άλλου και να αφήσει τη ζωγραφιά πάνω σε ένα τραπέζι για να την δείτε μετά. Το πιθανότερο είναι ότι ο μικρός «μαρτυριάρης» θα βαρεθεί και θα αποφασίσει ότι ο κόπος που πρέπει να καταβάλλει δεν αξίζει. Αν, πάλι, κρίνετε ότι απλά θέλει να αποσπάσει την προσοχή σας, πείτε του ότι με χαρά θα ακούσετε ό,τι έχει να σας πει για το ίδιο, αλλά όχι για το αδερφάκι του ή για κάποιον συμμαθητή του (εκτός κι αν πρόκειται για θέμα κινδύνου).
Αναζητήστε μαζί εναλλακτικές
Όταν βρίσκεται μπροστά σε μία δύσκολη κατάσταση, το παιδί σας χρειάζεται οδηγίες ως προς το πώς να την αποφύγει, προκειμένου να μην καταφύγει στο να μαρτυρήσει κάποιον. Μπορείτε να του πείτε «ηρέμησε και εξήγησέ μου αναλυτικά τι έχει συμβεί». Στη συνέχεια κάντε του ερωτήσεις για να το βοηθήσετε να καταλάβει γιατί «καρφώνει» κάποιον, π.χ. «τι συνέβη; Ποιο είναι το πρόβλημα; Πώς θα το λύσουμε;». Στη συνέχεια, βρείτε μαζί μια εναλλακτική στρατηγική. Αν το παιδί σας έρχεται να γκρινιάξει για ένα παιχνίδι που του πήρε ένα άλλο παιδί, αρχικά επικυρώστε τα αισθήματά του (π.χ. «βλέπω ότι είσαι στεναχωρημένος που ο αδερφός σου πήρε τη μπάλα σου» και «πώς μπορείς να του δείξεις πώς αισθάνεσαι;»), μετά προτείνετε τρόπους για να δείξει πώς αισθάνεται, π.χ. λέγοντας «μπορώ να παίξω και εγώ τώρα;» ή «δεν μου αρέσει που μου πήρες τη μπάλα. Θα πάω να παίξω με κάποιον άλλον ή με ένα άλλο παιχνίδι». Μπορείτε ακόμα να του πείτε να προτείνει στο άλλο παιδί να μοιραστούν το παιχνίδι, παίζοντας μαζί. Επιβεβαιώστε του ότι μπορεί να λύσει το πρόβλημα αυτό μόνος του και αφήστε τον να το κάνει.
Αφήστε το να δώσει τις προσωπικές του μάχες
Αφού ακούσατε το παράπονο του παιδιού σας, εκτιμήσατε τον ενδεχόμενο κίνδυνο και βοηθήσατε το παιδί να σκεφτεί μόνο του πιθανές λύσεις, στείλτε το πίσω στην «αρένα». Αυτό που θέλετε είναι να αναπτύξει το παιδί σας τις προσωπικές του δεξιότητες στην επίλυση προβλημάτων. Αφού θα το έχετε ακούσει και επικυρώσει για όσα νιώθει, στείλτε το ξανά εκεί όπου βρισκόταν για να λύσει το πρόβλημα μόνος του. Ή δώστε του μια επιλογή: πείτε κάτι όπως «αυτή τη στιγμή π.χ. μαγειρεύω. Μπορείς να λύσεις το πρόβλημα μόνος σου ή μπορείς να πας να μαζέψεις όλα σου τα παιχνίδια» ή (αν παίζει έξω με κάποιον φίλο του), «μπορείς να λύσεις το πρόβλημα ή μπορείτε να μην παίξετε ξανά μαζί». Σταδιακά το παιδί θα μάθει να αντιμετωπίζει τις διαφωνίες πάνω στο παιχνίδι μόνος του.
