γραφικά χωριά αλλά και τα χιλιάδες έλατα στα βουνά της δικαιώνουν όσους την αποκαλούν “Ελβετία της Ελλάδας”. Ένα από αυτά τα χωριά, το τελευταίο κατά σειρά, η Άμπλιανη εντυπωσιάζει τόσο για τη φυσική ομορφιά που διαθέτει όσο και για την ιστορία της.
Ιστορικά στοιχεία
Αρχικά, το χωριό το 1928 μετονομάστηκε ”Σταυροπήγιον” ενώ το 1984 ονομάστηκε ξανά Άμπλιανη. Απέχει 62 χλμ. από το Καρπενήσι, βρίσκεται στα νότια του νομού και είναι κτισμένη σε υψόμετρο 1.220 μέτρων. Ανήκει στον καλλικρατικό Δήμο Καρπενησίου (τέως καποδιστριακός Δήμος Δομνίστας) και βρίσκεται περίπου 31 χιλιόμετρα από το Κρίκελλο. Το τοπωνύμιο «Σταυροπήγιο» αναφέρεται σε σταυροπηγιακή μονή, η οποία υπήρχε στην περιοχή κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Το σλαβικής προέλευσης όνομα «Άμπλιανη» οφείλεται στους πολλούς αμπλάδες (μικρές πηγές με πολύ νερό) της περιοχής.
Πριν την Επανάσταση του 1821, η Άμπλιανη ήταν ο μεγαλύτερος οικισμός της Ευρυτανίας μετά το Καρπενήσι. Στην Κατοχή οι κάτοικοι του χωριού πήραν ενεργά μέρος στην Αντίσταση, πληρώνοντας και τις ανάλογες συνέπειες, καθώς οι Γερμανοί έκαψαν το χωριό. Ο πληθυσμός της, κατά την απογραφή του 2011, ανέρχεται σε 13 κατοίκους, εκ των οποίων οι μόνιμοι τη χειμερινή περίοδο είναι ακόμη λιγότεροι.
Η Άμπλιανη σύμφωνα με διάφορα ευρήματα πρέπει να υπήρχε ήδη κατά τη βυζαντινή εποχή. Σε γραπτά στοιχεία εμφανίζεται το έτος 1454/5 ως μια φορολογική μονάδα, η οποία ανήκε στο σαντζάκι των Τρικάλων, που τα χρόνια εκείνα ήταν μια ενιαία φορολογική και διοικητική περιφέρεια. Κατά το έτος 1466/7 ο πληθυσμός της αποτελούταν από δεκατέσσερα νοικοκυριά. Σε διάστημα ενός έως ενάμιση αιώνα παρατηρήθηκε αξιοσημείωτη αύξηση των φορολογικών μονάδων στα νοικοκυριά γεγονός που σημαίνει ότι υπήρχε και πληθυσμιακή αύξηση. Αυτό πιθανόν να οφείλεται στο ότι με την Οθωμανική διοίκηση τα πρώτα 2/3 επικρατούσε καθεστώς δίχως στρατιωτικές επιχειρήσεις, γεγονός που βοήθησε τους κατοίκους να ασχοληθούν ειρηνικά με τις ασχολίες τους έχοντας κατά κάποιο τρόπο εξασφαλίσει την ανεξαρτησία τους.
Το έτος 1499 ιδρύθηκε το σαντζάκι της Ναυπάκτου στο οποίο υπάχθηκε και η Άμπλιανη. Ξανασυναντάμε το χωριό τον οκτώβρη του 1810 σε δευθέρι του Βηλαετίου Καρπενησίου, με πληροφορίες για την είσπραξη των φόρων κατ’εντολήν του Βεζίρη. ‘Οσον αφορά τη διοίκηση της κοινότητας ίσχυε μια μορφή κοινοτικής αυτονομίας όπου οι ντόπιοι εξέλεγαν τους προεστούς αλλά και τους γερόντους οι οποίοι ήταν υπεύθυνοι για τη συγκέντρωση των φόρων και τις εσωτερικές υποθέσεις.
Η Άμπλιανη ήταν ανέκαθεν μεταβατική κοινότητα κι αποτελούσε ένα από τα ελάχιστα χωριά στην Ελλάδα με την ιδιομορφία αυτή. Οι κάτοικοι της παλαιότερα αλλά και σήμερα δεν διαμένουν μόνιμα. Ως το ορεινότερο χωριό της Ευρυτανίας, οι καιρικές συνθήκες ανάγκαζαν τους κατοίκους ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα να φύγουν από το χωρίο τους χειμερινούς μήνες. Κάποιοι κατευθύνθηκαν προς την περιοχή του Μεσολογγίου, που είναι και η χειμερινή έδρα της κοινότητας, κι άλλοι προς τη Λαμία. Οι πιο πολλοί από αυτούς εγκαταστάθηκαν στον Άγιο Θωμά, την Αγριλιά , το Αιτωλικό αλλά και το Νεοχώρι. Στη Λαμία μάλιστα επειδή οι Αμπλιανίτες νοίκιαζαν χωράφια για τα ζώα τους δημιουργήθηκε ένας οικισμός με το όνομα ”Νέα Άμπλιανη”.
Η Άμπλιανη ήταν γνωστή για την παραγωγή σε υφαντά τα οποία πωλούνταν κιόλας. Αυτό οφείλεται στη σημαντική θέση που κατείχε η κτηνοτροφία στη ζωή των κατοίκων καθώς υπήρχε άφθονη παραγωγή μαλλιού, το οποίο ύφαιναν κι έγνεθαν οι γυναίκες. Στο γνέσιμο ωστόσο σημαντική ήταν και η βοήθεια των ανδρών, οι οποίοι σύμφωνα με διηγήσεις των παλαιότερων συναγωνίζονταν για το ποιός θα γνέσει περισσότερο. Στο χωριό υπήρχε κι ένα σπάνιο είδος αργαλειού, ο όρθιος αργαλειός.
Αξιοθέατα και έθιμα
Δύο από τις εκκλησίες του χωριού, η Αγία Παρασκευή κι ο Άγιος Νικόλαος, έχουν ανακυρηχθεί ιστορικά και διατηρητέα μνημεία από το υπουργείο πολιτισμού. Είναι και οι δύο ρυθμού Βασιλικής. Η κεντρική πλακοστρωμένη πλατεία του χωριού είναι πάντα γεμάτη από κόσμο όλων των ηλικιών. Στο κέντρο της δεσπόζει μια πετρόκτιστη βρύση, η οποία περιβάλλεται από έξι πλατάνια διακοσίων εξήντα περίπου ετών! Δίπλα της βρίσκεται και η μαρμάρινη αναμνηστική επιγραφή με τα ονόματα των στρατηγών του συμβουλίου του Καραϊσκάκη. Ιδιαίτερα φημισμένη είναι η επίσης πλακοστρωμένη πλατεία του ”Στέγκου”, όπου κάθε χρόνο την παραμονή της εορτής της Αγίας Παρασκευής τελείται ο ομώνυμος τοπικός χορός που δεν χορεύεται πουθενά αλλού. Αμπλιανίτες κι Αμπλιανίτισσες συγκεντρώνονται τη μέρα αυτή με τις παραδοσιακές τους φορεσιές, χορεύουν και τραγουδούν χωρίς τη συνοδεία μουσικών οργάνων. Στο χωρίο έχει επίσης δημιουργηθεί αξιόλογο λαογραφικό μουσείο.
Η Άμπλιανη το καλοκαίρι, ειδικά Ιούλιο κι Αύγουστο, σφύζει από ζωή. Έχει πάνω από 500 σπίτια, τα οποία είναι χτισμένα αμφιθεατρικά λόγω της επικλινότητας του εδάφους. Κάθε χρόνο οι παραθεριστές οργανώνουν πρωινές κυρίως εκδρομές στη Σαράναινα, στο Nτερζί, στο Μαλάκη, στη Κερασιά και σε άλλα μέρη γύρω από το χωριό για να μαζέψουν τα ”καλούδια” του βουνού όπως τσάι, ρίγανη, σαλέπι, βάλσαμο κι αλόη. Ο τόπος είναι γνωστός και για τους καταρράκτες, τα ποταμάκια όσο και τις πηγές με το γάργαρο και κρυστάλλινο νερό. Ένα από αυτά είναι και ο Ρόβολος που τροφοδοτεί την Ευηνολίμνη. Έτσι, κάθε επισκέπτης μαγεύεται από τη φυσική ομορφιά που αντικρίζει στους περιπάτους αλλά και από τη γαλήνη που αποπνέει το τοπίο.
