Κάθε χρόνο, στην αρχή του καλοκαιριού, οι έφηβοι, που τελειώνουν το λύκειο, βιώνουν τον δικό τους πανικό. Οι πανελλήνιες εξετάσεις, που...
θα τους δώσουν το εισιτήριο για σπουδές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αποτελούν γεγονός που καταγράφεται στη μνήμη των νέων ως μια ταλαίπωρη διαδικασία αλλά και ως σημαντικός σταθμός στη ζωή τους. Όμως πέρα από το «μέτωπο» των εξετάσεων υπάρχουν τουλάχιστον άλλα τρία μέτωπα στα οποία οι έφηβοι αγωνίζονται και είναι τα θέματα του επαγγελματικού προσανατολισμού, οι σχέσεις με τους γονείς και οι σχέσεις με το άλλο φύλο. Με δεδομένη την απόλυτη αταξία που επικρατεί στη σύγχρονη ελληνική οικογένεια, η αντιμετώπιση όλων αυτών των θεμάτων θυμίζει βουνό, που ο κάθε έφηβος θα ανέβει επιλέγοντας το δικό του μονοπάτι.
Η οικογένεια «αδύναμος κρίκος»
Η ελληνική οικογένεια αποτέλεσε για αρκετούς αιώνες το θεμέλιο λίθο της κοινωνίας την οποία κατάφερε να διασώσει από πολλά δεινά και φαινόμενα παρακμής. Είναι επίσης αυτή που στήριξε τον συνεκτικό κοινωνικό ιστό, λειτουργώντας με κανόνες και πλαίσιο σαν το υγιέστερο κύτταρο της κοινωνίας. Η οικογένεια είχε ξεκάθαρους ρόλους. Ο πατέρας αρχηγός και κουβαλητής. Η μητέρα αρχόντισσα του σπιτιού και υπεύθυνη για τη φροντίδα των παιδιών. Τα παιδιά μεγάλωναν με αγάπη και ενδιαφέρον. Απολάμβαναν την οικογενειακή θαλπωρή, ανταπέδιδαν αγάπη και σεβασμό, η δε καθημερινότητα είχε κανόνες ζωής και συμπεριφοράς. Το πρότυπο της οικογένειας ήταν αυτό που ήθελαν να αναπαραγάγουν αργότερα οι νέοι στη δική τους οικογένεια.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια ο θεσμός της οικογένειας βρίσκεται σε απόλυτη παρακμή. Οι ρόλοι των γονιών ανύπαρκτοι, οι σχέσεις τους προβληματικές έως κακές, συχνά ανταγωνιστικές, η παρουσία τους στο σπίτι μηδαμινή και οι σχέσεις με τα παιδιά γεμάτες υποχωρήσεις λόγω τύψεων. Από την άλλη μεριά, τα παιδιά εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες των γονιών για να εμπεδώσουν στο σπίτι τη δική τους μονοκρατορία. Αντί να καλλιεργήσουν δεξιότητες, γίνονται οκνηρά, απαίδευτα, εγωιστές, καθυστερώντας απογοητευτικά σε επίπεδο γνώσεων και ψυχοσυναισθηματικής ωρίμανσης.
Έτσι, στο τέλος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης βρίσκονται απροετοίμαστα για τη δοκιμασία των εξετάσεων αλλά και των αποφάσεων για το μέλλον τους.
Οι σχέσεις με τους γονείς
Οι νουθεσίες των γονιών δεν συνοδεύονται και από τα αντίστοιχα ζωντανά παραδείγματα αλλά και τα πρότυπα που παρέχουν δεν είναι συνήθως προς μίμηση. Οι γονείς παραπονούνται συχνά ότι δίνουν πολλή αγάπη και δεν εισπράττουν την αντίστοιχη. Όμως τα παιδιά δεν έχουν ανάγκη μόνο την αγάπη για να ευτυχήσουν στη ζωή τους. Έχουν ανάγκη και από πλαίσιο, από κανόνες δηλαδή που θα μάθουν να εφαρμόζουν απαράβατα. Είναι ο δρόμος στον οποίο οδηγούμε χωρίς να ξεφεύγουμε σε χωράφια και ρεματιές. Είναι το πλαίσιο ηθικής μέσα στο οποίο καλούμαστε να λειτουργήσουμε. Και όταν το πλαίσιο είναι ανύπαρκτο, οι γονείς γίνονται από κριτές κρινόμενοι και από αρχηγοί στην οικογένεια αμήχανοι κομπάρσοι μιας κακοστημένης κωμωδίας. Άλλοι πάλι νομίζουν πως εξαγνίζονται θέτοντας άπιαστους στόχους σπουδών και επαγγελματικής κατεύθυνσης, που θα αποτελέσουν στη συνέχεια πηγή νέων απογοητεύσεων.
Πού επενδύουν τελικά οι νέοι; Στο διαδίκτυο και στο κινητό τους είναι μια ρεαλιστική απάντηση. Σπάνια επενδύουν στη μόρφωση, στην ευγενή άμιλλα, στην προσπάθεια, στους καλούς τρόπους, στην ευπρεπή εμφάνιση. Δυσκολεύονται επίσης να βάλουν στόχους και να τους υπηρετούν σταθερά.
Τέλος, η αίσθηση καθήκοντος είναι αρετή που καλλιεργείται από την πρώτη παιδική ηλικία και όχι στο τέλος του σχολείου για να πετύχουμε στις εξετάσεις.
Ο επαγγελματικός προσανατολισμός
Κριτήριο επιλογής σχολής είναι τα τελευταία χρόνια η ευκολία της επαγγελματικής αποκατάστασης/απορρόφησης, σύμφωνα με τις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας. Δεύτερο κριτήριο είναι το επάγγελμα του πατέρα. Σε χρόνια οικονομικής κρίσης όλο και περισσότερα παιδιά προτιμούν να μπουν κάτω από την επαγγελματική ομπρέλα των γονέων. Το κριτήριο του τι μ’ αρέσει είναι η τρίτη επιλογή, με το οποίο πολλές φορές διαφωνούν οι γονείς. Κριτήριο επιτυχίας είναι όμως το τι μ’ αρέσει, γιατί το επάγγελμα και η επιτυχία απαιτούν προσωπικό ενδιαφέρον και κίνητρο.
Η οδηγία «μάθε, παιδί μου, γράμματα κι όλα θα ’ρθουν δεξιά» είναι ακόμα στα στόματα πολλών γονιών. Εξακολουθεί να ισχύει εν μέρει, όχι με την έννοια των μεγάλων οικονομικών αποδοχών, αλλά με την έννοια της ποιότητας ζωής και της καλύτερης παιδείας.
Εκείνο όμως που οφείλουν να καλλιεργήσουν οι γονείς στα παιδιά είναι το όραμα για ένα καλύτερο μέλλον, η ανάδειξη δεξιοτήτων και ενδιαφερόντων, η φιλομάθεια και η ευρύτητα πνεύματος, η αισιοδοξία και η επιμονή.
Οι σχέσεις με το άλλο φύλο
Τα ατέλειωτα ερωτικά μηνύματα που εκπέμπουν τα ΜΜΕ και το διαδίκτυο προς πάσα κατεύθυνση οδήγησαν σε μια πρώιμη σεξουαλική αφύπνιση των νέων, με αποτέλεσμα οι μισοί νέοι να ξεκινούν τη σεξουαλική τους ζωή στα 14 ή 15 χρόνια τους. Από την άλλη μεριά, η ελληνική πολιτεία δεν κατάφερε να εισαγάγει στην εκπαίδευση τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των νέων, όπως επίσης δεν κατάφερε να εισαγάγει και την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Έτσι οι νέοι αγνοούν το τι είναι συναισθηματική ερωτική σχέση, όπως επίσης αγνοούν κα τους κανόνες ασφαλούς σεξ. Απόδειξη του τελευταίου είναι το γεγονός ότι μέχρι την ηλικία των 25 χρόνων περισσότεροι από τους μισούς νέους θα έχουν έρθει σε επαφή με τον ιό των κονδυλωμάτων (HPV). Το δε ποσοστό εμβολιασμού των κοριτσιών κατά του ιού των κονδυλωμάτων στην Ελλάδα είναι απογοητευτικά χαμηλό σε σχέση με άλλες χώρες.
Κριτήριο ερωτικής σχέσης είναι πλέον μόνο η εμφάνιση και όχι η προσωπικότητα του νέου. Έτσι οι νέες κοπέλες δεν προσπαθούν να γίνουν γοητευτικές αλλά προκλητικές.
Ίσως επίσης οι διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα είναι λιγότερο διακριτές, όπως είναι και οι κοινωνικοί τους ρόλοι. Αυτό δυσκολεύει περισσότερο τις διαφυλικές σχέσεις. Άλλοι νέοι βιάζονται να λειτουργήσουν σε μια ερωτική σχέση με στόχο να βρουν σ’ αυτήν το ενδιαφέρον και την αγάπη που δεν τους παρέχει η οικογένεια. Πολλές αποτυχίες στις πανελλήνιες εξετάσεις συμπίπτουν με «μεγάλους» έρωτες των κοριτσιών ή των αγοριών.
Ανεξάρτητα από την επιτυχία ή την αποτυχία στις εξετάσεις, ένα μεγάλο ποσοστό των νέων θα ολοκληρώσει πρακτικά την εφηβεία ύστερα από δέκα χρόνια. Δηλαδή στην ηλικία των 30 ή 35 χρόνων, οι νέοι θα έχουν γίνει υπεύθυνοι πολίτες, ικανοί να κερδίζουν τη ζωή τους και να πορεύονται με ξεκάθαρες επιλογές. Η δε επιτυχία στις σπουδές αποτελεί ικανό αλλά όχι επαρκές στοιχείο ψυχοκοινωνικής ωρίμανσης.
Να ελπίζουμε;
Η αγάπη των γονιών είναι δεδομένη ακόμα κι αν εκφράζεται με λάθος τρόπους και λανθασμένες συνταγές. Η δικαίωση όμως δεν είναι δεδομένη, ιδιαίτερα σε χρόνια οικονομικής και πολιτισμικής παρακμής.
Οι αποτυχίες των παιδιών προκαλούν θυμό στους γονείς, τον οποίο εκδηλώνουν με κάθε τρόπο προς τα παιδιά τους. Πριν εκφράσουν όμως το θυμό τους, ας προσπαθήσουν να εντοπίσουν τα δικά τους λάθη και τις δικές τους ανεπάρκειες στους γονεϊκούς ρόλους. Ας προσπαθήσουν να ξεκινήσουν από μια νέα σχέση εμπιστοσύνης με τα παιδιά τους. Τέλος, ας συλλογιστούμε ότι τα παιδιά δεν ακολουθούν και δεν υλοποιούν τα δικά μας όνειρα αλλά τα δικά τους. Προς αυτή την κατεύθυνση οφείλουμε να τα βοηθήσουμε.
Πηγή
