μηχανογραφικού συστήματος για έκδοση και παρακολούθηση των ενταλμάτων στα Δικαστήρια, καθιστούν τον συγκεκριμένο τομέα προβληματικό.
Όπως αναφέρει η Ελεγκτική Υπηρεσία στην ενδιάμεση έκθεσή της με αφορμή τον διαχειριστικό έλεγχο ενταλμάτων προστίμου που διενήργησε, οι διαδικασίες που εφαρμόζονται είναι απηρχαιωμένες, χρονοβόρες και επιρρεπής σε λάθη.
Σημειώνεται δε ότι οι διαδικασίες που ακολουθούνται για την έκδοση και παρακολούθηση των ενταλμάτων δεν είναι καταγραμμένες, με την καταγραφή της διαδικασίας να γίνεται βάσει των εμπειριών της Υπηρεσίας από προηγούμενους ελέγχους, από προφορικές συνεντεύξεις των αρμόδιων λειτουργών, καθώς και την επισκόπηση διαφόρων εγγράφων.
Μηχανογράφηση δικαστηρίων
Αίσθηση προκαλεί ότι μέχρι σήμερα η λειτουργία της Δικαστικής Υπηρεσίας βασίζεται σε χειρόγραφες διαδικασίες.
Η απουσία μηχανογράφησης των Δικαστηρίων αποτελεί τροχοπέδη για την ομαλή λειτουργία τους και την έγκαιρη απονομή δικαιοσύνης, ενώ παράλληλα συνεπάγεται αυξημένο διοικητικό κόστος (σπατάλη χρόνου, πόρων και προσπάθειας) για τη διεκπεραίωση γραφειοκρατικών διαδικασιών, χωρίς προστιθέμενη αξία.
Εντός του 2017, το Τμήμα Υπηρεσιών Πληροφορικής προκήρυξε ανοικτό διαγωνισμό για την «Αγορά υπηρεσιών Πληροφοριακού Συστήματος διοίκησης Δικαστηρίων της Κυπριακής Δημοκρατίας μέσω στρατηγικού επενδυτή (Σύστημα η-Δικαιοσύνη)». Ο στόχος του έργου, του οποίου αυτή η Σύμβαση θα είναι ένα μέρος, είναι ο εκσυγχρονισμός των διαδικασιών των Δικαστηρίων με την αγορά δικαιώματος χρήσης ενός διαδικτυακού συστήματος το οποίο θα παρέχει ηλεκτρονικές υπηρεσίες, τόσο προς τα Δικαστήρια για την εσωτερική τους λειτουργία, όσο και προς το κοινό που θα χρησιμοποιεί τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες.
Η χρήση ψηφιακών λύσεων σε όλα τα στάδια των διαδικασιών αναμένεται να οδηγήσει σε σημαντική επιτάχυνση της ταχύτητας απονομής της δικαιοσύνης, στην ενίσχυση της κοινωνικής ανάπτυξης και συνοχής, παρέχοντας διαφάνεια και ευκολότερη πρόσβαση στο δικαστικό σύστημα, στη λογοδοσία και τον έλεγχο της αποδοτικότητας, στην ευκολότερη συλλογή στατιστικών δεδομένων και διοικητικής πληροφόρησης, σε βελτίωση της εξυπηρέτησης πολιτών και επιχειρήσεων, καθώς και σε αύξηση των δημοσίων εσόδων.
Συγκεκριμένα, για τη διαχείριση των ενταλμάτων προστίμου, η μηχανογράφηση αναμένεται να συντείνει σημαντικά στην αποτελεσματικότητα και αύξηση της παραγωγικότητας καθώς και στην μείωση ή/και εξάλειψη κινδύνων που αφορούν στις διαδικασίες.
Έκδοση και παρακολούθηση
Πέραν των υπολοίπων, προβληματική παραμένει η διαδικασία έκδοσης και παρακολούθησης προστίμων. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, κάθε κατηγορητήριο πρέπει να περιλαμβάνει το όνομα και περιγραφή του κατηγορουμένου τα οποία να είναι επαρκή προς διαπίστωση της ταυτότητας του κατηγορουμένου. Η πιο πάνω πρόνοια της νομοθεσίας δεν φαίνεται να είναι επαρκής, αφού σε πολλές περιπτώσεις, εντάλματα επιστρέφονται από την Αστυνομία στα Δικαστήρια ως ανεκτέλεστα λόγω μη επαρκών στοιχείων, όπως η μη καταχώριση του αριθμού ταυτότητας του κατηγορούμενου.
Από το σύνολο των εκκρεμών ενταλμάτων στις 23.3.2017, η Ελεγκτική Υπηρεσία παρατήρησε ότι συνολικά 22.819 εντάλματα, ήτοι 8,6% του συνόλου και συνολικού ύψους €23.549.284 είναι καταχωρισμένα στο σύστημα με ελλιπή στοιχεία, δηλαδή χωρίς να καταγράφονται τα στοιχεία του οφειλέτη (αρ. ταυτότητας, αρ. αλλοδαπού, αρ. εταιρείας, κοκ), ενώ άλλα 13.574 εντάλματα συνολικού ύψους €20.943.313, είναι καταχωρισμένα με την ένδειξη «Κλειστό – μη εκτελεσθέν», συνήθως λόγω ελλιπών στοιχείων.
Πέρα από την διόρθωση της νομοθεσίας, η Ελεγκτική Υπηρεσία συστήνει για τα υφιστάμενα εντάλματα, να πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για την ανεύρεση και καταγραφή όσο το δυνατόν περισσότερων στοιχείων. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, «αύξηση της πιθανότητας εκτέλεσης των ενταλμάτων και εξοικονόμηση σημαντικών διοικητικών εξόδων που προκύπτουν από την επιστροφή των ενταλμάτων από την Αστυνομία ως ανεκτέλεστα, διερεύνησή τους από τα Δικαστήρια και προσπάθεια εντοπισμού νέων στοιχείων και επιστροφή τους στην Αστυνομία για εκτέλεση».
Σοβαρό πρόβλημα, το οποίο επίσης απορρέει από την έλλειψη μηχανογράφησης της Αστυνομίας, παρατηρείται κατά τη διαδικασία της παράδοσης/παραλαβής των ενταλμάτων.
Εν προκειμένω, η Ελεγκτική Υπηρεσία εισηγείται την τροποποίηση μηχανογραφικού συστήματος της ης Αστυνομίας έτσι ώστε, στις περιπτώσεις είσπραξης αλλά μη πλήρους εξόφλησης ενός εντάλματος, το ένταλμα να χαρακτηρίζεται στο σύστημα με ένα ιδιαίτερο χαρακτηρισμό (π.χ. «κλειστό-δόση»). Αυτό θα παρέχει την ευχέρεια εκτύπωσης κατάστασης από το σύστημα της Αστυνομίας, με τα εντάλματα τα οποία δεν ξοφλήθηκαν πλήρως και δεν επιστράφηκαν στην Αστυνομία από τα Δικαστήρια για εκτέλεση της επόμενης δόσης.
Η Αστυνομία θα μπορεί να αποστέλλει την κατάσταση αυτή σε τακτά χρονικά διαστήματα (πχ κάθε εξάμηνο) στα Δικαστήρια, για ενέργεια. Στις περιπτώσεις είσπραξης από τρίτους, θα πρέπει να ενημερώνεται ανάλογα το σύστημα, έτσι ώστε το σύστημα να παρέχει ορθή και αξιόπιστη πληροφόρηση. Έτσι θα προωθείται η άμεση εκτέλεσή τους, χωρίς καθυστερήσεις και επιπλοκές.
Χωρίς ενιαία πολιτική
Πρόβλημα παρατηρείται και στους Ουλαμούς Εκτέλεσης Ενταλμάτων, οι οποίοι είναι τα κατεξοχήν αρμόδια όργανα για την εκτέλεση των ενταλμάτων, μαζί με τους Αστυνομικούς Σταθμούς Υπαίθρου. Ο γενικός συντονισμός τους γίνεται από το Τμήμα Πληροφορικής της Αστυνομίας, ενώ ενεργό ρόλο στην εκτέλεση έχουν επίσης οι δικαιούχοι των χρηματικών ποινών, όπως οι Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων και το Τμήμα Φορολογίας, καθώς και η Νομική Υπηρεσία.
Από επιτόπιους ελέγχους που διενεργήθηκαν στους ΟΥΛΕΕ, καθώς και από τις απαντήσεις τους στα ερωτηματολόγια που ετοιμάστηκαν, διαπιστώθηκε ότι δεν υπάρχει ενιαία πολιτική αναφορικά με τον τρόπο λειτουργίας των ΟΥΛΕΕ, αλλά αυτό επαφίεται κατά κύριο λόγο στον εκάστοτε υπεύθυνο αξιωματικό.
Κοινό σημείο αναφοράς, σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, είναι το γεγονός ότι μόνο πολύ περιορισμένος αριθμός μελών των Ουλαμών εκτελούν εντάλματα εκτός γραφείου. Ακόμα και στις περιπτώσεις αυτές, εκτελούν κυρίως εντάλματα διατροφής, για τα οποία έχει εκδοθεί απόφαση για εξόφλησή τους με δόσεις, ενεργούν δηλαδή ως εισπράκτορες. Ως αποτέλεσμα, η είσπραξη μεγάλου αριθμού ενταλμάτων ενδεχομένως να μην αποπειράθηκε ποτέ.
Δεν καταγράφονται πουθενά οι ενέργειες των Αστυνομικών
Σοβαρό είναι το πρόβλημα του να διαπιστωθεί κατά πόσο καταβάλλονται όντως όλες οι δυνατές προσπάθειες για την εκτέλεση των ανεκτέλεστων ενταλμάτων. Εξάλλου, η Ελεγκτική Υπηρεσία με επιστολές της προς την Αστυνομία έχει σημειώσει επανειλημμένα το ζήτημα, καθώς δεν καταγράφονται πουθενά οι ενέργειες των Αστυνομικών για είσπραξη των οφειλόμενων ποσών. Αυτό επιβεβαιώθηκε και από τις απαντήσεις στα ερωτηματολόγια που απέστειλαν στην Υπηρεσία οι ΟΥΛΕΕ και οι Αστυνομικοί Σταθμοί, καθώς ελάχιστοι είναι αυτοί που απάντησαν καταφατικά στο ερώτημα κατά πόσο καταγράφονται οι προσπάθειες εντοπισμού των οφειλετών.
Συνήθως, για τις μόνες περιπτώσεις που ενημερώνεται, υποχρεωτικά και αυτόματα, το ηλεκτρονικό ημερολόγιο ενέργειας, είναι όταν το ένταλμα εκτελεστεί ή θα επιστραφεί στο Δικαστήριο ως ανεκτέλεστο. Όπως διαπιστώθηκε, οι καταστάσεις που εκτυπώνονται από το ηλεκτρονικό ημερολόγιο ενέργειας, περιλαμβάνουν πολλές ασαφείς, αχρείαστες ή/και λανθασμένες πληροφορίες, που το καθιστούν μη λειτουργικό.
Το Τμήμα Πληροφορικής, με επιστολή του προς όλους τους ΟΥΛΕΕ και Αστυνομικούς Σταθμούς, επέσυρε την προσοχή τους στην ορθή ενημέρωση του ηλεκτρονικού ημερολογίου ενέργειας έτσι ώστε οι πληροφορίες να είναι διαθέσιμες στο σύστημα σε περίπτωση που διενεργείται έλεγχος από την Υπηρεσία. Παρόλα αυτά, η συνεχιζόμενη απροθυμία των ΟΥΛΕΕ και Αστυνομικών Σταθμών στη χρήση της πιο πάνω αναφοράς, επιβεβαιώνει τη δυσλειτουργία του.
