κατείχε την 8η θέση στον Δείκτη Δισεκατομμυριούχων του Bloomberg, καθώς είχε τον έλεγχο μίας περιουσίας ύψους 58,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Τώρα, όλος αυτός ο πλούτος θα διασκορπιστεί, σύμφωνα με το Bloomberg, εξαιτίας μίας ιδιαίτερης διάρθρωσης που είχε σχηματιστεί από τον Σουηδό δισεκατομμυριούχο, προκειμένου να εξασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη ανεξαρτησία και διατήρηση τής ιδέας του Ikea.
Ο Kamprad, αντέκρουε τη διάκρισή του ως έναν από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον πλανήτη, καθώς εδώ και δεκαετίες είχε δώσει τον έλεγχο της μεγαλύτερης εταιρίας επίπλων σε ένα δίκτυο ιδρυμάτων και εταιριών χαρτοφυλακίου.
Οι κληρονόμοι του Kamprad δεν θα έχουν άμεσο έλεγχο της επιχείρησης. Κληρονομούν μία πιο «φτωχή» περιουσία που προέρχεται από τον οικογενειακό όμιλο Ikano, μία σειρά χρηματοοικονομικών, κατασκευαστικών και κτηματομεσιτικών επιχειρήσεων αλλά και εταιριών λιανικού εμπορίου, συνολικής αξίας περίπου 10 δισ. δολαρίων το 2016. Όσον αφορά στην Ikea, έχει δοθεί αλλού ο έλεγχος των καταστημάτων και αλλού του εμπορικού σήματος.
Ειδικότερα, τα περισσότερα καταστήματα Ikea ανήκουν στο Ίδρυμα Stichting Ingka, έναν ολλανδικό οργανισμό με καθορισμένο στόχο τις δωρεές σε φιλανθρωπίες και την «υποστήριξη της καινοτομίας» στο design, σύμφωνα με το καταστατικό του. Το πλάνο που σχεδιάστηκε από τον Kamprad τη δεκαετία του 1980, εξασφαλίζει πως η εταιρία με έδρα τη Σουηδία, παραμένει εκτός του άμεσου ελέγχου της οικογένειας.
Τα εμπορικά σήματα, το brand και το concept της εταιρίας τέθηκαν υπό τον τελικό έλεγχο του Ιδρύματος Interogo με έδρα το Λιχτενστάιν, του οποίου η θυγατρική, η Inter Ikea, είναι ο παγκόσμιος δικαιοπάροχος (franchisor) της Ikea.
«Το Interogo διοικείται από ένα Συμβούλιο του Ιδρύματος, αποτελούμενο από τουλάχιστον δύο μέλη, και ένα Εποπτικό Συμβούλιο, που αποτελείται από επτά μέλη» ανέφερε ο διευθυντής επικοινωνίας του ιδρύματος, προσθέτοντας πως τα μέλη της οικογενείας Kamprad στα Εποπτικά Συμβούλια «ήταν και θα είναι πάντοτε μειοψηφία».
Σημειώνεται ακόμα πως παρόλο που ονομάζεται ίδρυμα, η αποστολή του Stichting Ingka είναι μόνο εν μέρει φιλανθρωπική. Το καταστατικό του επιτρέπει την επανεπένδυση των κερδών στην εταιρία, σύμφωνα με τον Per Heggenes, διευθύνοντα σύμβουλο του Ikea Foundation. Το ίδρυμα είναι ο ιδιοκτήτης του εαυτού του, οπότε κανένα από τα μέλη της οικογένειας Kamprad δεν έχει μετοχές.
Η παραπάνω διάρθρωση σχεδιάστηκε για να εξασφαλίσει πως η Ikea, με τη σημερινή της μορφή, θα συνεχίσει να υφίσταται και μετά τον θάνατο του ιδρυτή της. Ειδικοί υποστηρίζουν πως η έμφαση έχει δοθεί στη συνέχιση, καθιστώντας αδύνατο για ένα μόνο άτομο, είτε πρόκειται για κάποιον διευθυντή, είτε για έναν κληρονόμο, να αναλάβει τον έλεγχο μετά τον θάνατο του Kamprad.
Ο Δείκτης Δισεκατομμυριούχων του Bloomberg είχε αποδώσει την περιουσία στον Kamprad, αναγνωρίζοντας τον ρόλο του ως ιδρυτή που διατηρεί τον έλεγχο ολόκληρης της δομής. Ο Heggenes είχε δηλώσει στο Bloomberg το 2012 πως ο Kamprad «δεν ενδιαφερόταν για τα χρήματα. Αυτό είναι σαφές από τον τρόπο με τον οποίο διαμόρφωσε την ιδιοκτησία (της εταιρίας)».
Δαιμόνιος, για κάποιους αμφιλεγόμενος, σε κάθε περίπτωση μία από τις πλέον εμβληματικές προσωπικότητες του περασμένου αιώνα - Ο Ινγκβαρ Κάμπραντ πέθανε προχθές, αφήνοντας παρακαταθήκη, εκτός από τον μύθο του, έναν επιχειρηματικό κολοσσό με κέρδη σχεδόν 40 δισ. ευρώ ετησίως
Αν τον ρωτούσε κανείς για τη μεγαλύτερη επιτυχία του στην ζωή, πιθανότατα θα απαντούσε ότι αυτή συμπυκνωνόταν στην ονομασία των ΙΚΕΑ. Μπορεί για να “βαφτίσει” το κάποτε φιλόδοξο επιχειρηματικό project του να χρησιμοποίησε τα αρχικά γράμματα από το όνομα (Ingvar), το επώνυμο (Kamprad), τη φάρμα όπου μεγάλωσε (Elmtaryd) και τη γενέτειρά του (Agunnaryd) στη νότιο Σουηδία, ωστόσο ένιωθε πάντα περήφανος που το ακρωνύμιο που επινόησε ηχούσε τόσο κοντά στην ελληνική λέξη “οικία”.
Ο Ινγκβαρ Φέοντορ Κάμπραντ γεννήθηκε το 1926 και μεγάλωσε σε μια φάρμα στο νοτιοανατολικό άκρο της Σουηδίας. Δεν είχε καμία διάθεση ωστόσο να ασχοληθεί ούτε με αγελάδες, ούτε με εύφορες καταπράσινες κοιλάδες, ούτε με το μοίρασμα του γάλακτος στους γείτονές του. Εκείνο που τον απασχολούσε ήταν η επινόηση ενός εύκολου και ανέξοδου τρόπου για να βγάζει το χαρτζιλίκι του. Και φυσικά τον βρήκε.
Η πρώτη του καταγεγραμμένη εμπορική δραστηριότητα ήταν στα 10 του χρόνια, όταν αντιλήφθηκε πως η ζήτηση σπίρτων στην κωμόπολη όπου μεγάλωσε μπορούσε να του εξασφαλίσει έναν μεγαλοπρεπή για την ηλικία του επιούσιο. Ξεκίνησε ερασιτεχνικά, πουλώντας κουτιά από σπίρτα καβάλα στο ποδήλατό του, αλλά γρήγορα αντιλήφθηκε έναν απαράβατο κανόνα του εμπορίου: Πως έπρεπε δηλαδή να αγοράζει φθηνά και να πουλά ακριβά. Η χονδρική αγορά στοιβών σπίρτων από τη Στοκχόλμη έμοιαζε με την πλέον ενδεδειγμένη λύση. Εχοντας διανύσει αμέτρητα χιλιόμετρα με το ποδήλατό του ως μικροπωλητής έφτασε στην ηλικία των 17 ετών, οπότε και ο πατέρας του αποφάσισε πως ήταν η στιγμή να του εμπιστευτεί το μερτικό του από την οικογενειακή τους περιουσία. Αυτή ακριβώς ήταν η μαγιά που θα δημιουργούσε μέσα σε μία δεκαετία αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως IKEA και που το 1976 ο ίδιος θα αποτύπωνε στο μανιφέστο του με τίτλο “Διαθήκη ενός πωλητή επίπλων”, γνωστό και ως “Βίβλο της ΙΚΕΑ”.
Τα πρώτα έπιπλα είχαν μπει στην παραγωγή το 1948, τη χρονιά δηλαδή κατά την οποία ο Κάμπραντ πραγματοποίησε τα εγκαίνια του πρώτου κατάστηματος IKEA στην πόλη Almhult. Η λογική ήταν ακριβώς αυτή που γνωρίζουμε σήμερα: Έπιπλα που μπορεί να συναρμολογήσει κανείς μόνος του, συσκευασμένα έτσι ώστε να μπορούν να μεταφερθούν ακόμη και μέσα στο λεωφορείο και κατασκευασμένα σε χώρες όπου τα ημερομίσθια ήταν χαμηλά - στα πρώτα χρόνια λειτουργίας της ΙΚΕΑ τα έπιπλα κατασκευάζονταν στη σοβιετική τότε Πολωνία.
Ουσιαστικά τα καταστήματα αντικατοπτρίζουν το «σφιχτό» οικονομικά χαρακτήρα του Κάμπραντ, ο οποίος, παρότι έζησε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του στην Ελβετία, επέμενε να οδηγεί ένα απαρχαιωμένο Volvo, πετούσε πάντα στην οικονομική θέση των αεροπλάνων, συμβούλευε τους υπαλλήλους του να χρησιμοποιούν και τις δύο όψεις ενός χαρτιού προτού το πετάξουν, ενώ δεν ήταν λίγες οι φορές που έκανε την εμφάνισή του στα καταστήματα IKEA απλώς και μόνο για να γευτεί μαζί με το ποίμνιο των καταναλωτών τα περίφημα low cost σουηδικά κεφτεδάκια.
Μεταξύ του 2005 και του 2010 ο αείμνηστος ιδρυτής της σουηδικής αλυσίδας βρισκόταν σταθερά στη λίστα με τους πλουσιότερους ανθρώπους στον πλανήτη που συντάσσει το περιοδικό Forbes. Το 2016 το όνομά του έφυγε οριστικά από τη λίστα, αφού μεταβίβασε τις μετοχές του στους τρεις γιους του Πέτερ, Ματίας και Γιόνας.
Την ιδέα για την αρχιτεκτονική και τη διαμόρφωση των πελώριων μπλε καταστημάτων χωρίς παράθυρα, με τα τεράστια κίτρινα γράμματα στο εξωτερικό τους, την έδωσε το πρώτο εργοστάσιο της εταιρείας στη Σουηδία. Ο Κάμπραντ ήταν εκείνος που επέμεινε πως η αλυσίδα του έπρεπε να φέρει τα χρώματα της σημαίας της γενέτειράς του. Εφτασε μάλιστα να κατηγορηθεί στις αρχές του 2000 για σοβινισμό ύστερα από έρευνα που διεξήγαγε πανεπιστήμιο της Δανίας και στην οποία αποδεικνυόταν πως τα φθηνότερα αντικείμενα «βαφτίζονταν» με ονόματα πόλεων της Δανίας, ενώ τα ακριβότερα και τα πιο ευπώλητα είχαν αποκλειστικά τίτλους σουηδικών πόλεων.
Η αλήθεια είναι πως τα ονόματα είναι άλλη μια μεγάλη ιστορία του IKEA. Καταλυτικό ρόλο και σε αυτό το κομμάτι διαδραμάτισε ο αείμνηστος ιδρυτής της αλυσίδας ή, για να είμαστε ακριβέστεροι, το πρόβλημα που αντιμετώπιζε με τη δυσλεξία. Ο Κάμπραντ επέμενε πως ήθελε τα προϊόντα του να έχουν εύληπτα ονόματα, τα οποία αν ο ίδιος μπορούσε να θυμάται, τότε θα εντυπώνονταν με σχετική ευκολία και στους καταναλωτές. Ετσι οι κωδικοί και τα barcodes μπήκαν στο ψυγείο και τη θέση τους πήραν ονόματα δανεισμένα από πόλεις, χωριά, κύρια σουηδικά ονόματα, λίμνες, ποτάμια, βουνά, ακόμη και από μετεωρολογικούς όρους στα σουηδικά.
Μολονότι θεωρείται ιστορικά ο πιο επιτυχημένος έμπορος επίπλων του πλανήτη, διαθέτοντας εκατοντάδες καταστήματα σε Ευρώπη, Ασία και Αμερική, δεν κατάφερε ποτέ να ξεφύγει από την κατάρα ενός νεανικού, όπως διάλεξε να το χαρακτηρίσει ο ίδιος, ατοπήματος. Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όντας έφηβος ακόμη, συμμετείχε ενεργά στο ναζιστικό κίνημα της Σουηδίας, γεγονός που αποδείχτηκε από επιστολές που αντάλλασσε με ανώτερο στέλεχος του κινήματος και οι οποίες ήρθαν στο φως της δημοσιότητας χρόνια μετά. Ο ίδιος σε μια ειλικρινή κίνηση μεταμέλειας δεν αρκέστηκε στη δημόσια συγνώμη, αλλά απέστειλε προσωπικές επιστολές σε όλους τους εβραϊκής καταγωγής υπαλλήλους της αλυσίδας του.
Πάντως, στα ενήλικα χρόνια του οι δημοκρατικές του αντιλήψεις ήταν σαφείς και ξεκάθαρες, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την επιχείρησή του. Με δυο λέξεις είχε χαρακτηρίσει το concept του IKEA ως «δημοκρατικό design», υπογραμμίζοντας πάντα πως η εταιρεία του λαμβάνει σοβαρά υπόψη τη δημογραφική έκρηξη του 21ου αιώνα και επιμένοντας στη διαρκή εξεύρεση νέων τρόπων που θα διατηρήσουν ατόφιο το λαϊκό κεκτημένο της αλυσίδας, ήτοι τις χαμηλές τιμές. Μάλιστα, ο Κάμπραντ ήταν ο πιο ένθερμος θιασώτης της διαφημιστικής καμπάνιας του 1994 με πρωταγωνιστές ένα ομοφυλόφιλο ζευγάρι, η οποία ιστορικά θεωρείται η πρώτη τηλεοπτική διαφήμιση με gay περιεχόμενο.
Από το 2014 ο Κάμπραντ είχε επιστρέψει στη γενέτειρά του – ζούσε μάλιστα σε απόσταση 10 λεπτών από τη φάρμα όπου μεγάλωσε. Εκεί άφησε την τελευταία πνοή του προχθές, πλήρης ημερών, έπειτα από σύντομη ασθένεια.
