Αποφθέγματα του σπουδαίου συγγραφέα και αποσπάσματα από το...
αριστουργηματικό Βιβλίο της Ανησυχίας ο οποίος δεν έκανε τίποτα άλλο από το να ονειρεύεται & να υπογράφει με 27 διαφορετικές προσωπικότητες.
Γράφω, λυπημένος, στο ήσυχο δωμάτιό μου, μόνος όπως υπήρξα πάντα, μόνος όπως θα υπάρχω πάντα. Κι αναρωτιέμαι αν η φωνή μου, φαινομενικά τόσο ασήμαντη, δεν ενσαρκώνει την ουσία χιλιάδων φωνών, τη δίψα να μιλήσουν χιλιάδων ζωών, την υπομονή εκατομμυρίων ψυχών υποταγμένων σαν την δική μου στο καθημερινό πεπρωμένο, στο ανώφελο όνειρο, στην ελπίδα που δεν αφήνει ίχνη. Αυτές τις στιγμές η καρδιά μου χτυπά πιο δυνατά γιατί έχω συνείδηση πως υπάρχει." έγραψε κάποτε ένας από τους σπουδαιότερους συγγραφείς του 20ού αιώνα. Ο Φερνάντο Πεσσόα.
Μέχρι σήμερα, είκοσι επτά διαφορετικές προσωπικότητες που υπογράφουν γραπτά του Πεσσόα, έχουν ανακαλύψει οι μελετητές των έργων του. Ανάμεσα τους ξεχωρίζουν ο αγγλόφωνος Αλεξάντερ Σερτς, ο Αλμπέρτο Καέιρο, , ο Ρικάρντο Ρέις, και ο Άλβαρο ντε Κάμπος. Όπως είναι φυσικό, χρειάστηκαν δεκαετίες για να μπορέσουν όλα αυτά να συγκεντρωθούν και να μελετηθούν ως έργο του Πεσσόα.Το 1935 έφυγε από τη ζωή διαλυμένος από το ποτό σε ηλικία 47 ετών. Τότε, βρέθηκε στο σπίτι του ένα μπαούλο με 27.453 χειρόγραφα. `Ενα μεγάλο μέρος του μένει ακόμη να μελετηθεί και να εκδοθεί. Ο Πεσσόα μπορεί να πέθανε γνωστός στους λογοτεχνικούς κύκλους, ωστόσο άργησε πολύ να αναγνωριστεί από τον Πορτογαλικό λαό στα πολλά του πρόσωπα το συγγραφέα και να τον τιμήσει σαν τον εθνικό του ποιητή.
Από τότε που ενηλικιώθηκε και μέχρι το θάνατό του -από το 1913 έως το 1935-, ο Φερνάντο Πεσσόα γράφει με κάποιες διακοπές, ίσως, αλλά χωρίς να το εγκαταλείψει ποτέ, το "Βιβλίο της ανησυχίας". Σχεδίασε να το εκδώσει με την υπογραφή Μπερνάρντο Σοάρες.Εκείνος είναι Μπερνάρντο Σοάρες - υπό την ταπεινή μορφή και ιδιότητα του βοηθού λογιστή- η ενσάρκωση της σκέψης του, το δημιούργημα που είναι τόσο κοντά στο δημιουργό του. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό βιβλίο, έναν απολογισμό της καθημερινότητας με πρωταγωνιστή έναν ακαταπόνητο διαβάτη της Λισαβόνας.
Επέλεξα κάποια από τα αποφθέγματά του και αποσπάσματα από το υπέροχο "Βιβλίο της Ανησυχίας" και σας τα παραθέτω:
Αν η καρδιά μπορούσε να σκεφτεί, θα σταματούσε.
Όλα αξίζουν τον κόπο, αν η ψυχή δεν είναι μικρή.
Η ομορφιά είναι Ελληνική. Αλλά η γνώση ότι είναι Ελληνική είναι σύγχρονη.
Είναι εύκολο να απομακρύνεις τους ανθρώπους. Αρκεί να μην τους πλησιάζεις.
Δεν υπάρχουν κανόνες. Όλοι οι άνθρωποι είναι εξαιρέσεις σε ένα κανόνα που δεν υπάρχει.
Η λογοτεχνία είναι η απόδειξη πως η ζωή δεν είναι αρκετή.
Η ζωή είναι ο δισταγμός μεταξύ ενός θαυμαστικού και ενός ερωτηματικού. Στην αμφιβολία, υπάρχει και η τελεία.
Σοφός είναι αυτός που απολαμβάνει το θέαμα που προσφέρεται από τον Κόσμο.
Με σημαδεύουν οι πληγές από όλες τις μάχες που απέφυγα.
Ποτέ δεν είχα αρκετά χρήματα για να μπορέσω να νιώσω όλη την ανία που θα επιθυμούσα.
Η ζωή είναι σαν να με χτύπησαν μ’ αυτήν.
Να γράφεις σημαίνει να ξεχνάς. Η λογοτεχνία είναι ο πιο ευχάριστος τρόπος να αγνοείς τη ζωή.
Για να είσαι μεγάλος, να είσαι ολόκληρος: τίποτα από τον εαυτό σου μην υπερβάλλεις ή αποκλείεις.
Για μένα η ποίηση δεν είναι φιλοδοξία, αλλά τρόπος για να μένω πάντα μόνος.
Η ματαιοδοξία είναι πίστη στο αποτέλεσμα της αξίας μας, η κενοδοξία είναι πίστη στην αξία μας.
Το παρελθόν μου είναι όλα όσα απέτυχα να είμαι.
Το πιο χυδαίο στα όνειρα είναι πως όλοι ονειρεύονται.
Ο εφευρέτης του καθρέφτη δηλητηρίασε την ανθρώπινη καρδιά.
Είμαι αυτός που νομίζω; Μα νομίζω πως είμαι τόσο πολλά πράγματα…
Το βλέμμα μου είναι καθαρό σαν ηλιοτρόπιο.
Συνηθίζω να περπατάω στους δρόμους
κοιτάζοντας μια δεξιά και μια αριστερά,
και πότε πότε πίσω μου…
Κι αυτό που βλέπω κάθε στιγμή
είναι ό,τι ποτέ πριν δεν είχα δει,
τα ξέρω εγώ ολα αυτά πολύ καλά…
Και ξέρω να σαστίζω με τον εαυτό μου
σαν ένα βρέφος που μόλις γεννιέται,
καταλαβαίνει πως γεννήθηκε στ’ αλήθεια…
Νιώθω να γεννιέμαι κάθε στιγμή
για την αιώνια νιότη τού κόσμου…
Πιστεύω στον κόσμο όπως σε μια μαργαρίτα,
γιατί τον βλέπω. Αλλά δεν τον σκέφτομαι,
γιατί σκέφτομαι είναι δεν καταλαβαίνω…
Ο κόσμος δέν έγινε για να τον σκεφτόμαστε
(σκέφτομαι σημαίνει είναι άρρωστα τα μάτια μου)
αλλά για να τον κοιτάμε και να συμφωνούμε μαζί του.
Εγώ δεν έχω φιλοσοφία: έχω αισθήσεις…
Αν μιλάω στη Φύση δέν είναι γιατί ξέρω τι είναι,
αλλά γιατί την αγαπώ, και γι’ αυτό ακριβώς την αγαπώ,
γιατί όποιος αγαπάει ποτέ δεν ξέρει τι αγαπάει,
ούτε ξέρει γιατί άγαπάει, ούτε τι είναι αγαπώ…
Αγαπώ είναι η αιώνια αθωότητα,
και η μοναδική αθωότητα είναι δεν σκέφτομαι…
III
Το σούρουπο, σκύβω απ’ το παράθυρο,
και ξέροντας με μια λοξή ματιά ότι μπροστά μου έχει χωράφια,
διαβάζω μέχρι να νιώσω τα μάτια μου να καίνε
το βιβλίο του Σεζάριο Βέρδε.
Αχ, πόσο τον λυπάμαι! Ήταν ένας χωρικός
που περπατούσε στην πόλη αιχμάλωτος εν ελευθερία.
Αλλά ο τρόπος με τον οποίο κοιτούσε τα σπίτια,
ο τρόπος με τον οποίο παρατηρούσε τους δρόμους,
το πώς θωρούσε τους ανθρώπους,
ήταν σαν κάποιος που κοιτάζει τα δέντρα,
που ρίχνει τα μάτια χαμηλά στο δρόμο που βαδίζει
και προχωράει κοιτάζοντας τα λουλούδια στα χωράφια…
Γι’ αυτό και ήταν πάντα τόσο λυπημένος,
αν και ποτέ δεν ομολόγησε τη λύπη του,
περπατούσε στην πόλη σαν κάποιος που δεν περπατάει στην εξοχή
λυπημένος σαν να πατίκωνε λουλούδια μέσα στα βιβλία
και νά ’βαζε φυτά στις γλάστρες…
***
"Το βιβλίο της ανησυχίας"
"Δεν έκανα τίποτα άλλο από το να ονειρεύομαι.
Αυτό ήταν, και μόνο αυτό, το νόημα της ζωής μου. Ποτέ δεν είχα άλλη πραγματική ενασχόληση πέρα από την εσωτερική μου ζωή. Οι μεγαλύτερες συμφορές της ζωής μου σβήνουν όταν ανοίγοντας το παράθυρο μέσα μου μπορώ και τις ξεχνώ κοιτάζοντας την αδιάλειπτη κίνηση εντός μου. Ποτέ δεν θέλησα να είμαι τίποτα άλλο πέρα από ονειροπόλος.
Σε όποιον μου είπε να ζήσω δεν έδωσα ποτέ σημασία. Ανήκα ανέκαθεν σ` αυτό που δεν είναι όπου είμαι και σ` αυτό που ποτέ δεν μπόρεσα να είμαι. Ό,τι δεν είναι δικό μου, όσο ταπεινό και να είναι, είχε πάντα ποίηση για μένα. Ποτέ δεν αγάπησα άλλο από το τίποτα. Ποτέ δεν επιθύμησα άλλο από αυτό που δεν μπορούσα να φανταστώ.
Από τη ζωή τίποτα άλλο δεν ζήτησα πέρα από το να περάσει από μέσα μου χωρίς να την αισθανθώ. Από την αγάπη το μόνο που ζήτησα ήταν να μείνει για πάντα ένα όνειρο μακρινό. Από τα εσωτερικά μου τοπία, όλα τους μη πραγματικά, αυτό που με είλκυε ήταν το μακρινό, και τα τοξωτά γεφύρια που έσβηναν, σχεδόν στην απόσταση των τοπίων των ονείρων μου, είχαν μια γλυκύτητα ονείρου σε σχέση με άλλα μέρη του τόπου -μια γλυκύτητα που μ` έκανε να τ` αγαπώ.
Η μανία μου να δημιουργώ έναν κόσμο ψεύτικο με συνοδεύει ακόμα, και μόνο με τον θάνατό μου θα μ` εγκαταλείψει."
"Όλοι τους έχουν, όπως εγώ, μια καρδιά ενθουσιώδη και λυπημένη. Τους γνωρίζω καλά. Κάποιοι είναι παιδιά για θελήματα, άλλοι υπάλληλοι γραφείου, άλλοι μικρέμποροι, άλλοι πάλι οι νικητές των καφενείων και των μαγέρικων, ένδοξοι χωρίς να το γνωρίζουν μέσα στην έκσταση του εγωτικού τους λόγου, ικανοποιημένοι μέσα στη σιωπή του φιλάργυρου εγωτισμού τους χωρίς τίποτα το πολύτιμο για να φυλάξουν. Αλλά όλοι τους είναι ποιητές, οι καημένοι, και σέρνουν, στα μάτια μου, όπως και εγώ στα δικά τους, την ίδια αθλιότητα της κοινής μας απρέπειας. Όλοι τους, όπως κι εγώ, έχουν το μέλλον πίσω τους.
Ποτέ δεν αγαπάμε κάποιον. Αγαπάμε απλώς την ιδέα που σχηματίζουμε για κάποιον. Τελικά αυτό που αγαπάμε είναι μια δική μας έννοια και ο εαυτός μας.
Αυτό είναι αλήθεια σε όλη την κλίμακα του έρωτα. Στο σεξουαλικό έρωτα αναζητάμε τη δική μας απόλαυση με τη μεσολάβηση ενός ξένου κορμιού. Στον έρωτα που διαφέρει από τον σεξουαλικό αναζητάμε τη δική μας απόλαυση με τη μεσολάβηση μιας δική μας ιδέας. Ο αυνανιστής είναι αποτρόπαιος, αλλά, στην απόλυτη αλήθεια, ο αυνανιστής είναι η απόλυτη λογική έκφραση του ερωτευμένου. Είναι ο μόνος που δεν προσποιείται μήτε κοροϊδεύει τον εαυτό του.Να λες. Να ξέρεις να λες. Να ξέρεις να υπάρχεις μεσ” από τη γραπτή φωνή και τη νοητική εικόνα! Η ζωή δεν αξίζει τίποτα παραπάνω: το παραπάνω είναι άντρες και γυναίκες, υποθετικοί έρωτες και ματαιοδοξίες ψεύτικες, προφάσεις της πέψης και της λήθης, άνθρωποι που κινούνται πάνω κάτω, σαν ζώα όταν ανασηκώνουμε μια πέτρα, κάτω από τον μεγάλο αφηρημένο βράχο του γαλάζιου χωρίς νόημα ουρανού.
Η λογοτεχνία που είναι η τέχνη παντρεμένη με τη σκέψη και η πραγματοποίηση χωρίς το ελάττωμα της πραγματικότητας, μου φαίνεται πως είναι ο σκοπός προς τον οποίο έπρεπε να τείνει κάθε ανθρώπινη προσπάθεια, αν ήταν πραγματικά ανθρώπινη και όχι μια επιπολαιότητα του ζωώδους. Πιστεύω πως λέω κάποιο πράγμα είναι διατηρώ την αρετή του και του αφαιρώ τον τρόμο. Οι αγροί είναι πιο πράσινοι στο λόγο παρά στην πρασινάδα τους. Τα άνθη, αν περιγράφονταν με φράσεις που τα περιγράφουν στο χώρο της φαντασίας, θα είχαν χρώματα ανεξίτηλα που η ζωή των κυττάρων δεν επιτρέπει.
Επανάσταση; Αλλαγή; Αυτό που θέλω στ” αλήθεια από τα βάθη της ψυχής μου είναι να φύγουν τα άτονα σύννεφα που πασαλείβουν με μια γκρίζα σαπουνάδα τον ουρανό. Αυτό που θέλω είναι να δω το γαλάζιο να προβάλλει ανάμεσα τους, αλήθεια βέβαιη και ξεκάθαρη γιατί τίποτα δεν είναι και ούτε θέλει να είναι.
Ανασυνθέτοντας διαρκώς τον εαυτό μου, τον κατέστρεψα. Από την πολλή σκέψη του εαυτού μου είμαι πια οι σκέψεις μου και όχι εγώ. Με βυθομέτρησα και άφησα να πέσει ο βυθομετρητής. Ζω για να σκέφτομαι αν έχω βάθος ή όχι, χωρίς πια άλλο βυθομετρητή πέρα από το βλέμμα μου, που μου δείχνει, φωτεινό πάνω στο σκούρο φόντο του καθρέφτη του τεράστιου πηγαδιού, το πρόσωπό μου να με κοιτάζει ενώ το κοιτάζω.
Μακάριος αυτός που δεν απαιτεί από τη ζωή περισσότερα απ” όσα αυτή του δίνει αυθόρμητα, καθοδηγούμενος από το ένστικτο της γάτας, που αναζητεί τον ήλιο όταν υπάρχει ήλιος, και, όταν δεν υπάρχει, τη ζέστη, όπου κι αν αυτή βρίσκεται.
Πιστεύω, ιδανικά, γυναίκα ή επάγγελμα – όλα αυτά είναι κελί και χειροπέδες. Να είσαι και να παραμένεις ελεύθερος. Η ίδια η φιλοδοξία, αν γίνει υπερηφάνεια και πάθος, είναι ένα φορτίο, και δεν θα νιώθαμε υπερήφανοι αν κατανοούσαμε ότι είναι ένα σχοινί από το οποίο μας τραβάνε. Όχι, ούτε καν δεσμούς με τον εαυτό μας!
Ελεύθεροι από τον εαυτό μας και από τους άλλους, στοχαστικοί χωρίς έκσταση, σκεπτόμενοι χωρίς συμπέρασμα, θα ζήσουμε, απελευθερωμένοι από τον Θεό, το μικρό διάλλειμα που η διάσπαση της προσοχής των δημίων παραχωρεί στην έκσταση μας στη διάρκεια της παρέλασης. Αύριο μας περιμένει η γκιλοτίνα. Αν δεν είναι αύριο είναι μεθαύριο. Ας βγάλουμε περίπατο στον ήλιο την ανάπαυση μας πριν από το τέλος, αγνοώντας συνειδητά τους σκοπούς και τις συνέπειες. Ο ήλιος θα χρυσίσει τα χωρίς ρυτίδες μέτωπά μας, και η αύρα θα φέρει δροσιά σε όσους έπαψαν να ελπίζουν.
Πηγή
