Ποιο είναι το διακύβευμα αυτού του κύκλου διαπραγματεύσεων με τους δανειστές; Προφανώς υπάρχει το ουσιαστικό, απτό κομμάτι: ποια θα είναι τα μέτρα διευθέτησης του χρέους, ποιες θα είναι οι συνθήκες εποπτείας της Ελλάδας τα επόμενα χρόνια, ποιο θα είναι το χρονολόγιο εφαρμογής των νέων μέτρων – καλών και κακών – και ποιες οι υποχρεώσεις που θα αναλάβει να εκπληρώσει η σημερινή ή η επόμενη κυβέρνηση.
Υπάρχει όμως και το πολιτικό ζήτημα: αυτός ο κύκλος διαπραγματεύσεων θα κρίνει το περιεχόμενο του «αφηγήματος» της κυβέρνησης ενόψει της επόμενης εκλογικής αναμέτρησης, όποτε κι αν γίνει αυτή.
Η κυβέρνηση μπαίνει με πολλή αισιοδοξία στη... μάχη, η οποία ουσιαστικά αρχίζει σήμερα στις Βρυξέλλες, οπότε θα συνεδριάσει το EuroWorking Group. Ελπίζει ότι όχι μόνο θα αποφύγει την πρόωρη μείωση του αφορολογήτου από την 1.1.2019, αλλά και ότι θα βάλει στην ατζέντα – έστω και με τη συνοδεία... προαπαιτουμένων – θέματα όπως:
1. Η αποκατάσταση του χαμένου εισοδήματος των χαμηλοσυνταξιούχων, οι οποίοι βρέθηκαν να χάνουν έως και 230 ευρώ τον μήνα από την κατάργηση του ΕΚΑΣ.
2. Η σταδιακή αύξηση του κατώτατου μισθού από τα επίπεδα των 586 ευρώ, έστω κι αν αυτή η αύξηση συνδεθεί με την πορεία αποκλιμάκωσης της ανεργίας ή την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας στην αγορά εργασίας.
3. Η αποκατάσταση των συλλογικών διαπραγματεύσεων και μέρους των εργασιακών δικαιωμάτων που χάθηκαν κατά τη διάρκεια των μνημονιακών ετών, με έμφαση στην ενίσχυση του θεσμού της διαιτησίας.
4. Η μείωση των φορολογικών συντελεστών. Το πακέτο των φορολογικών ελαφρύνσεων έχει ποσοτικοποιηθεί. Το μεσοπρόθεσμο σχέδιο για την περίοδο μέχρι και το 2022 θα προβλέπει ότι το πρωτογενές πλεόνασμα αυτής της περιόδου θα ξεπεράσει τους στόχους κατά τουλάχιστον 3,5 δισ. ευρώ. Αυτό το ποσό η κυβέρνηση θέλει να το διοχετεύσει στη μείωση των φορολογικών βαρών με έμφαση στα μεσαία και στα κατώτερα στρώματα, όπως έχει υποστηρίξει κατ’ επανάληψη ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος.
Το να βγει η κυβέρνηση από αυτή τη διαπραγμάτευση και με την πίτα ολόκληρη (λήψη ευνοϊκών μέτρων για το χρέος, αποφυγή πρόωρης μείωσης του αφορολογήτου και σκληρής εποπτείας κατά την επόμενη ημέρα) και με τον σκύλο χορτάτο («νομιμοποίηση» και από τους δανειστές ενός αναπτυξιακού προγράμματος το οποίο θα προβλέπει ελαφρύνσεις και ενισχύσεις) θεωρείται πάρα πολύ δύσκολο.
Μπορεί στην Ευρώπη να καλλιεργείται κλίμα αισιοδοξίας (σ.σ.: στην Ευρώπη δεν θέλουν η Ελλάδα να είναι στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας μετά τον Αύγουστο, καθώς η ατζέντα τούς επόμενους μήνες θα γεμίσει από πολλά και εξαιρετικά κρίσιμα θέματα, όπως είναι το Brexit, η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η νέα Ευρωζώνη, ο διεθνής εμπορικός πόλεμος και φυσικά οι ευρωεκλογές του 2019).
Από την άλλη όμως δεν σημαίνει ότι θα... χαριστούν στην Αθήνα, πόσο μάλλον όταν αυτή βρίσκεται και πάλι αντιμέτωπη με ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα (και μάλιστα από τη θέση αυτού που ζητάει, μεταξύ άλλων, μέτρα για το χρέος, αλλά και χρήματα για το μαξιλάρι ασφαλείας).
Οι ημέρες που προηγήθηκαν πρακτικά παραπέμπουν σε ηρεμία πριν από την καταιγίδα. Από σήμερα και για τις επόμενες 90 ημέρες (ή περίπου 70 ημέρες για όσους πιστεύουν ότι η συμφωνία μπορεί να «κλειδώσει» στο Eurogroup της 21ης Ιουνίου στο Λουξεμβούργο και όχι στο Eurogroup της 12ης Ιουλίου στις Βρυξέλλες) οι εξελίξεις θα είναι καταιγιστικές.
Πρώτος γύρος σήμερα
Στο EuroWorking Group, που θα πραγματοποιηθεί σήμερα στις Βρυξέλλες και την Ελλάδα θα εκπροσωπεί ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Γιώργος Χουλιαράκης, αναμένεται να υπάρξει συζήτηση για την πορεία υλοποίησης των 88 προαπαιτούμενων της τέταρτης αξιολόγησης.
Αντικρουόμενες είναι οι πληροφορίες για το αν θα υπάρξει συζήτηση επί του ελληνικού αναπτυξιακού σχεδίου. Ανεπισήμως, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι επιβεβαιώνουν ότι προσχέδιο έχει ήδη φτάσει στα χέρια των θεσμών και, μάλιστα, έχουν ήδη υπάρξει και οι πρώτες αντιδράσεις (ειδικά σε ό,τι αφορά στο θέμα της αύξησης του κατώτατου μισθού, στο οποίο η ελληνική πλευρά θέλει να ακολουθήσει τον δρόμο της Πορτογαλίας και να αυξήσει σταδιακά τις αποδοχές των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα).
Όσον αφορά την πορεία της αξιολόγησης, η ελληνική πλευρά θα ανακοινώσει ότι έχει κλείσει ήδη περί τα 12-13 προαπαιτούμενα από το σύνολο των 88 αλλά και ότι έχει υλοποιήσει πολλές από τις επιμέρους δράσεις που θα οδηγήσουν στο να ολοκληρωθούν και άλλα προαπαιτούμενα.
Η πορεία υλοποίησης των προαπαιτούμενων είναι κρίσιμο ζήτημα καθώς βασικός στόχος, με βάση το ισχύον χρονοδιάγραμμα, είναι η τέταρτη αξιολόγηση να ολοκληρωθεί με ακόμη μια αποστολή των επικεφαλής των θεσμών στην Αθήνα μετά τις 7 Μαΐου.
Για να γίνει αυτό θα πρέπει να υπάρξει πρόοδος μέσα στις επόμενες ημέρες ακριβώς για να ανάψει το πράσινο φως της άφιξης των θεσμών στην Αθήνα μετά το Eurogroup της 27ης Απριλίου.
Το μέτωπο του ΔΝΤ
Οι συζητήσεις στην Ουάσιγκτον, στο περιθώριο της εαρινής συνόδου κορυφής, θα είναι καθοριστικές. Μάλιστα, είναι πολύ πιθανό να έχει προηγηθεί συνάντηση του Έλληνα υπουργού Οικονομικών Ευκλείδη Τσακαλώτου με τον Γερμανό ομόλογό του στο Βερολίνο πριν από τις 19 Απριλίου, οπότε αναμένεται να μεταβούν όλοι στην πρωτεύουσα των ΗΠΑ για τις εργασίες της συνόδου.
Στόχος είναι στην Ουάσιγκτον να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ώστε να υπάρξει το ταχύτερο δυνατόν συμφωνία ανάμεσα στην Ευρώπη και το ΔΝΤ σχετικά με τη ρύθμιση του ελληνικού χρέους. Το «πακέτο» δεν περιλαμβάνει μόνο τα μέτρα που θα εξειδικευτούν προκειμένου οι ετήσιες τοκοχρεολυτικές δαπάνες να μην ξεπερνούν το 15% του ΑΕΠ σε ετήσια βάση (ή το 20% μετά το 2030).
Περιλαμβάνει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες θα ενεργοποιούνται τα μέτρα του χρέους (conditionalities) αλλά και τη λεγόμενη ρήτρα ανάπτυξης, η οποία υποτίθεται ότι θα γεφυρώσει τις διαφορετικές εκτιμήσεις του ΔΝΤ και της Ευρώπης όσον αφορά στην πορεία ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας στο μέλλον. Το ΔΝΤ δεν θέλει πολλές ρήτρες, αλλά οι Ευρωπαίοι θέλουν – ελλείψει εμπιστοσύνης, αλλά και δεδομένου του γεγονότος ότι η ρύθμιση του ελληνικού χρέους επιβαρύνει οικονομικά τους Ευρωπαίους και όχι το ΔΝΤ.
Η προσπάθεια είναι να γεφυρωθούν οι διαφορές στην Ουάσιγκτον και να υπάρξει μια κοινή δήλωση για το χρέος ακόμη και στο Eurogroup του Απριλίου στη Σόφια. Υπάρχει λόγος γι’ αυτή τη... βιασύνη. Ο Οργανισμός Διαχείρισης Ελληνικού Χρέους πρέπει να κάνει τουλάχιστον δύο επιτυχημένες εξόδους στις αγορές μέχρι τον Ιούνιο και τα χρονικά περιθώρια έχουν στενέψει ασφυκτικά.
Το κλίμα διεθνώς δεν είναι το καλύτερο δυνατό, οπότε πρέπει να σταλεί ένα σοβαρό μήνυμα προόδου στις διαπραγματεύσεις προκειμένου να τονωθεί το ενδιαφέρον για την αγορά ομολόγων σε επιτόκια που δεν θα ξεπερνούν αυτό του επταετούς ομολόγου που εκδόθηκε προ εβδομάδων (3,5%).
Το πρωτογενές πλεόνασμα
Η 23η Απριλίου είναι επίσης σημαντική ημερομηνία, καθώς ανακοινώνεται το πρωτογενές πλεόνασμα του 2017. Είναι ένα από τα δύο οικονομικά μεγέθη που πρέπει να υπάρχουν επίσημα πάνω στο τραπέζι – το δεύτερο είναι η πορεία του ελληνικού ΑΕΠ για το πρώτο τρίμηνο του 2018, το οποίο θα ανακοινωθεί στις αρχές Ιουνίου – προκειμένου να προχωρήσει η κρίσιμη διαπραγμάτευση για το δημοσιονομικό.
Στην πρώτη του έκθεση το Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων (επικεφαλής του οποίου είναι ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Γιώργος Χουλιαράκης) προεξόφλησε ότι το πρωτογενές πλεόνασμα σε όρους ESA 2010 (σ.σ.: είναι το πρότυπο που ακολουθεί η Ελληνική Στατιστική Αρχή) θα διαμορφωθεί το 2017 στο 3,4% του ΑΕΠ.
Στον προϋπολογισμό του 2018 είχε εγγραφεί ως πρόβλεψη ότι το πρωτογενές πλεόνασμα σε όρους ESA 2010 θα ανέλθει στο 2,6% του ΑΕΠ ή περίπου στα 4,683 δισ. ευρώ. Άρα το Σώμα Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων προσβλέπει σε υπέρβαση του επίσημου στόχου κατά 0,8% ή κατά περίπου 1,4 δισ. ευρώ. Σε μνημονιακούς όρους, το πρωτογενές πλεόνασμα είχε εκτιμηθεί τον περασμένο Νοέμβριο ότι θα είναι λίγο μικρότερο σε σχέση με αυτό που θα προέκυπτε βάσει του ορισμού της ΕΛΣΤΑΤ (2,44% έναντι 2,6%).
Τον Νοέμβριο είχε εκτιμηθεί ότι θα επιδράσει αρνητικά κατά 345 εκατ. ευρώ η μεταφορά εσόδων από τα κέρδη των ελληνικών ομολόγων που διακρατούν οι κεντρικές τράπεζες της Ευρωζώνης (ANFAs και SMPs).
Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο (δηλαδή μετά τη σύνταξη του προϋπολογισμού του 2018) το υπουργείο Οικονομικών προχώρησε σε αθρόες επιστροφές φόρου, διαδικασία η οποία μπορεί να λειτουργήσει θετικά για το «μνημονιακό» πρωτογενές πλεόνασμα. Έτσι το μνημονιακό πλεόνασμα αναμένεται να κινηθεί στην περιοχή του 3,3% - 3,6%, με τον επίσημο στόχο για το 2017 να έχει προσδιοριστεί στο 1,75%.
Η ελληνική κυβέρνηση χρειάζεται την υψηλή επίδοση για να ενισχύσει τη διαπραγματευτική της θέση απέναντι στο αίτημα του ΔΝΤ να εφαρμοστεί νωρίτερα το μειωμένο αφορολόγητο, με το επιχείρημα ότι δεν είναι δυνατόν να παραχθεί πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ χωρίς επιπλέον μέτρα.
Σε αυτή τη θέση η ελληνική πλευρά θα αντιπαραβάλει το επιχείρημα ότι το 2017 υπήρξε παραγωγή πλεονάσματος 3,5% του ΑΕΠ με ρυθμό ανάπτυξης 1,4%, κάτι που σημαίνει ότι αντίστοιχη δημοσιονομική επίδοση θα είναι πολύ πιο εύκολο να επαναληφθεί με ρυθμό ανάπτυξης 2,5%.
Με στόχο τεχνική συμφωνία
Η 27η Απριλίου είναι η ημέρα συνεδρίασης του Eurogroup στη Σόφια και εκεί αναμένεται να συζητηθούν τόσο το περιεχόμενο του ελληνικού αναπτυξιακού σχεδίου όσο και το θέμα διευθέτησης του ελληνικού χρέους.
Η πρόοδος σε αυτά τα δύο θέματα αλλά και η ενημέρωση των υπουργών Οικονομικών για την πρόοδο που έχει γίνει όσον αφορά την υλοποίηση των προαπαιτουμένων (σ.σ.: αναμένεται να υπάρξει τηλεδιάσκεψη των εκπροσώπων των υπουργών Οικονομικών λίγο πριν τη συνεδρίαση του Eurogroup) θα ανοίξουν τον δρόμο και για τις επόμενες εξόδους στις αγορές, αλλά και για την επιστροφή των θεσμών στην Αθήνα στις αρχές Μαΐου με στόχο την επίτευξη τεχνικής συμφωνίας εντός του επόμενου μήνα.
Πηγή
