Οι βρεγμένες φιλελεύθερες δημοκρατίες έχουν προβλήματα...
Η εποχή ανήκει στους «ισχυρούς» του κόσμου. Καθώς ο αυξανόμενος λαϊκισμός «ξεβγάζει» τους συμβατικούς ηγέτες, το ρεύμα φέρνει τους απολυταρχικούς. Μπορούν να δράσουν άμεσα και αποφασιστικά σε εποχές παγκόσμιας αναστάτωσης.
Αυτή είναι η μόδα στη διανόηση. Αχανή δάση μετατρέπονται κατακερματισμένες ζώνες, ανακηρύσσοντας ότι αυτό που ο Ουίνστον Τσόρτσιλ αποκάλεσε κάποτε ως το χειρότερο πολιτικό σύστημα με εξαίρεση όλα τα άλλα, έφτασε στο τέλος του. Οι ακαδημαϊκοί βρίσκονται σε κούρσα για τον Αρμαγεδώνα. «Πεθαίνει η Δημοκρατία;», κραυγάζει το εξώφυλλο του αυγουστιάτικου αμερικανικού περιοδικού Foreign Affairs. Θυμάστε το τέλος της Ιστορίας; Σήμερα, από ό,τι φαίνεται, πρέπει να υπομείνουμε το τέλος της Δημοκρατίας.
Η έπαρση είναι αρκετά ξεκάθαρη και, κατά τη διάρκεια των λίγων περασμένων ετών, φαινόταν να ταιριάζει στη γεωπολιτική ιδιοσυγκρασία της εποχής. Οι ηγέτες που έχουν γίνει θέματα -ο Σι Τζινπίνγκ της Κίνας, ο Βλαντιμίρ Πούτιν της Ρωσίας και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν της Τουρκίας, για παράδειγμα- δεν θεωρούν τους εαυτούς τους φιλελεύθερους. Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, μία κατηγορία από μόνος του, ζηλεύει την αυτοκρατορική δύναμή τους.
Οι δημοκρατίες έχουν τα προβλήματά τους. Απλώς κοιτάξτε τι συμβαίνει στην Ιταλία. Το λάθος είναι να φανταστείτε ότι οι αυτοκράτορες εξαιρούνται με κάποιον τρόπο από τα άγχη και τους περιορισμούς. Ρίξτε μία ματιά πέρα από την προπαγάνδα -ακόμη καλύτερα, μιλήστε με τους ψύχραιμους παρατηρητές σε αυτά τα μέρη- και είναι εμφανές ότι οι δεσπότες έχουν τα δικά τους προβλήματα.
Πάρτε τον κ. Πούτιν. Θα έπρεπε να είναι στα καλύτερά του. Ο Ρώσος ηγέτης έχει εξασφαλίσει μία τέταρτη προεδρική θητεία. Το Κρεμλίνο λέει ότι κέρδισε 75% στις εκλογές. Το καθεστώς του έχει χτιστεί σε δισεκατομμύρια που αποστραγγίστηκαν από το κράτος. Οι αντίπαλοί του έχουν ριχτεί στη φυλακή ή χειρότερα. Οι ολιγάρχες ευημερούν ή όχι, κατά τη βούληση του προέδρου. Ο Τσάρος Βλαντιμίρ, σύμφωνα με την ορθόδοξη σκέψη, μπορεί να κυβερνάει για όσο καιρό τον ευχαριστεί.
Μόνο που τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται. Από την εγκαθίδρυση του κ. Πούτιν στο επιχρυσωμένο μεγαλείο του Παλατιού του Κρεμλίνου έλειπε σίγουρα κάτι. Πού ήταν το χαρούμενο πλήθος που πανηγυρίζει στους δρόμους; Αντ’ αυτού, υπήρξαν θυμωμένοι διαδηλωτές κατά μιας καταθλιπτικής οικονομικής πορείας και αυξανόμενων κοινωνικών προβλημάτων. Ακόμη και με την τιμή του πετρελαίου στα 80 δολάρια ανά βαρέλι, η πορεία είναι καθοδική.
Ο κ. Πούτιν χρειάζεται ξένες επενδύσεις και τεχνολογία. Αντ’ αυτού η Ρωσία έρχεται αντιμέτωπη με πιο σφιχτή θηλιά των διεθνών κυρώσεων. Οι πλούσιοι Ρώσοι δεν είναι πια ευπρόσδεκτοι στο εξωτερικό. Μετά τη δηλητηρίαση του Σεργκέι Σκριπάλ στο Σάλσμπερι, ακόμη και οι Βρετανοί σήμερα «χάνουν το χρώμα τους», με τη φήμη του Λονδίνου ως «οικονομικού πλυντηρίου». Σε διάφορους ολιγάρχες έχει απαγορευθεί η είσοδος στις ΗΠΑ. Ο Ρόμαν Αμπράμοβιτς, ο δισεκατομμυριούχος ιδιοκτήτης της ποδοσφαιρικής ομάδας Τσέλσι, έπρεπε να κάτσει στη σειρά για μια καινούρια βίζα από το Ηνωμένο Βασίλειο.
Όταν ο κ. Πούτιν έστειλε στρατεύματα στην Κριμαία και την Ανατολική Ουκρανία και μετά στη Συρία, το κοντράστ ήταν μεταξύ της ρωσικής τόλμης και της αμερικανικής υποχώρησης. Αυτές οι στρατιωτικές περιπέτειες δεν μοιάζουν πια με ένα μίγμα επιτυχιών. Η Μόσχα έχει προσαρτήσει την Κριμαία, αλλά έχει πνιγεί σε μία δαπανηρή αντιπαράθεση στην Ανατολική Ουκρανία.
Στη Συρία, ο κ. Πούτιν έσωσε τον πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ, αλλά με βαρύ συνεχιζόμενο τίμημα. Ακούγοντας τους ειδικούς της περιοχής σε συνέδριο που διοργανώθηκε από το Apsen Italia και το Chatham House, το μήνυμα που πήρα ήταν ότι ο Ρώσος πρόεδρος αναζητά μία στρατηγική εξόδου.
Η έρευνα του FBI για την εμπλοκή του Κρεμλίνου στις αμερικανικές εκλογές έχει ανατρέψει τις ελπίδες του κ. Πούτιν, ότι ο νέος Αμερικανός πρόεδρος θα τον αναγνωρίσει ως ίσο. Τίποτα δεν πρόσβαλε το «εγώ» του περισσότερο από το προσβλητικό σχόλιο του Μπάρακ Ομπάμα ότι η Ρωσία είναι απλά μία ακόμη περιφερειακή δύναμη. Με την Ουάσιγκτον να αρνείται την ισοτιμία, ο Ρώσος ηγέτης σήμερα νιώθει υποχρεωμένος να αναζητήσει κάποια αναθέρμανση με Βερολίνο και Παρίσι.
Όπως ο κ. Πούτιν, ο κ. Ερντογάν έχει λίγους συμμάχους. Υπήρξε μία εποχή, όταν ο μελλοντικός σουλτάνος της Τουρκίας υπερηφανευόταν ότι έχει κάνει φίλους όλους τους γείτονες. Σήμερα, η Τουρκία είναι σε αντίθεση με όλους. Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ είναι στον πάτο. Αυτές με τη Γερμανία και τη Γαλλία δεν είναι πολύ καλύτερες. Και αυτές είναι φιλικά μέλη του ΝΑΤΟ. Η Ρωσία είναι σύμμαχος στα εύκολα, αλλά δεν μπορεί να την εμπιστευθεί. Ο κ. Ερντογάν δεν μπορεί να παραδεχτεί τις σχέσεις του με το Ισραήλ. Ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας έχει κοστίσει στην Τουρκία ακριβά.
Ο κ. Ερντογάν έχει προκηρύξει πρόωρες εκλογές. Θέλει να λάβει τις εκτεταμένες νέες εξουσίες που δόθηκαν στον πρόεδρο με το συνταγματικό δημοψήφισμα πέρυσι. Το πρόβλημα εκεί φαίνεται να είναι ότι δεν υπάρχει μεγάλος ενθουσιασμός για επανεκλογή του.
Η οικονομία έχει επιδεινωθεί από τον πληθωρισμό και την κατάρρευση του νομίσματος. Η προσπάθειά του να δώσει στον τουρκικό κοσμικό χαρακτήρα μία ισλαμική απόχρωση είχε ως αποτέλεσμα να χάσει υποστήριξη από τους νέους και τις μεγάλες πόλεις. Θα προκαλούσε έκπληξη αν ο κ. Ερντογάν δεν ρίχνει μία νευρική ματιά στην πρόσφατη πτώση του πρώην αυτοκράτορα Νατζίμπ Ραζάκ, στη Μαλαισία.
Η σιδερένια λαβή στα μέσα ενημέρωσης -οι διαφωνούντες δημοσιογράφοι είναι στη φυλακή- σημαίνει ότι ο κ. Ερντογάν θα φτάσει πρώτος στο νήμα. Αλλά ουδείς είναι βέβαιος. Και το κόμμα του δεν έχει εξασφαλίσει πλειοψηφία στο κοινοβούλιο. Αυτό είναι κάθε άλλο παρά ο περίπατος στον οποίο ήλπιζε. Ακόμη και οι υποστηρικτές του σήμερα φαντάζονται τη μετά-Ερντογάν Τουρκία.
Φυσικά, αυτοί που είναι με το άρμα της «καταδικασμένης δημοκρατίας» μπορούν να παρουσιάσουν τον κ. Σι ως αντίθετο παράδειγμα. Η Κίνα δεν είχε τόσο ισχυρό ηγέτη από την εποχή του Μάο. Ωστόσο, όσο δυνατός φαίνεται ο κ. Σι απέξω, εκπλήσσομαι πάντα όταν επισκέπτομαι την Κίνα, από το πόσο φόβο έχει το καθεστώς του κομμουνιστικού κόμματος, ότι ο κόσμος μπορεί να ζητήσει μία κίνηση προς τη δημοκρατία.
Η πτώση του σοβιετικού κομμουνισμού δεν επρόκειτο ποτέ να σηματοδοτήσει το τέλος της ιστορίας. Ούτε οι σημερινές αναταραχές στον κόσμο θα κάνουν τις καμπάνες να χτυπήσουν πένθιμα για τον πολιτικό πλουραλισμό. Οι δημοκράτες μπορεί να έρθουν αντιμέτωποι με μία δύσκολη εποχή.
Το ίδιο, υποψιάζομαι, και πολλοί αυτοκράτορες.
Πηγή
