Το αθλητικό πνεύμα μέσα από την ιστορία της Ελλάδας διαμορφώθηκε σταδιακά από...
φιλοθεάμων στην Κρητομυκηναϊκή εποχή (2200-1200 π.Χ), σε ηρωικό στην Ομηρική εποχή (1200-776 π.Χ). Σύμφωνα με τον Πλάτωνα η Κρήτη αποτελεί την πρώτη περιοχή παραγωγής αθλητών «των γυμνασίων ήρχοντο πρώτοι μεν οι Κρήτες έπειτα Λακεδαιμόνιοι» (Πολιτεία Ε’ 452).
Τα δύο μεγάλα ομηρικά έπη, η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, συνθέσεις της Γεωμετρικής περιόδου, προσφέρουν μια πλήρη περιγραφή όλων των αθλητικών αγώνων, όπως είναι γνωστοί στην ιστορική περίοδο: αρματοδρομίες, πυγμαχία, πάλη, δρόμος, οπλομαχία, δισκοβολία, τοξοβολία και ακόντιο. Μολονότι αντικατοπτρίζουν έθιμα της Μυκηναϊκής περιόδου που είχαν διατηρηθεί από την παράδοση, τα συγκεκριμένα έπη περιγράφουν επίσης τις συνήθειες και τις αξίες των ανώτερων τάξεων της Γεωμετρικής περιόδου (Kullmann, 1976).
Στην ομηρική κοινωνία, η αθλητική διάκριση είναι για τον ήρωα το μέσο για να επιδείξει την αρετή του και να κερδίσει την κοινωνική αναγνώριση. Με την άσκηση και το συναγωνισμό ο αθλητής δείχνει όχι μόνο τη σωματική του ρώμη, αλλά και τη γενναιότητα και την ευφυΐα του, και επομένως την αρετή του (Οδύσσεια, θ 159).
Το αθλητικό πνεύμα είναι ισοδύναμο με το ηρωικό πνεύμα. Κάθε ήρωας είναι σαν ένας αθλητής που προσπαθεί να ξεπεράσει τους άλλους και να κερδίσει. Η κοινωνία της εποχής περιβάλλει με μεγάλη εκτίμηση τους αθλητές που ασκούνται για την υπεροχή, όπως φαίνεται από τους Φαίακες, που επιβραβεύουν τον Οδυσσέα αναγνωρίζοντας την αξία του δημοσία. Η αρετή και η κοινωνική αναγνώριση αποτελούν τις σημαντικότερες όψεις της ταυτότητας του αθλητή στα ομηρικά χρόνια (Vidal –Naquet 2000).
Τους ομηρικούς Έλληνες καθοδηγούσαν τρία βασικά ιδεώδη, η φιλοπρωτεία (Ιλ. Γ’ 783), η προγονολατρεία (Ιλ. Ζ’ 208) και η φιλοπατρία (Ιλ. Μ’ 243). Τα τρία αυτά ιδεώδη αποτέλεσαν την έννοια της ηρωικής αντίληψης στον Όμηρο η οποία περιελάμβανε τις πέντε αρετές των ομηρικών ηρώων δηλαδή την ανδρεία, το κάλλος, η αλκή, η σύνεση και η ευγένεια (Vidal –Naquet 2000).
Ο αθλητισμός κατά την Ομηρική εποχή είχε ως στόχο την εξάσκηση και βελτίωση των σωματικών και ψυχικών αρετών του ανθρώπου, έτσι ώστε να δημιουργηθούν άτομα γεμάτα από ηρωικό πνεύμα. Αυτό βοηθούσε τους ανθρώπους της εποχής να ανταπεξέρχονται στις δυσμενείς συνθήκες και να καλύπτουν τις πολεμικές τους ανάγκες (Osborne, 1996).
Χαρακτηριστικές είναι οι μαρτυρίες για τη διοργάνωση αθλητικών αγώνων στα ομηρικά έπη. Στην Ιλιάδα ο Αχιλλέας διοργανώνει επιτάφιους αγώνες προς τιμήν του νεκρού φίλου του Πάτροκλου. Αρχικά καθορίζει τα βραβεία για τους νικητές και προχωρά στην αθλοθεσία. Τα αγωνίσματα στα οποία έλαβαν μέρος οι πολεμιστές είναι η αρματοδρομία, η πυγμαχία, το αγώνισμα δρόμου και η τοξοβολία (Gardiner, 2012).
Στην Οδύσσεια, ο βασιλιάς των Φαιάκων Αλκίνοος, βασιλιάς ανακοινώνει τους αγώνες προς τιμήν του Οδυσσέα. Ο λόγος τέλεσης των αγωνισμάτων σε αυτή την περίπτωση είναι η φιλοξενία στο πρόσωπο του πολυμήχανου Οδυσσέα (Gardiner, 2012).
Όσον αφορά τη σωματική κατάσταση των πολεμιστών, επισημαίνεται μέσα από τη σημασία της λέξης «κάλλος» του αρχαιοελληνικό δόγματος «του καλού καγαθού». Καλός στα αρχαία ελληνικά σημαίνει πρωτίστως ωραίος. Η τελειότητα ενός ανθρώπινου όντος κατά την ομηρική εποχή σύγκειται τόσο από την ωραιότητα και την αρμονία του σώματός του όσο και από τις ψυχικές αρετές του. Στον Όμηρο όλοι οι ήρωες είναι ωραίοι, αλλά ωραιότεροι όλων ήταν ο Αχιλλέας, ο Νηρέας και ο Πάρης που θάμπωναν με την ομορφιά τους εχθρούς και φίλους. Ο χειρότερος τύπος στην Ιλιάδα είναι ο Θερσίτης, ένας κακάσχημος και αναιδής ανθρωπάκος που τρώει ξύλο. Για τον ομηρικό κόσμο η εξωτερική ασχήμια υποδήλωνε έναν πολύ κακό άνθρωπο. Επομένως κατά την Ομηρική εποχή το ηρωικό ιδεώδες προϋπέθετε όχι μόνο την κατοχή αρετών αλλά και την ύπαρξη σωματικού κάλλους (Kyle, 2014).
Όσον αφορά τις ψυχικές αρετές, ο Όμηρος δεν δίνει πολλές πληροφορίες. Η ψυχή χρησιμοποιείται στα Ομηρικά έπη με δύο κυρίως σημασίες. Σύμφωνα με την πρώτη η ψυχή είναι εκείνο που ένας πολεμιστής κινδυνεύει στη μάχη και χάνει όταν πέφτει στο πεδίο της μάχης (Ιλιάδα Ι. 322). Ενώ η δεύτερη χρήση του όρου αφορά εκείνο που αφήνει το σώμα τη στιγμή του θανάτου για να μεταβεί στον κάτω κόσμο, στον Άδη, όπου συνεχίζει να ζει μια ζωή σαν σκιά του νεκρού ανθρώπου στον οποίο ανήκε πριν τον θάνατο ( Ιλιάδα Ε. 625). Είναι εμφανές ότι στα ομηρικά έπη η ψυχή συνδέεται άμεσα με το θάνατο και αποτελεί το διαφοροποιητικό στοιχείο των ζωντανών και των νεκρών σωμάτων. Ωστόσο, ο ομηρικός άνθρωπος δεν εμφανίζει την ενότητα, την οποία οι μεταγενέστεροι θεωρούσαν ότι ένα έμβιο ον έχει εξ αιτίας του γεγονότος ότι είναι έμψυχο. Για την ομηρική εποχή η ψυχή δεν είναι παρά ένα στοιχείο της προσωπικότητας και όχι η αιτία κάποιας ενότητας. Επίσης, η ψυχή αποδίδεται μόνο στα ανθρώπινα όντα και όχι σε όλα τα έμβια.
Πηγή
