Το σιντριβάνι της Θεσσαλονίκης, στην οδό Εγνατίας, αποτελεί αξιόλογο στοιχείο ιστορικού αστικού εξοπλισμού της πόλης και είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη διοίκηση του Σαμπρί Πασά, κατά την τελευταία περίοδο της οθωμανικής κατοχής.
Η μεγάλη λεωφόρος Boulevard Hamidye δηλ. η σημερινή Εθνικής Αμύνης, τελείωνε με το Συντριβάνι, δώρο του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ που την οραματίστηκε. Για πολλά χρόνια θυμούνταν στην πόλη ότι στα εγκαίνιά του ανάβλυζε σιρόπι από κεράσι.
Η λεωφόρος, γνωστή και ως τα «Βασιλικά», καθώς όλα σχεδόν τα κτίρια της ανήκαν στον Σουλτάνο, φιλοξενούσε τα ξένα προξενεία, πολυτελείς επαύλεις και καφενεία, καθώς και την περίφημη τουρκική Σχολή Ιδαδιέ, το σημερινό κτίριο Πανεπιστημίου. Με το όνομα της λεωφόρου ήταν γνωστή στους Τούρκους και όλη η καινούργια παραλιακή συνοικία την οποία οι Έλληνες αποκαλούσαν «Πύργους» ή συνοικία «των Εξοχών».
Η κατασκευή του από λευκό μάρμαρο έγινε στο τέλος του 19ου αιώνα και αποτελεί συνδυασμό οθωμανικών και δυτικότροπων στοιχείων. Ήταν επίσης επηρεασμένη από τις πολυάριθμες κρήνες της οθωμανικής αυτοκρατορίας που κοσμούσαν την πόλη. Το ανώτερο τμήμα του χαρακτηρίζεται από κλασική δυτικοευρωπαϊκού τύπου μορφή, ενώ ο οβελίσκος παραπέμπει σε αιγυπτιακά πρότυπα. Το σιντριβάνι εγγράφεται σε κυκλική βάση και αποτελείται από τρία ημικύκλια (γούρνες).
Τα διαχωριστικά ελικωτά φουρούσια φέρουν διάκοσμο με ανθέμια και ανάγλυφο στέφανο με κορδέλα (χαρακτηριστικός δυτικοευρωπαϊκός διάκοσμος της εποχής). Στο πίσω μέρος κάθε γούρνας υπάρχει διάκοσμος με σταγόνες, ο οποίος παραπέμπει στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική των ναών και τον νεοκλασικισμό.
Το νερό κυλά μέσα από λεοντοκεφαλές, στοιχείο που συναντάται στη λαϊκή αρχιτεκτονική του τόπου. Τα εγκαίνια του σιντριβανιού έγιναν με ιδιαίτερη μεγαλοπρέπεια. Ο θεμέλιος λίθος τοποθετήθηκε σε επίσημη τελετή τον Μάρτιο του 1889.
Πλατεία Ταξίμ
Η νέα πλατεία που διαμορφώθηκε γύρω από την κρήνη έγινε κέντρο της κοινωνικής ζωής της πόλης και ονομάστηκε – όχι τυχαία – πλατεία Ταξίμ, σε αναλογία με εκείνη της συνοικίας Πέρα στην Κωνσταντινούπολη. Εκτός από διακοσμητικό ρόλο, η κρήνη είχε και πρακτικό χαρακτήρα αφού προοριζόταν για να προσφέρει νερό σε διαβάτες και για το πότισμα των ζώων.
Ξεχασμένο στο εργοτάξιο του δήμου στην Τούμπα
Το 1936 ο δήμος Θεσσαλονίκης έβγαλε το σιντριβάνι για διευκόλυνση της κυκλοφορίας, το πέταξε άχρηστο στο παλιό γήπεδο της ΧΑΝΘ και αργότερα το μετέφερε στο εργοτάξιο του δήμου. Ήταν η εποχή που διανοίχτηκε η Εγνατία Οδός. Το σιντριβάνι παρέμεινε για πολλά χρόνια στο εργοτάξιο του δήμου στην Τούμπα, ενώ κάποια μαρμάρινα τμήματά του καταστράφηκαν, καθώς πέρασαν με απερισκεψία σε δεύτερη χρήση. Το 1976 εντοπίστηκαν στο εργοτάξιο τμήματα από το σιντριβάνι: οι τρεις μαρμάρινες ημικυκλικές γούρνες, ένα από τα τρία φουρούσια και η βάση του οβελίσκου.
Έπειτα από έρευνα σε φωτογραφίες αρχείου και τουρκικά σχέδια, έγινε εφικτή η αποκατάστασή του. Το 1977 αναστηλώθηκε, ωστόσο ολόκληρο σχεδόν το πάνω τμήμα είναι πιστό αντίγραφο του αυθεντικού. Η επανατοποθέτησή του στις 20 Ιουλίου του 1977 δεν έγινε στην ακριβή θέση (αλλά σε πολύ κοντινό σημείο), λόγω των πολεοδομικών ανασχηματισμών. Σήμερα, το σιντριβάνι αποτελεί τοπόσημο για την πόλη, ενώ παρά την πολύπαθη ιστορία του δεν εμφανίζει ιδιαίτερα προβλήματα, αλλά περιορισμένες φθορές (τοπικές θραύσεις, ρηγματώσεις, βιολογική κρούστα λόγω περιβαλλοντικής ρύπανσης και γκράφιτι).
Πηγή φωτογραφιών: Άγνωστη Θεσσαλονίκη και Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης
Πηγή
