Με πίστη στην ανθρώπινη φιγούρα

Από την Αγνή Κατσιούλα
Οταν πλησιάζεις στην Tate Britain...
-τη μεγάλη πινακοθήκη στο Μίλμπανκ του Λονδίνου- με διάθεση να γεμίσεις την ψυχή σου τέχνη- αρχίζεις να μπαίνεις σε εικαστική διάθεση από τον σταθμό του μετρό Pimlico, όπου στη διαδρομή για την επιφάνεια ξαφνιάζεσαι θετικά καθώς αντικρίζεις και απολαμβάνεις στους τοίχους μεγάλα γκράφιτι-πίνακες από γνωστούς ζωγράφους (Νταλί, Πικάσο, Μονέ και άλλους) που σε βοηθούν ελπιδοφόρα να αναδυθείς από τα έγκατα του Tube στο φως της ανοιξιάτικης βρετανικής μητρόπολης.


Ο σταθμός του μετρό Pimlico, με τα μεγάλα γκράφιτι-πίνακες από γνωστούς ζωγράφους στους τοίχους |K. BRENTAS

Η Tate Britain ήταν και παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία της γηραιάς Αλβιώνας και θεωρείται η επιτομή της βρετανικής τέχνης.

Το κτίριο κατασκευάστηκε το 1897 από τον μεγαλέμπορο ζάχαρης Χένρι Τέιτ σε χώρο που στέγαζε παλαιότερα τη φυλακή του Μίλμπανκ. Αποτελεί τη ναυαρχίδα του δικτύου πινακοθηκών Tate στην Αγγλία -που περιλαμβάνει και τις Tate Modern στο Λονδίνο, την Tate Λίβερπουλ και την Tate Σεντ Αϊβς.

Στεγάζει μια σημαντική συλλογή της τέχνης του Ηνωμένου Βασιλείου και στέκει παγκόσμια ακόμα και σήμερα ως πρωτοποριακό σημείο αναφοράς.


Ανάσα ζωής στην είσοδο της έκθεσης. | K. BRENTAS

Αυτήν την εποχή όμως κάτι συγκλονιστικό συμβαίνει στις μεγάλες ανακαινισμένες αίθουσές της. Πέραν των μόνιμων συλλογών και εκθεμάτων που μπορεί να θαυμάσει το κοινό, το οποίο καθημερινά συρρέει ευλαβικά, η έκθεση που συγκεντρώνει την έκπληξη και τη βαθιά εκτίμηση των επισκεπτών είναι η εξαιρετικής έμπνευσης «All Too Human: Bacon, Freud and a Century of Painting Life», μια συναρπαστική και προσεγμένη έκθεση που παρουσιάζει και αποτυπώνει τη ζωή με όλες τις αισθήσεις.

Ξεκίνησε τον Φεβρουάριο και θα διαρκέσει μέχρι τις 27 Αυγούστου.


Τα εμβληματικά έργα του Lucian Freud, «Sleeping by the Lion Carpet», 1996 και «David and Eli», 2003-04 | K. BRENTAS

Πραγματικά έντονη αίσθηση ζωής. Εχουν συγκεντρωθεί πάνω από 100 εκπληκτικά ζωγραφικά έργα με μοναδικό επίκεντρο τον άνθρωπο.

Περπατάς στις μεγάλες αίθουσες με αρκετούς επισκέπτες σε απόλυτη ησυχία που προβάλλουν τον μέγα πρωταγωνιστή, το ανθρώπινο σώμα, απλωμένο πάνω σε αριστοτεχνικά φτιαγμένους καμβάδες.

Εκτίθενται έργα που συγκεντρώθηκαν από σημαντικότατες ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές.


F.N. Souza, «Black Nude», 1961 | K. BRENTAS

Oι επιμελητές κατάφεραν να συνδέσουν σε απόλυτη χρονολογική σειρά σπουδαίους εκπρόσωπους της σύγχρονης βρετανικής τέχνης που πίστεψαν και απεικόνισαν ανθρώπινες φιγούρες.

Εργα των Francis Bacon, Lucian Freud, Leon Kossoff, Frank Auerbach, R.B. Kitaj, Paula Rego και πολλών άλλων αριστουργηματικών δημιουργών που πολλοί από αυτούς έζησαν ή ζούσαν στο Λονδίνο και έφτασαν στην πολυπολιτισμική πρωτεύουσα από όλο τον κόσμο.


Paula Rego, «Bride», 1994 | ©Tate

Η έκθεση θέλει να αναδείξει τη δύναμη και το πνεύμα που καλλιεργήθηκε από την ακριβώς προηγούμενη γενιά -όπως ήταν οι σημαντικοί Walter Sickert στον David Bomberg- και πώς οι σύγχρονοι καλλιτέχνες του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα συνεχίζουν να εκφράζουν την απτή πραγματικότητα της ζωής μέσω της ζωγραφικής τους.

Το κάθε έργο ξεχωριστά σε αρπάζει, σε τραβάει μέσα του και πραγματικά σε απομονώνει ξεχωριστά στο περιβάλλον του.

Η δραματική απεικόνιση με πολύ «ανθρώπινα» και τρυφερά στοιχεία και άλλες φορές με πραγματικά οδυνηρό τρόπο σε οδηγούν στον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης.


Michael Andrews «Melanie and Me Swimming», 1978–79 |

Η καρδιά της έκθεσης παρουσιάζει με αριστοτεχνικό τρόπο τα ανταγωνιστικά και επικαλυπτόμενα ρεύματα ζωγραφικής «εμμονής» στο Λονδίνο του προηγούμενου αιώνα.

Τα έργα δείχνουν την αγωνία και τους διαφορετικούς τρόπους που οι ζωγράφοι της εποχής επαναπροσδιορίστηκαν με ρεαλισμό.

Σε αντίθεση μάλιστα με την κρατούσα κυρίαρχη αφηρημένη τάση, να διώχνουν και να τεντώνουν την πρακτική και τον αντίκτυπο της αναπαραστατικής τέχνης. Εδώ, σε αυτά τα έργα, συναντάμε και βιώνουμε τους όρους «ρεαλισμός» και «ανθρώπινος» με νέο συμβολισμό και δύναμη.

Και ενώ η έκθεση αρχίζει πολύ έξυπνα με τους προπολεμικούς ζωγράφους του Λονδίνου, που κοίταζαν έντονα τις ανθρώπινες ζωές μέσα από καθημερινές σκηνές και τοπία, καθώς χρησιμοποίησαν τη ζωγραφική με πολύ προσωπικό τρόπο για να μεταδώσουν όχι μόνο αυτά που είδαν, αλλά περισσότερο αυτό που ένιωσαν, το κοινό οδηγείται στις εξαιρετικές ομάδες μεγάλων και σπάνιων έργων του Lucian Freud και του Francis Bacon που δίνουν στους επισκέπτες την ευκαιρία να βυθιστούν στον πλούσιο αισθησιασμό και την οικειότητα αυτών των δύο σύγχρονων καλλιτεχνών.

Οι βασικές ζωγραφιές που καλύπτουν την καριέρα του Freud εξερευνούν το στούντιό του τόσο ως πλαίσιο της δουλειάς του όσο και ως θέμα του έργου του που δείχνει πως οι απερίγραπτα ειλικρινείς απεικονίσεις των μοντέλων του έγιναν πιο γλυπτικές και σπλαχνικές με την πάροδο του χρόνου. Ορισμένα έργα μάλιστα είναι τόσο γεμάτα από συγκίνηση που προκαλούν σοκ.

Στα πιο πρόσφατα έργα του ζωγραφίζει την ένταση των μυών, τον ιδρώτα στο δέρμα, την «περηφάνια» και την πληρότητα των σωμάτων στον ύπνο.

Πορτρέτα του Freud για τη γυναίκα του, τη μητέρα του, την κόρη του, τους φίλους του καθώς υπέβαλε τα μοντέλα του σε ώρες και μέρες καθιστικής εργασίας.

Σε αντίθεση με την πρακτική του Freud μέσα από τα έργα του για τη «ζωή», η έκθεση εξετάζει με αριστουργηματικό τρόπο τη σχέση του Μπέικον με τον φωτογράφο John Deakin, καθώς τα πορτρέτα των φίλων και των εραστών του ήταν συχνά το σημείο εκκίνησης για το έργο του.

Μάλιστα κάποια παλαιότερα έργα του μαζί με το «Study after Velazquez» (1950), εμφανίζονται μαζί με το γλυπτό «Woman of Venice IX» (1956) του Giacometti, καθώς και οι δύο καλλιτέχνες έχουν διερευνήσει τη διαρκή παρουσία απομονωμένων μορφών.

Εξαιρετικό πραγματικά και το τρίπτυχο Θρήνος, που δημιούργησε μετά τον θάνατο του εραστή του George Dyer, καθώς και και το πορτρέτο του φίλου του Lucian Freud.

Διερευνά την ανθρώπινη μορφή, με αποτέλεσμα όμως πολύ διαφορετικό. Τα σώματα και τα κεφάλια στρέφονται πρησμένα, σκισμένα, με τις μοναχικές φιγούρες του να είναι παραδόξως εμπνευσμένες, και σε αντίθεση με τον Freud αυτός ζωγραφίζει από μνήμης ή από φωτογραφίες.

Κοιτάζοντας τα έργα συνολικά και τις γενιές των δημιουργών η έκθεση καταδεικνύει πώς αυτό το «ανθρώπινο» πνεύμα στη ζωγραφική είχε επιδιωχθεί από καλλιτέχνες όπως ο Walter Sickert και ο Chaïm Soutine -ως βασικό προαπαιτούμενο για την απεικόνιση μιας οικείας, υποκειμενικής και απτής πραγματικότητας.

Walter Richard Sickert, «Nuit d’ Été», 1906 | ©Tate

Η διδασκαλία του William Coldstream στη Σχολή Καλών Τεχνών Slade και ο David Bomberg στο Πολυτεχνείο του Borough αποδείχτηκαν επίσης εξαιρετική επιρροή.

Χρησιμοποιώντας τον Freud ως συνάδελφο δάσκαλο, ο Coldstream ενθάρρυνε τους Michael Andrews και Euan Uglow να «διορθώσουν» τον ορατό κόσμο σε καμβά μέσα από την έντονη παρατήρηση, ενώ το όραμα του Bomberg οδήγησε τους μαθητές του, όπως οι Frank Auerbach, Leon Kossoff και Dorothy Mead, να επιδιώξουν μια πιο απτική απεικόνιση της ζωής.

Η εργασία αυτής της γενιάς περιελάμβανε μια ευρεία ποικιλία θεμάτων -από τη διαρκή γοητεία του Auerbach και του Kossoff στους δρόμους και τους δημόσιους χώρους του Λονδίνου μέχρι τις πνευματικές και συμβολικές φιγούρες του F.N. Souza και από την εστίαση του Coldstream και του Freud στο σώμα, μέχρι την απομόνωση του ενδιαφέροντος του Michael Andrews και του R.B. Kitaj στις ομαδικές σκηνές και την περαιτέρω αφήγηση.


R.B. Kitaj, «The Wedding», 1989–93 | ©Tate

Φωτίζεται επίσης ο ρόλος των καλλιτεχνών γυναικών στον παραδοσιακά αντρικό χώρο της εικαστικής ζωγραφικής.

Η Paula Rego εξερευνά με τις δημιουργίες της την κατάσταση των γυναικών στην κοινωνία και τους ρόλους που διαδραματίζουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους, ενώ πάντα αναφέρεται σε αυτοβιογραφικά γεγονότα.

Επίσης παρουσιάζεται μια νεότερη γενιά ζωγράφων που συνεχίζουν να επιδιώκουν την απτή πραγματικότητα της ζωής στο έργο τους.

Σύγχρονοι καλλιτέχνες όπως ο Cecily Brown, η Celia Paul, η Jenny Saville και η Lynette Yiadom-Boakye δουλεύουν σε διάλογο με αυτή την παράδοση, ενώ ταυτόχρονα φέρνουν τη ζωγραφική των μορφών σε νέες κατευθύνσεις.

Φεύγεις από την τελευταία αίθουσα πλήρης για την ποικιλομορφία, την έντονη εσωτερική αναζήτηση μέσα από την προσωπική ματιά του κάθε δημιουργού.

Τολμηρή ξεχωριστή χρήση του περιγράμματος και του χρώματος στην απεικόνιση της ανθρώπινης ύπαρξης, ψυχαναλυτικά με έντονη τη διάθεση συμπάθειας για τον ανθρώπινο πόνο, μα πάνω από όλα κυριαρχεί λαχτάρα και πίστη για την ύπαρξη και τη ζωή.

Πηγή