«Το πόσο σημαντική ήταν η αγωγή των νέων για τη δωρική μεσσηνιακή κοινωνία μαρτυρεί, εκτός...
των άλλων, το μεγαλειώδες πλήρες και ενιαίο αρχιτεκτονικό συγκρότημα Γυμνασίου-Σταδίου-Παλαίστρας, το οποίο φιλοξενούσε την εφηβεία» σημειώνει ο ανασκαφέας της πόλης, Πέτρος Θέμελης, σε πρόσφατο άρθρο του με τίτλο «Η Παλαίστρα της Αρχαίας Μεσσήνης», στο περιοδικό «Θέματα αρχαιολογίας». «Η εφηβεία» συμπληρώνει στην εισαγωγή του θέματος, «είχε αναδειχθεί σε δημοφιλή πολιτικό θεσμό σε κάθε πόλη, ο οποίος συγκέντρωνε τις αξίες της αγωγής των νέων. Αφορούσε στην εκπαίδευση εφήβων των ανώτερων κοινωνικών τάξεων της πρωτεύουσας Μεσσήνης, καθώς και πόλεων της μεσσηνιακής επικράτειας, όπως της Ασίνης (σημερινής Κορώνης), της Κορώνης (σημερινό Πεταλίδι), των Κολωνίδων, της Μεθώνης, της Πύλου, της Κυπαρισσίας, της Θουρίας».
Οι παίδες, έφηβοι, αγένειοι (από 17 έως 20 ετών) και οι «νεώτεροι» (20- 30) πήγαιναν στο Γυμνάσιον, Η λέξη αυτή ήταν «όρος δηλωτικός του συνόλου των χώρων φυσικής, στρατιωτικής και διανοητικής άσκησης και αγωγής, παίδων, συμπεριελάμβανε δηλαδή ολόκληρη την αρχιτεκτονική ενότητα Γυμνασίου, Σταδίου και Παλαίστρας». Η Παλαίστρα βρίσκεται σε επαφή με το νότιο πέρας της δυτικής στοάς του Γυμνασίου. Ηταν «τετράγωνο περίστυλο οικοδόμημα δωρικού ρυθμού, πλευράς 23,90 Χ 23,90 μ., με δώδεκα κίονες σε κάθε πλευρά που ορίζουν το αίθριο με την κονίστρα για τα αγωνίσματα της πάλης, της πυγμής και του παγκρατίου». Στον χώρο της Παλαίστρας υπάρχει βάθρο αγάλματος που έφερε τον μαρμάρινο κορμό Ηρακλή Κυναγίδα, πάτρωνα των εφήβων κυνηγών. Κατά μήκος της δυτικής πλευρά του περιστυλίου της Παλαίστρας, σειρά πέντε ευρύχωρων δωματίων εξυπηρετούσε τις ανάγκες της εκπαίδευσης και της διαβίωσης των εφήβων.»
Τα δωμάτια είναι: αίθουσα λουτρού με 22 λουτήρες «οι οποίοι γέμιζαν με υπερχείλιση από κρουνό ευρισκόμενο στη ΒΑ γωνία του τοίχου της αίθουσας. Τόσο οι πλάκες του δαπέδου της αίθουσας όσο και οι ορθοστάτες των λουτήρων φέρουν τεκτονικά σημεία με γράμματα της αλφαβήτου, που δηλώνουν γενικευμένη ανακατασκευή της αίθουσας ύστερα από καταστροφή, πιθανότατα από τον σεισμό του έτους 3- 4 μ.Χ. της εποχής του Αύγουστου. Τότε τοποθετήθηκαν και οι τέσσερις δωρικοί κίονες ως υποστηρίγματα της στέγης.»
Αποδυτήριον
Ακολουθεί το αποδυτήριον και αλειπτήριον. Μια μαρμάρινη αετωματική στήλη, στηριγμένη στον δυτικό τοίχο της αίθουσας, έχει επεξεργασμένη σε μικρό βάθος την πρόσθια επιφάνειά της και εικάζεται ότι λειτουργούσε ως λεύκωμα με την επικόλληση δέρματος για την αναγραφή κειμένου σχετικού με κανονισμό ή πρόγραμμα λειτουργίας των χώρων της Παλαίστρας. Μετά έρχεται το ακροατήριον, αίθουσα διδασκαλίας με λίθινο συνεχές έδρανο γύρω στους τοίχους και επιχρισμένο με ερυθρωπό κονίαμα δάπεδο. Υψηλό βάθρο στο μέσο του δυτικού τοίχου της, έφερε, σε δεύτερη χρήση, το μαρμάρινο γυμνό άγαλμα του Ερμή. Στο λίθινο έδρανο της βόρειας πλευράς της αίθουσας βρίσκεται χαραγμένο παιχνίδι για πεσσούς, που ονομάζουμε συμβατικά τρίλιζα ή ντάμα (Δύο παρόμοια παιχνίδια βρίσκονται χαραγμένα στο κλιμακοστάσιο του Πρόπυλου προς τη δυτική στοά του Γυμνασίου. Οι έφηβοι, σταδιαλείμματα χάραζαν κατά κανόνα τα ονόματά τους πάνω στα βάθρα των αγαλμάτων (γκραφίτι) ή επιδίδονταν με ζήλο στο παιχνίδι της ντάμας ή της τρίλιζας. (Ποιος είπε πως αλλάζουν οι άνθρωποι;)
Το σφαιριστήριον λειτουργούσε πιθανώς ως χώρος σφαιριστηρίου, προπόνησης των πυγμάχων με σάκους (κωρύκεια) κρεμασμένους από την οροφή. Στο Δειπνιστήριον, ήταν ο χώρος διαμονής των εφήβων Είναι μια ορθογώνια αίθουσα, ευρύτερη από τις προηγούμενες (διαστάσεων 13,40 Χ 8,70 μ.)
Σύμφωνα πάντοτε με τον κ. Θέμελη, «επιγραφές με καταλόγους τελειόφοιτων, εικοσαετών εφήβων διαχωρισμένων κατά φυλάς, 2είναι χαραγμένες σε παραστάδες και κίονες της δυτικής στοάς του Γυμνασίου και της Παλαίστρας. Οι γυμνασίαρχοι εκπαιδευτές των εφήβων εμφανίζονται συχνά ως χορηγοί και ευεργέτες, αναλαμβάνοντας εξ ιδίων τις δαπάνες κατασκευής ή επισκευής κτηρίων, καθώς και της ανάθεσης τιμητικών ανδριάντων.»
Πηγή
