Εφτά φυλακισμένοι, μόνο άντρες, μερικοί με βαριές ποινές, όλοι από τo...
Σωφρονιστικό Κατάστημα Αβινιόν-Λε Ποντέ, καταλαμβάνουν επί τρεις μέρες, με τελευταία τη σημερινή, τη σκηνή της La Scierie, έναν από τους χώρους του φεστιβάλ (6 με 24 Ιουλίου) και παίζουν την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή.
Σε μετάφραση της Φλοράνς Ντιπόν και σκηνοθεσία, ποιου άλλου, του Ολιβιέ Πι, του 52χρονου καλλιτεχνικού διευθυντή από το 2012 της Αβινιόν, λάτρη της αρχαίας τραγωδίας, που μας έφερε κι εδώ πέρυσι, στη Μικρή Επίδαυρο, μια εκπληκτικής απλότητας, αλλά και βάθους αισχυλική παράσταση με «Προμηθέα Δεσμώτη» και «Ικέτιδες».
Οι κριτικές είναι πολύ καλές, η Le Monde γράφει ότι η «Αντιγόνη» φέρνει στο θέατρο «τη χαμένη του αναγκαιότητα και ζωντάνια». Αλλωστε και ο Ολιβιέ Πι επιμένει, «δεν κάνω κοινωνική εργασία, κάνω καλλιτεχνική δουλειά, για μένα δεν είναι κρατούμενοι, αλλά ηθοποιοί».
Christophe Raynaud de Lage
Το ίδιο στα σοβαρά, με πάθος, έχουν πάρει τον ρόλο τους οι κρατούμενοι Γκριν, Κριστιάν, Μουράντ, Πάουλου Αντριά, Πιερίκ, Ραντουάν και Γιουσέφ. Ο 26χρονος Γιουσέφ παίζει την Αντιγόνη. «Μου αρέσει η επαναστατική πλευρά της και ότι πιστεύει στις οικογενειακές αξίες», είπε σε συνέντευξή του. Και, όχι, δεν του δημιουργεί κανένα πρόβλημα που παίζει γυναικείο ρόλο. «Και στην αρχαία Ελλάδα το ίδιο γινόταν», απαντά.
Δεν είναι μια συνηθισμένη ιστορία η σχέση των φυλακισμένων της Αβινιόν με το θέατρο. Ξεκίνησε πριν από δεκαπέντε χρόνια και στην αρχή ήταν μια απλή συνεργασία με το φεστιβάλ, ώστε να μπορούν να βλέπουν παραστάσεις με δωρεάν εισιτήρια. Το 2014, όμως, ο Ολιβιέ Πι, ήδη διευθυντής, πηγαίνει να δείξει «Οθέλο» στο γυμναστήριο της φυλακής και οι κρατούμενοι του λένε: «Θέλουμε να αποκτήσουμε θεατρικό εργαστήριο».
Για πρώτη φορά στη ζωή του ο Πι αρχίζει να δουλεύει πίσω από κάγκελα, με στενό του συνεργάτη τον Εντζο Βερντέ. Διαλέγει απαιτητικά κείμενα, τραγωδίες που συχνά καθρεφτίζουν τη σκληρή πραγματικότητα της ζωής τους. Πενήντα κρατούμενοι έχουν δουλέψει στο εργαστήριο αυτά τα τέσσερα χρόνια. Κάποιοι σήμερα είναι ελεύθεροι άνθρωποι. Κάποιοι άλλοι, όμως, είναι εκεί από την πρώτη πρώτη μέρα. Εχουν πια μια πείρα.
Christophe Raynaud de Lage
«Χάρη σ' αυτούς πήγαμε σταδιακά σε πιο δύσκολα ή πιο μεγάλα κείμενα», παραδέχεται ο Ολιβιέ Πι στο site της Αβινιόν. «Εχουν παίξει και στις τρεις παραστάσεις που έχουμε κάνει!». Πρώτα «Προμηθέας Δεσμώτης», πρόταση του Πι, μετά «Αμλετ», που τον ζήτησαν οι ίδιοι οι κρατούμενοι, και τώρα «Αντιγόνη», πάλι απόφαση του σκηνοθέτη.
Πέρυσι ήταν «Ετος Αντιγόνης» στην Αβινιόν και αρκετοί από αυτούς παρακολούθησαν στην Cour d'honneur, στο Παπικό Παλάτι, μια γιαπωνέζικη εκδοχή της τραγωδίας από τον Σατόσι Μιγιάγκι. Επειτα, όπως λέει ο Πι, ο Σοφοκλής είναι πιο ψυχολογικός από τον Αισχύλο του «Προμηθέα», η γλώσσα του δεν είναι σκοτεινή και η μετάφραση της Φλοράνς Ντιπόν, πάνω στην οποία δούλεψαν επί δύο χρόνια, τους φάνηκε καθαρή, απλή.
Το ίδιο το θέμα της τραγωδίας ήταν, όμως, αυτό που τους συγκλόνισε. «Η Αντιγόνη, που πιστεύει ότι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν υπόκειται στην κρίση της κοινωνίας, τους άγγιξε στο πιο ευαίσθητο σημείο τους. Γι' αυτήν ο αδελφός της έχει δικαίωμα στην αξιοπρέπεια, ακόμα κι αν έχει κριθεί ένοχος», λέει ο Ολιβιέ Πι. «Στη φυλακή, οι κρατούμενοι μιλούν πολύ γι' αυτήν τη διπλή ποινή τους. Ενώ δέχονται την απώλεια της ελευθερίας τους, γιατί είναι μέρος ενός κοινωνικού συμβολαίου, δεν δέχονται να χάνουν την αξιοπρέπειά τους ως αποτέλεσμα των φρικτών συνθηκών κράτησης».
Το θέατρο τους άλλαξε. Η «Αντιγόνη» είναι η δεύτερη παράστασή τους που ξέφυγε από το εσωτερικό της φυλακής, μόνο για συγγενείς και άλλους κρατούμενους, και μεταφέρθηκε στον έξω κόσμο, στο Φεστιβάλ της Αβινιόν. Η αρχή είχε γίνει με τον «Αμλετ».
Οι ηθοποιοί υπογράφουν πια συμβόλαιο, αμείβονται, τα έχουν ανάγκη αυτά τα χρήματα. Θέλουν τόσο πολύ να παίξουν που προσέχουν να μην τιμωρηθούν, να μη στερηθούν το δικαίωμα της εξόδου και πάρουν στον λαιμό τους την παράσταση. Βοηθάει ο ένας τον άλλο να μάθει τον ρόλο του. Βλέπεις κρατούμενους να κάνουν τις καθημερινές τους δουλειές και οι ρόλοι τους να είναι κολλημένοι στο καροτσάκι που σπρώχνουν, στον τοίχο της κουζίνας.
«Επεξεργάζονται πια τα συναισθήματα που κάποτε προσπαθούσαν να κρύψουν: θλίψη, θυμό, χαρά. Εξελίσσονται, χαμογελούν», σχολιάζει δικαστική επιτηρήτρια στις φυλακές Αβινιόν-Λε Ποντέ. «Καθόλου συνηθισμένο για ανθρώπους που εκτίουν μεγάλες ποινές».
Πηγή
