ΣΩΚΡΑΤΗΣ: […] Δεν είναι αληθινός ο λόγος που υποστηρίζει ότι, αν έχει κάποιος δίπλα του έναν ερωτευμένο, πρέπει να δίνεται σε κάποιον που δεν αγαπά, γιατί ο πρώτος κατέχεται από μανία, ενώ ο δεύτερος ενεργεί με σύνεση. Και βέβαια, αυτό θα ήταν σωστό να λέγεται, αν η μανία ήταν κακό πράγμα. Αντίθετα, όμως, τα μεγαλύτερα καλά μας συμβαίνουν μέσω της μανίας, η οποία μας προσφέρεται ως θεϊκό δώρο. Τόσο η προφήτισσα των Δελφών όσο και οι ιέρειες στη Δωδώνη, έκαναν πολλά καλά πράγματα στην Ελλάδα, και στις δημόσιες και στις ιδιωτικές υποθέσεις, όταν καταλήφθηκαν από μανία, ενώ όταν ήταν συνετές, λίγα ή τίποτα.
Αν, μάλιστα, αρχίσουμε να αναφερόμαστε στη Σίβυλλα και στους άλλους, οι οποίοι, χρησιμοποιώντας μια μαντική δύναμη που τους έδωσε ο θεός, προφήτευσαν πολλά σε πολλούς και, έτσι, τους καθοδήγησαν στο μέλλον τους, θα καταλήξουμε να επαναλαμβάνουμε πράγματα γνωστά σε όλους.
[…] Σύμφωνα με τη μαρτυρία των παλιών, η μανία θεϊκής προέλευσης είναι καλύτερη από τη φρονιμότητα, επειδή η δεύτερη έχει ανθρώπινη προέλευση. Όμως, και από αρρώστιες και από τις μεγαλύτερες δυστυχίες, που έπεσαν επάνω σε μερικές οικογένειες εξαιτίας της θεϊκής οργής για παλιές αμαρτίες, η μανία απάλλαξε τους ανθρώπους, βρίσκοντας διέξοδο σε προσευχές στους θεούς και σε πράξεις λατρείας τους. Έτσι, έχοντας υιοθετήσει πρακτικές εξαγνισμού και ιερές τελετές, και για το παρόν και για το μέλλον, απάλλαξε από το βάρος των δεινών όποιον είχε κυριευθεί από αυτήν, και φέρνει λύτρωση σε όποιον καταλαμβάνεται κανονικά από τη θεϊκή μανία.
Η τρίτη μορφή μανίας και κατοχής, που πηγάζει από τις Μούσες, παίρνει μια ευγενική και αγνή ψυχή, την ενθουσιάζει και τη μαγεύει με ωδές και άλλα είδη ποίησης, και μορφώνει τις επόμενες γενιές εξυμνώντας αμέτρητα κατορθώματα των παλιών. Όποιος οδηγείται στις πόρτες της ποίησης χωρίς τη μανία των Μουσών, πεπεισμένος ότι θα γίνει μεγάλος ποιητής μόνο με την τεχνική του, θα γίνει ένας ατελής ποιητής και η ποίηση ενός συνετού ανθρώπου θα επισκιάζεται απ’ όσους κατέχονται από αυτή τη μανία.
Φτάσαμε, λοιπόν, στο σημείο όπου οδηγείται ο λόγος μας, δηλαδή στην τέταρτη μανία -αυτήν που, όταν την έχει κανείς, βλέπει τη γήινη ομορφιά και θυμάται την αληθινή, αποκτά ξανά φτερά, με διάθεση να πετάξει, αλλά δεν μπορεί, και κοιτάζει ψηλά, όπως το πουλί, αμελώντας τα γήινα πράγματα, και κατηγορείται για μανία- και ο λόγος φτάνει, λοιπόν, στο συμπέρασμα ότι αυτή είναι η πιο ευγενική απ’ όλες τις μορφές θεϊκής μανίας, που προκαλείται, τόσο για εκείνον που την έχει μέσα του όσο και για εκείνον που τη μοιράζεται, απ’ ό,τι πιο ευγενές, και, επιπλέον, για όποιον νιώθει έρωτα για τα όμορφα όντα, επηρεασμένος από τη μανία αυτή, και λέγεται εραστής.
Γιατί, όπως έχει ειπωθεί κάθε ανθρώπινη ψυχή, από τη φύση της, έχει δει τα πράγματα, αλλιώς δεν θα μπορούσε να φτάσει σε αυτό το ζωντανό πλάσμα. Δεν είναι, όμως, εύκολο για όλες τις ψυχές να θυμούνται αυτά τα πράγματα, ξεκινώντας από τα γήινα, ούτε για όσες είδαν για σύντομο χρονικό διάστημα τα πράγματα από την άλλη πλευρά, ούτε για όσους, αφού έπεσαν εδώ, είχαν την ατυχία να βιώσουν τη δυστυχία και να ξεχάσουν τα ιερά πράγματα που είχαν δει κάποτε. Λίγες ψυχές, λοιπόν, απομένουν, που συνεχίζουν να θυμούνται, αλλά αυτές, όταν βλέπουν κάτι που μοιάζει με τα επάνω πράγματα, εκπλήσσονται και δεν ελέγχουν πια τον εαυτό τους, καθώς αγνοούν τι είναι αυτό που υφίστανται, γιατί δεν μπορούν να το διακρίνουν καθαρά.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Δύο είναι τα είδη της μανίας- η μία προκαλείται από ανθρώπινες αρρώστιες, ενώ η άλλη από τη θεϊκής προέλευσης απομάκρυνση από τα καθιερωμένα.
ΦΑΙΔΡΟΣ: Βέβαια.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Τη θεϊκή τη διαιρέσαμε σε τέσσερα μέρη, που τα αποδώσαμε αντίστοιχα σε τέσσερις θεούς: τη μαντική έμπνευση στον Απόλλωνα, τη μυσταγωγική μανία στον Διόνυσο, την ποιητική στις Μούσες, και την τέταρτη στην Αφροδίτη και τον Έρωτα, και είπαμε ότι η ερωτική μανία είναι η καλύτερη.
Φαιδρός, 244α-245α, 2495, 265α-Β – Πλάτωνα, Fedro, επιμ. ιταλ. μτφρ. Roberto Velardi, Bur, Milano – 2006
«Η Ιστορία της Φιλοσοφίας» του Ουμπέρτο Εκο.
