Όταν σκέφτεται κανείς τη συμπεριφορά απατεώνων όπως ο Μπέρναρντ...
Μέιντοφ ή ο Ροντ Μπλαγκόγεβιτς, είναι θεμιτό να εκφράζει οργή, αγανάκτηση, αηδία, απελπισία, ακόμη και
χαρά. Έκπληξη όμως; Όχι, σύμφωνα με την εφημερίδα «Νιου Γιορκ Τάιμς».
O κ. Μέιντοφ άρμεξε 50 δισεκατομμύρια δολάρια από τους πελάτες του και ο κυβερνήτης Μπλαγκόγεβιτς του Ιλινόις κατηγορείται ότι επεδίωξε προσωπικό όφελος μέσω αθέμιτης πώλησης δημόσιας περιουσίας - εν προκειμένω μιας έδρας στη Γερουσία των Ηνωμένων Πολιτειών.
Τίποτα όμως δεν μοιάζει περίεργο, αφού η εξαπάτηση έχει μακρά και τεκμηριωμένη ιστορία στην εξέλιξη της κοινωνικής ζωής και φαίνεται πως όσο πιο εξελιγμένο είναι το ζώο τόσο πιο συνήθεις, αλλά και επιδέξιες είναι οι μπλόφες και οι απάτες του.
Σε μια συγκριτική μελέτη της συμπεριφοράς των πρωτευόντων θηλαστικών, οι Ρίτσαρντ Μπερν και Νάντια Κορπ του Πανεπιστημίου Σεντ Άντριους στη Σκωτία διαπίστωσαν άμεση σχέση ανάμεσα στην πανουργία και το μέγεθος του εγκεφάλου.
Όσο μεγαλύτερος είναι ο όγκος του εγκεφαλικού νεοφλοιού σ΄ ένα είδος (πρόκειται για το τμήμα του φλοιού που παρουσιάζει διαστρωμάτωση και οργάνωση του πλέον εξελιγμένου τύπου) τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα ένας πίθηκος, για παράδειγμα, να κάνει ένα κόλπο όπως αυτό που περιγράφεται στην Επιθεώρηση «Τhe Νew Scientist»: ένας νεαρός μπαμπουίνος, που τον κυνηγούσε μια οργισμένη μητέρα με σκοπό να τον τιμωρήσει, σταμάτησε στη μέση της καταδίωξης, ανασηκώθηκε και άρχισε να κοιτάζει τον ορίζοντα- μια πράξη που, πολύ βολικά γι΄ αυτόν, έκανε ολόκληρη την ομάδα των μπαμπουίνων να αρχίσει να προετοιμάζεται για ανύπαρκτους εισβολείς.
Ημερολόγιο
Υπάρχουν πολλά στοιχεία που δείχνουν ότι εμείς οι άνθρωποι, με τον βαθιά αυλακωμένο νεοφλοιό μας, είμαστε χρόνιοι ψεύτες και απατεώνες.
Ερευνώντας τα «Ψέματα στην καθημερινή ζωή», η Μπέλα ΝτεΠάουλο, επισκέπτρια καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Μπάρμπαρα, και συνάδελφοί της ζήτησαν από 77 φοιτητές και από 70 πρόσωπα από την τοπική κοινότητα να κρατήσουν ανώνυμα ημερολόγια για μία εβδομάδα και να σημειώνουν τα πώς και τα γιατί κάθε ψέματος που λένε.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι φοιτητές έλεγαν κατά μέσο όρο δύο ψέματα την ημέρα, τα μέλη της κοινότητας ένα την ημέρα, καθώς επίσης ότι τα περισσότερα ήταν ψεματάκια.
«Του είπα ότι μου λείπει και ότι τον σκέφτομαι κάθε μέρα, ενώ στην πραγματικότητα δεν τον σκέφτομαι καθόλου», έγραψε μία εξ αυτών που συμμετείχαν στην έρευνα. «Είπα ότι θα στείλω την επιταγή σήμερα το πρωί», έγραψε ένας άλλος.
Σε μια συμπληρωματική έρευνα, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να περιγράψουν τα χειρότερα ψέματα που είπαν ποτέ και ακολούθησαν εξομολογήσεις περί μοιχείας, εξαπάτησης εργοδότη, ψευδορκίας για την προστασία εργοδότη. Όταν ρωτήθηκαν πώς αισθάνονται για τα ψέματά τους, πολλοί είπαν ότι νιώθουν ενοχές, όμως άλλοι ομολόγησαν ότι μόλις συνειδητοποίησαν πως το ψέμα τους δεν είχε πια αποτέλεσμα, το χρησιμοποίησαν ξανά και ξανά.
Δελφίνι-μπαγαπόντης
Στον φυσικό κόσμο, οι βιολόγοι κάνουν τη διάκριση ανάμεσα στην εγγενή ή αυτόματη εξαπάτηση (όπως όταν, στις πεταλούδες, ο αβλαβής Αντιβασιλέας μιμείται τον δηλητηριώδη Μονάρχη) και στην αποκαλούμενη τακτική εξαπάτηση, τη χρήση φυσιολογικής συμπεριφοράς σε μια καινούργια κατάσταση με σκοπό την παραπλάνηση ενός παρατηρητή.
Ο Φρανς ντε Βάαλ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Έμορι και στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας για τα Πρωτεύοντα Θηλαστικά, λέει πως οι αιχμάλωτοι χιμπαντζήδες και ουραγκοτάγκοι προσπαθούν μερικές φορές να προσελκύσουν ανθρώπους στο κλουβί τους προσφέροντάς τους ένα κομμάτι άχυρο και κάνοντας τη φιλικότερη γκριμάτσα τους.
«Οι άνθρωποι σκέφτονται, “ω, του αρέσω”, και πλησιάζουν», λέει ο δρ ντε Βάαλ. «Και πριν το καταλάβουν, ο πίθηκος έχει αρπάξει τον αστράγαλό τους και πλησιάζει για να δαγκώσει». Οι πίθηκοι δεν θα δοκίμαζαν κάτι τέτοιο σε κάποιον του είδους τους. «Μόνον ένας άνθρωπος, μέσα στην αφέλειά του, θα μπορούσε να εξαπατηθεί με ένα τόσο φτηνό κόλπο».
Πράγματι, μια ασφαλής γενίκευση είναι ότι οι άνθρωποι είναι πραγματικά κορόιδα. Όταν εκπαιδευτές στο Ινστιτούτο Μελέτης των Θαλάσσιων Θηλαστικών στο Μισισίπι έμαθαν στα δελφίνια να καθαρίζουν τις πισίνες από τα σκουπίδια ανταμείβοντάς τα με ένα ψάρι για κάθε σκουπίδι που έφερναν, ένα θηλυκό δελφίνι σκέφτηκε να κρύψει σκουπίδια κάτω από ένα βράχο στον βυθό της πισίνας και να τα ανεβάζει ένα-ένα στους εκπαιδευτές...
Μέιντοφ ή ο Ροντ Μπλαγκόγεβιτς, είναι θεμιτό να εκφράζει οργή, αγανάκτηση, αηδία, απελπισία, ακόμη και
χαρά. Έκπληξη όμως; Όχι, σύμφωνα με την εφημερίδα «Νιου Γιορκ Τάιμς».
O κ. Μέιντοφ άρμεξε 50 δισεκατομμύρια δολάρια από τους πελάτες του και ο κυβερνήτης Μπλαγκόγεβιτς του Ιλινόις κατηγορείται ότι επεδίωξε προσωπικό όφελος μέσω αθέμιτης πώλησης δημόσιας περιουσίας - εν προκειμένω μιας έδρας στη Γερουσία των Ηνωμένων Πολιτειών.
Τίποτα όμως δεν μοιάζει περίεργο, αφού η εξαπάτηση έχει μακρά και τεκμηριωμένη ιστορία στην εξέλιξη της κοινωνικής ζωής και φαίνεται πως όσο πιο εξελιγμένο είναι το ζώο τόσο πιο συνήθεις, αλλά και επιδέξιες είναι οι μπλόφες και οι απάτες του.
Σε μια συγκριτική μελέτη της συμπεριφοράς των πρωτευόντων θηλαστικών, οι Ρίτσαρντ Μπερν και Νάντια Κορπ του Πανεπιστημίου Σεντ Άντριους στη Σκωτία διαπίστωσαν άμεση σχέση ανάμεσα στην πανουργία και το μέγεθος του εγκεφάλου.
Όσο μεγαλύτερος είναι ο όγκος του εγκεφαλικού νεοφλοιού σ΄ ένα είδος (πρόκειται για το τμήμα του φλοιού που παρουσιάζει διαστρωμάτωση και οργάνωση του πλέον εξελιγμένου τύπου) τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα ένας πίθηκος, για παράδειγμα, να κάνει ένα κόλπο όπως αυτό που περιγράφεται στην Επιθεώρηση «Τhe Νew Scientist»: ένας νεαρός μπαμπουίνος, που τον κυνηγούσε μια οργισμένη μητέρα με σκοπό να τον τιμωρήσει, σταμάτησε στη μέση της καταδίωξης, ανασηκώθηκε και άρχισε να κοιτάζει τον ορίζοντα- μια πράξη που, πολύ βολικά γι΄ αυτόν, έκανε ολόκληρη την ομάδα των μπαμπουίνων να αρχίσει να προετοιμάζεται για ανύπαρκτους εισβολείς.
Ημερολόγιο
Υπάρχουν πολλά στοιχεία που δείχνουν ότι εμείς οι άνθρωποι, με τον βαθιά αυλακωμένο νεοφλοιό μας, είμαστε χρόνιοι ψεύτες και απατεώνες.
Ερευνώντας τα «Ψέματα στην καθημερινή ζωή», η Μπέλα ΝτεΠάουλο, επισκέπτρια καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Μπάρμπαρα, και συνάδελφοί της ζήτησαν από 77 φοιτητές και από 70 πρόσωπα από την τοπική κοινότητα να κρατήσουν ανώνυμα ημερολόγια για μία εβδομάδα και να σημειώνουν τα πώς και τα γιατί κάθε ψέματος που λένε.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι φοιτητές έλεγαν κατά μέσο όρο δύο ψέματα την ημέρα, τα μέλη της κοινότητας ένα την ημέρα, καθώς επίσης ότι τα περισσότερα ήταν ψεματάκια.
«Του είπα ότι μου λείπει και ότι τον σκέφτομαι κάθε μέρα, ενώ στην πραγματικότητα δεν τον σκέφτομαι καθόλου», έγραψε μία εξ αυτών που συμμετείχαν στην έρευνα. «Είπα ότι θα στείλω την επιταγή σήμερα το πρωί», έγραψε ένας άλλος.
Σε μια συμπληρωματική έρευνα, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να περιγράψουν τα χειρότερα ψέματα που είπαν ποτέ και ακολούθησαν εξομολογήσεις περί μοιχείας, εξαπάτησης εργοδότη, ψευδορκίας για την προστασία εργοδότη. Όταν ρωτήθηκαν πώς αισθάνονται για τα ψέματά τους, πολλοί είπαν ότι νιώθουν ενοχές, όμως άλλοι ομολόγησαν ότι μόλις συνειδητοποίησαν πως το ψέμα τους δεν είχε πια αποτέλεσμα, το χρησιμοποίησαν ξανά και ξανά.
Δελφίνι-μπαγαπόντης
Στον φυσικό κόσμο, οι βιολόγοι κάνουν τη διάκριση ανάμεσα στην εγγενή ή αυτόματη εξαπάτηση (όπως όταν, στις πεταλούδες, ο αβλαβής Αντιβασιλέας μιμείται τον δηλητηριώδη Μονάρχη) και στην αποκαλούμενη τακτική εξαπάτηση, τη χρήση φυσιολογικής συμπεριφοράς σε μια καινούργια κατάσταση με σκοπό την παραπλάνηση ενός παρατηρητή.
Ο Φρανς ντε Βάαλ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Έμορι και στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας για τα Πρωτεύοντα Θηλαστικά, λέει πως οι αιχμάλωτοι χιμπαντζήδες και ουραγκοτάγκοι προσπαθούν μερικές φορές να προσελκύσουν ανθρώπους στο κλουβί τους προσφέροντάς τους ένα κομμάτι άχυρο και κάνοντας τη φιλικότερη γκριμάτσα τους.
«Οι άνθρωποι σκέφτονται, “ω, του αρέσω”, και πλησιάζουν», λέει ο δρ ντε Βάαλ. «Και πριν το καταλάβουν, ο πίθηκος έχει αρπάξει τον αστράγαλό τους και πλησιάζει για να δαγκώσει». Οι πίθηκοι δεν θα δοκίμαζαν κάτι τέτοιο σε κάποιον του είδους τους. «Μόνον ένας άνθρωπος, μέσα στην αφέλειά του, θα μπορούσε να εξαπατηθεί με ένα τόσο φτηνό κόλπο».
Πράγματι, μια ασφαλής γενίκευση είναι ότι οι άνθρωποι είναι πραγματικά κορόιδα. Όταν εκπαιδευτές στο Ινστιτούτο Μελέτης των Θαλάσσιων Θηλαστικών στο Μισισίπι έμαθαν στα δελφίνια να καθαρίζουν τις πισίνες από τα σκουπίδια ανταμείβοντάς τα με ένα ψάρι για κάθε σκουπίδι που έφερναν, ένα θηλυκό δελφίνι σκέφτηκε να κρύψει σκουπίδια κάτω από ένα βράχο στον βυθό της πισίνας και να τα ανεβάζει ένα-ένα στους εκπαιδευτές...