O Τζον Λοκ (Jonh Locke – 29 Αυγούστου 1632 – 28 Οκτωβρίου 1704) γεννήθηκε στην...
Αγγλία, στο χωριό Ρίνγκτον της κομητείας του Μπρίστολ. 0 πατέρας του ήταν δικηγόρος, πουριτανός και οπαδός των κοινοβουλευτικών αντιλήψεων, 0 ίδιος σπούδασε ιατρική, ανατομία και φυσική ιστορία στη σχολή Γουεστμίνστερ στο Λονδίνο.
Το 1667 προσελήφθη ως προσωπικός γιατρός του κόμη του Σάφτσμπερυ και μέχρι την ανάδειξη του τελευταίου στο αξίωμα του λόρδου καγκελάριου [1672] ασχολήθηκε με το έργο του «Δοκίμιο για την ανθρώπινη αντίληψη», πάνω στο οποίο εργάσθηκε συνολικά επί μία εικοσαετία. Ταυτόχρονα με τις φιλοσοφικές ενασχολήσεις του ενεπλάκη στην πολιτική ζωή της Αγγλίας λόγω της σχέσης του με τον κόμη του Σάφτσμπερυ και υπέστη τις διώξεις, ως οπαδός των Φιλελευθέρων, Δεν παντρεύτηκε και δεν απέκτησε απογόνους. Πέθανε στο Έσεξ.
Το έργο του
Κορυφαίος εκπρόσωπος του αγγλοσαξονικού εμπειρισμού, ο Λοκ επιχείρησε να αποδείξει με ποιον τρόπο σχηματίζονται οι ιδέες και συγκροτούνται οι γνώσεις, με αφετηρία την αισθητή εμπειρία. Τους προβληματισμούς του αυτούς εξέθεσε στο έργο του «Δοκίμιο για την ανθρώπινη αντίληψη» [1690], το οποίο και εξέδωσε μετά την επανάσταση του 1688 (που ανέτρεψε τον Ιάκωβο Β’ και ανέβασε στο θρόνο τον Γουλιέλμο της Οράγγης).
Άλλο σημαντικό έργο του ήταν οι «Επιστολές επί της πολιτικής διακυβερνήσεως» [1689], όπου, πρωτοστατώντας στον πολιτικό φιλελευθερισμό, θεωρούσε ότι η κοινωνία βασίζεται σε ένα συμβόλαιο και ότι ο μονάρχης οφείλει να υπακούει στους νόμους. Το έργο του επηρέασε τον Ρουσώ, αλλά και τους Αμερικανούς επαναστάτες.
Τα ουσιαστικά ερωτήματα και η καταγωγή των ιδεών
Στο «Δοκίμιο για την ανθρώπινη αντίληψη» τίθενται ερωτήματα και δυο ουσιαστικά ερωτήματα: πρώτον, η καταγωγή των ιδεών (δηλαδή οι αλλαγές του σκεπτόμενου υποκειμένου). Δεύτερον, η αρχή της γνώσης (δηλαδή η αντιστοιχία των ιδεών προς τα αντικείμενα).
Για τον Λοκ υπάρχουν δύο πηγές ιδεών: η αίσθηση και ο στοχασμός (δηλαδή η γνώση που αποκτά το μυαλό από τις διάφορες λειτουργίες του).Όλες οι ιδέες για πράγματα που διαφέρουν από το σκεπτόμενο υποκείμενο προέρχονται από την αίσθηση. Όλες οι ιδέες για τους τύπους ύπαρξης ή τις λειτουργίες του σκεπτόμενου υποκειμένου, οι ιδέες της πρόσληψης, της σκέψης, της αμφιβολίας, της πίστης, της λογικής, της γνώσης, της βούλησης, προέρχονται από το στοχασμό.
Ο στοχασμός διαφέρει από την αίσθηση, διότι δεν αναφέρεται σε κάποιο εξωτερικό αντικείμενο. Σε σχέση με τα πράγματα, οι ιδέες μπορεί να διακριθούν σε απλές, που είναι άμεσα προϊόντα της αίσθησης και του στοχασμού, και σύνθετες, που σχηματίζονται από απλές σκέψεις.
Η αρχή της γνώσης
Η γλώσσα ασκεί μεγάλη επίδραση στο σχηματισμό των αφηρημένων ιδεών και έτσι γίνεται αφορμή για πολλά λάθη. Γι αυτό πρέπει κατ’ αρχάς να ασχοληθούμε με τη σχέση των λέξεων προς τις ιδέες, προκειμένου να ανακαλύψουμε τις ψευδαισθήσεις, των οποίων οι λέξεις είναι η πηγή. Έπειτα πρέπει να προχωρήσουμε στη σχέση των ιδεών με τα πράγματα, δηλαδή με τη γνώση.
Το σύνολο της γνώσης εξαρτάται από τη συμμορφία των ιδεών προς τα αντίστοιχα αντικείμενα. Για να αποδείξουμε τη συμμορφία, πρέπει να αντιπαραβάλουμε την ιδέα προς το αντικείμενό της. Όμως, από την άλλη πλευρά, γνωρίζουμε το αντικείμενο μόνο από την ιδέα. Ο Λοκ δεν απάντησε σε αυτό το πρόβλημα .Έλαβε απλώς ως δεδομένο ότι όλες οι απλές ιδέες αποτελούν αναγκαστικά έκφραση των αντίστοιχων πραγμάτων.
Μια γεύση
«Εκτός από όσες λέξεις ονομάζουν τις ιδέες που υπάρχουν το μυαλό, υφίστανται και πολλές άλλες που χρησιμοποιούνται για να δείξουν τον τρόπο με τον οποίο το μυαλό μας συνδέει τις ιδέες ή τις προτάσεις μεταξύ τους. Όταν το μυαλό μεταβιβάζει στους άλλους τις σκέψεις του. χρειάζεται σύμβολα.· όχι μόνο για τις ιδέες που έχει μπροστά του. αλλά και το σύμβολα που είναι απαραίτητα για να δείξει ή να προσεγγίσει συγκεκριμένες ενέργειες που ασκεί τη συγκεκριμένη στιγμή, ενέργειες που σχετίζονται με τις εν λόγω ιδέες. Αυτό το κάνει συχνά. Είτε υπάρχουν είτε δεν υπάρχουν, οι λέξεις είναι τα γενικά σύμβολα του μυαλού, τα οποία δείχνουν κατάφαση ή άρνηση. Πέρα όμως από την κατάφαση ή την άρνηση, χωρίς τις οποίες δεν υπάρχει στις λέξεις ούτε αλήθεια ούτε ψέμα, το μυαλό συνδέει -προκειμένου να εκφράσει τα συναισθήματά του στους άλλους- όχι μόνο τα μέρη των προτάσεων, αλλά ολόκληρες φράσεις μεταξύ τους, με τις ποικίλες σχέσεις και εξαρτήσεις τους, προκειμένου να κάνει μία συνομιλία με ειρμό».
[Από το «Δοκίμιο για την ανθρώπινη αντίληψη»]
70 Φιλόσοφοι (Σύντομα κείμενα για μεγάλα έργα) – Συλλογικό έργο
Πηγή
