Διανύουμε ένα καλοκαίρι με έναν ασυνήθιστα υψηλό αριθμό πυρκαγιών σε ορισμένες χώρες...
Οι περισσότερες βρίσκονται σε απομακρυσμένες περιοχές, όπως οι βοσκότοποι της σαβάνας της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής ή τα βόρεια δάση που εκτείνονται από τη δυτική Αλάσκα ώς την ανατολική Σιβηρία. Αλλά σπάνια ακούμε για πυρκαγιές σε τόσο απομονωμένους τόπους, καθώς τα μέσα ενημέρωσης τείνουν να μεταδίδουν αυτές που απειλούν ζωές, υποδομές ή φυσικούς πόρους και πλήττουν ιδιοκτησίες.
Πράγματι στην Ευρώπη ο αριθμός των πυρκαγιών μέχρι στιγμής φέτος είναι πολύ πάνω από τον μέσο όρο –όχι όμως στις χώρες που συνήθως πλήττονται περισσότερο. Μεταξύ της 1ης Ιανουαρίου και της 24ης Ιουλίου υπήρξαν 427 πυρκαγιές, έναντι 298 κατά μέσο όρο για την ίδια περίοδο κατά την τελευταία δεκαετία.
Αλλά είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι οι εκτάσεις που καίγονται είναι περίπου μόνο το μισό από αυτό που συνήθως καταγράφεται (55.700 εκτάρια σε σύγκριση με 112.000 εκτάρια). Στις ΗΠΑ ο αριθμός των πυρκαγιών φέτος είναι ελαφρώς κάτω από τον μέσο όρο. Εντούτοις σημειώθηκε μικρή αύξηση των περιοχών που καίγονται, από λίγο πάνω από 1,4 εκατομμύρια εκτάρια σε σχεδόν 1,6 εκατομμύρια εκτάρια.
Ευρώπη - πυρκαγιές
Ωστόσο η πιο σημαντική αλλαγή δεν αφορά το πόσες πυρκαγιές υπήρξαν, αλλά το πού ξεσπούν. Η βορειοδυτική Ευρώπη αντιμετωπίζει ένα σπάνιο κύμα καύσωνα. Αυτό έχει φέρει ασυνήθιστα ξηρές συνθήκες οι οποίες ευνόησαν το ξέσπασμα μεγάλων πυρκαγιών σε περιοχές όπου συνήθως παρατηρούνται πολύ λίγες. Στη Βρετανία η έκταση που έχει καεί μέχρι τώρα (13.888 εκτάρια) είναι περισσότερο από τέσσερις φορές υψηλότερη από τη μέση τιμή της προηγούμενης δεκαετίας.
Στη Σουηδία ο αριθμός (18.500 εκτάρια) είναι εκπληκτικός: 41 φορές πάνω από τον μέσο όρο της δεκαετίας. Και δεκάδες πυρκαγιές έχουν ξεσπάσει από τον Αρκτικό Κύκλο μέχρι τη Βαλτική Θάλασσα. Σε άλλες χώρες της βόρειας Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων των Δανίας, Εσθονίας, Φινλανδίας, Γερμανίας, Λετονίας, οι πυρκαγιές έκαψαν από 20 έως και 200 φορές περισσότερες εκτάσεις.
Αντίθετα, η Μεσογειακή Ευρώπη -που συνήθως αντιμετωπίζει μεγάλο αριθμό πυρκαγιών- είχε σχετικά δροσερή και υγρή άνοιξη και πρώιμο καλοκαίρι. Στην Ιταλία και την Κροατία οι περιοχές που κάηκαν είναι πολύ κάτω από τον μέσο όρο. Η Ισπανία και η Πορτογαλία, οι οποίες συνήθως έχουν ζημιές από πυρκαγιές σε ευρύτερη περιοχή από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, υπέστησαν σχετικά λίγες πυρκαγιές –με μόλις 12% και 5% της μέσης καιόμενης έκτασης αντίστοιχα.
Ωστόσο η εποχή των πυρκαγιών δεν έχει τελειώσει και υπάρχει κίνδυνος η έντονη βλάστηση σε τμήματα της Μεσογείου να πυροδοτήσει τις φωτιές μέσα στους επόμενους μήνες, γράφουν στο BBC o καθηγητής Στέφαν Ντόερ και η δρ Κριστίνα Ζαντίν από το Πανεπιστήμιο του Σουόνσι.
Ενώ κανένας παράγοντας δεν εξηγεί τον θερμό καιρό σε όλο τον κόσμο, οι ειδικοί λένε ότι η αλλαγή του κλίματος επιφέρει μεγαλύτερα και συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα. Και δεν είναι ότι το 2018 οι πυρκαγιές στη Βρετανία και στη Σουηδία θα είναι το «νέο φυσιολογικό», αλλά μπορεί να είναι πιο συχνές. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες παγκοσμίως αυξάνουν τον κίνδυνο πυρκαγιών σε πολλές περιοχές, αλλά και άλλοι παράγοντες είναι επίσης σημαντικοί.
Το τρίπτυχο της καταστροφής
Για να εξηγήσουν τη φωτιά οι επιστήμονες και οι πυροσβέστες χρησιμοποιούν κάτι που ονομάζεται «τρίγωνο πυρκαγιάς»: μια πηγή ανάφλεξης, συν τα «καύσιμα», όπως η ξηρή βλάστηση και το οξυγόνο, για να εξελιχθεί. Οι Βρετανοί πυροσβέστες χρησιμοποιούν επίσης τον κανόνα «30-30-30» κάτω, από τον οποίο αναμένονται ακραίες συνθήκες φωτιάς όταν οι θερμοκρασίες είναι πάνω από 30 βαθμούς Κελσίου, η σχετική υγρασία είναι κάτω από 30% και οι άνεμοι είναι μεγαλύτεροι από 30 χιλιόμετρα την ώρα.
Η στεγνή λόγω της ξηρασίας βλάστηση, όπως στα σουηδικά δάση και τα βρετανικά βουνά, αρπάζει φωτιά πολύ πιο εύκολα απ’ ό,τι σε ένα υγρό έτος. Με άλλα λόγια, υπάρχουν περισσότερα «καύσιμα» διαθέσιμα όταν η βλάστηση είναι ξηρή. Το οξυγόνο είναι άμεσα διαθέσιμο στον αέρα –ειδικά όταν ο άνεμος διογκώνει τις φωτιές. Και οι πηγές ανάφλεξης είναι άφθονες όπου υπάρχουν άνθρωποι, είτε πρόκειται για σπινθήρα από γραμμή ηλεκτρικής ενέργειας, είτε για εμπρησμό, είτε για αμέλεια.
Πέραν των όποιων ευθυνών, οι θανατηφόρες πυρκαγιές στην Ελλάδα είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα του παράγοντα καιρού, που είναι μόνο ένας από τους σημαντικούς. Μέχρι πριν από λίγες μέρες η Ελλάδα είχε βιώσει λιγότερες πυρκαγιές απ’ ό,τι συνήθως. Ομως σε μια πυκνοκατοικημένη περιοχή κοντά στην Αθήνα, η πυκνή δόμηση μέσα σε πολύ εύφλεκτα πευκοδάση και θάμνους είχε τραγικές συνέπειες, αναφέρουν οι δύο επιστήμονες.
Τέτοια γεγονότα έχουν ξανασυμβεί. Περισσότεροι από 100 άνθρωποι σκοτώθηκαν από πυρκαγιές στην Πορτογαλία μόνο πέρσι και 173 άνθρωποι πέθαναν στις πυρκαγιές στην Αυστραλία το 2009. Παράλληλα στις πρόσφατες δεκαετίες υπήρξε αύξηση των «μεγα-πυρκαγιών». Επειδή η αλλαγή του κλίματος μπορεί να έχει δημιουργήσει περισσότερα καύσιμα διαθέσιμα για τέτοιες φωτιές, η ανθρώπινη συμπεριφορά έχει επίσης να διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο.
Πηγή
