Οι επιχειρήσεις μπορούν να υπηρετούν το κοινωνικό καλό υλοποιώντας παράλληλα τους φιλόδοξους επιχειρηματικούς τους στόχους...
«Λίγες τάσεις θα μπορούσαν να υποσκάψουν τα ίδια τα θεμέλια της ελεύθερης κοινωνίας μας όπως η αποδοχή από τα εταιρικά στελέχη μιας κοινωνικής ευθύνης πέρα από το να βγάζουν όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα για τους μετόχους τους».
Έτσι έγραψε ο βραβευμένος με το βραβείο Νόμπελ οικονομολόγος Milton Friedman στο Καπιταλισμός και Ελευθερία, το βιβλίο που εξέδωσε το 1962 και καλούσε στον περιορισμό της κυβέρνησης και την απελευθέρωση των αγορών. Πρόκειται για ένα βιβλίο που επηρέασε τρεις γενιές αναγνωστών και συνεχίζει να επιδρά στη δημόσια συζήτηση.
Οι ανησυχίες του Friedman, όπως φαίνεται, ήταν πραγματιστικές και κοσμοθεωρητικές: «Αν οι επιχειρηματίες έχουν κοινωνική ευθύνη εκτός από το να αποφέρουν τα μέγιστα κέρδη για τους μετόχους», αναρωτιόταν, «πώς θα ξέρουν ποια είναι αυτή; Μπορούν οι ιδιώτες να αποφασίσουν ποιο είναι το κοινωνικό συμφέρον; Μπορούν να αποφασίσουν πόσο μεγάλη πρέπει να είναι η επιβάρυνση που δικαιολογούνται να θέσουν στον εαυτό τους ή τους μετόχους τους για να εξυπηρετήσουν αυτό το κοινωνικό συμφέρον;».
Τέτοια ερωτήματα, που τέθηκαν πριν από δεκαετίες, αξίζουν της προσοχής μας – σε μεγάλο βαθμό επειδή συνεχίζουν να διχάζουν τους ανθρώπους σήμερα. Τα ερωτήματα αυτά βρίσκονται στο επίκεντρο της μεγάλης συζήτησης για τον ρόλο που πρέπει να διαδραματίζουν οι εταιρείες στην κοινωνία της ελεύθερης αγοράς: Πρέπει ο καπιταλισμός να είναι «δίκαιος» ή «ενσυνείδητος», όπως πολλοί υποστηρίζουν ή μήπως ο σκοπός του είναι μόνο η συνειδητή επιδίωξη του κέρδους;
Στο Fortune έχουμε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το δίπολο αυτό είναι ψευδές ή τουλάχιστον περιττό. Οι επιχειρήσεις μπορούν να υπηρετούν το κοινωνικό καλό υλοποιώντας παράλληλα τους φιλόδοξους επιχειρηματικούς τους στόχους. Για την ακρίβεια, αυτές οι προσπάθειες μπορεί να ωφελήσουν τρομερά τις δραστηριότητές τους και, εν τέλει, τους μετόχους.
Για να σκιαγραφήσουμε το γεγονός αυτό, συμπεριλάβαμε για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά στη λίστα Change the World τις εταιρείες που συνδυάζουν το κέρδος με την κοινωνική συνεισφορά. Δείτε π.χ. τη Hilton, η οποία μείωσε τα κόστη της κατά ένα δισεκατομμύριο δολάρια την τελευταία δεκαετία μέσω της εξοικονόμησης ενέργειας και νερού.
Η ταχέως αναπτυσσόμενη ξενοδοχειακή αλυσίδα παράγει πλέον 30% λιγότερες εκπομπές άνθρακα σε σχέση με το 2008, χάρη στο πρόγραμμα βιωσιμότητας που εφάρμοσε.
Για να απαντήσουμε σε ένα από τα ερωτήματα του Friedman, οι «ιδιώτες» (γνωστοί επίσης και ως στελέχη εταιρειών) όρισαν ποιο κοινωνικό συμφέρον θα μπορούσαν να υπηρετήσουν στα πλαίσια της εταιρικής τους στρατηγικής – όπως ορίζουν την τοποθεσία ενός νέου ξενοδοχείου ή το αν θα σερβίρουν δωρεάν καφέ και ντόνατς στο λόμπι του ξενοδοχείου. Και όλες αυτές οι συλλογικές επιχειρηματικές αποφάσεις δεν φαίνεται να έβλαψαν την επιχείρηση. Η αλυσίδα είχε 10 εκατομμύρια περισσότερους επισκέπτες το 2017 απ’ ό,τι το προηγούμενο έτος.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η τιμή της μετοχής της Hilton ακολουθεί ανοδική πορεία. Μόνο το τελευταίο έτος έχει αυξηθεί κατά 23%, ενώ η αντίστοιχη αύξηση του δείκτη S&P 500 ήταν 16%. Από την αρχική δημόσια προσφορά της Hilton το 2013, η απόδοση της μετοχής έχει ξεπεράσει εκείνη της αγοράς.
Η αλυσίδα σουπερμάρκετ Kroger προσπαθεί ταυτόχρονα να εξαλείψει τη σπατάλη τροφίμων και να δώσει φαί σε ανθρώπους που πεινάνε, ενώ οι μέτοχοί της επωφελούνται κι αυτοί. Η τιμή της μετοχής της αυξήθηκε κατά 27% τον περασμένο χρόνο. Η Bank of America συμβάλλει στη χρηματοδότηση φιλικών προς το περιβάλλον επιχειρήσεων με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μέσω των λεγόμενων «πράσινων» ομολόγων – μια αγορά που δημιούργησε το 2013. Η τιμή της μετοχής αυξήθηκε κατά 28% τον περασμένο χρόνο και η απόδοση της μετοχής ήταν διπλάσια σε σχέση με την αντίστοιχη του δείκτη S&P τα τελευταία τρία χρόνια.
Έπειτα υπάρχει η Adidas, η οποία ανακτά πλαστικά από τους ωκεανούς και τα μετατρέπει σε κομψά παπούτσια των 200 δολαρίων. (Είπαμε, πρόκειται για επιχειρήσεις). Και η μετοχή της, παρεμπιπτόντως, τα τελευταία τρία χρόνια ανεβαίνει με ετήσιο ρυθμό 44%.
Σε κάθε περίπτωση, αυτές οι επιχειρήσεις κάνουν ό,τι κάνουν οι μεγάλες και επιτυχημένες επιχειρήσεις: καλύπτουν μια ανικανοποίητη ανάγκη και κερδίζουν χρήματα απ’ αυτό. Μη νομίζετε ότι πρόκειται για φιλανθρωπία (αν και οι εταιρείες αυτές ασχολούνται και με φιλανθρωπικές δραστηριότητες). Όχι, εδώ έχουμε να κάνουμε με τον …παλιό, καλό καπιταλισμό.
Πολλά φαινομενικά ανυπέρβλητα προβλήματα παραμένουν, βεβαίως. Ένα από αυτά αφορά το κοβάλτιο, ένα βασικό μεταλλικό στοιχείο που χρησιμοποιείται στις μπαταρίες ιόντων λιθίου, οι οποίες τροφοδοτούν smartphones, ηλεκτρικά οχήματα και πολλά άλλα. Όπως γράφει η Viv Walt στην έρευνά της «Αίμα, Ιδρώτας και Μπαταρίες», το τίμημα της εξόρυξης κοβάλτιου πληρώνεται συχνά από μερικούς από τους φτωχότερους ανθρώπους στον κόσμο.
Ίσως με το σωστό επιχειρηματικό μοντέλο να μπορέσουμε να το αλλάξουμε κι αυτό.
Πηγή
