Ελλείψεις σε φάρμακα... Ο κήπος της Αγγλίας μετατρέπεται σε πάρκο για φορτηγά. Κατακόρυφη αύξηση της γραφειοκρατίας. Νέοι δασμοί σε αυτοκίνητα και τρόφιμα. Βιομηχανίες σταματούν λόγω έλλειψης υλικών. Αυτά είναι τα ζοφερά σενάρια που προκαλούν τα σχέδια για Brexit χωρίς συμφωνία. Ποιος θα δήλωνε εθελοντής για ένα τέτοιο χάος; Αρκετοί, όπως φαίνεται.
Υπάρχουν οι σκληροπυρηνικοί του Brexit, που θεωρούν τις υφιστάμενες προτάσεις της κυβέρνησης ως «προδοσία», και έτσι προτιμούν να μην υπάρξει συμφωνία. Υπάρχουν ένθερμοι οπαδοί του Remain, που ελπίζουν ότι το φάσμα της μη συμφωνίας θα προκαλέσει πολιτική κρίση και θα σταματήσει το σύνολο της διαδικασίας εξόδου. Και υπάρχει η Κομισιόν, που βλέπει τη μη συμφωνία ως προτιμώμενη από ένα συμβιβασμό στις βασικές αρχές της ενιαίας αγοράς.
Μαζί αυτά τα τρία γκρουπ μπορούν να οδηγήσουν Μεγάλη Βρετανία και Ευρωπαϊκή Ενωση στο έδαφος της μη συμφωνίας. Όμως αυταπατώνται, κάθε μια με τον τρόπο της. Αρνούμενοι να συμβιβαστούν, ρισκάρουν από κοινού να ξεσπάσει μια επικίνδυνη κρίση, το τέλος της οποίας δεν μπορούν να προβλέψουν ή να ελέγξουν.
Τα κίνητρα των σκληροπυρηνικών του Brexit είναι, με κάποιο τρόπο, ευκολότερο να κατανοηθούν. Πιστεύουν ότι η πρόταση της κυβέρνησης της Τερέζα Μέι θα είναι η χειρότερη όλων: αφήνει τη Βρετανία με τις υποχρεώσεις ενός μέλους της ΕΕ, χωρίς τα υποτιθέμενα οφέλη του Brexit. Το επιχείρημά τους όμως ότι η Βρετανία θα πρέπει να περιμένει για κάτι καλύτερο εξαρτάται από την απόρριψη όλων των προειδοποιήσεων για τα σενάρια τρόμου από τη μη συμφωνία.
Τότε τι πραγματικά σκέφτονται; Ισως πιστεύουν τη δική τους προπαγάνδα και απλά δεν αποδέχονται ή κατανοούν τις νομικές και κανονιστικές συνέπειες που απορρέουν από τη μη συμφωνία. Ισως η λατρεία για την «καλύτερη ώρα» της Βρετανίας το 1940 δημιούργησε μια συγκεκριμένη νοσταλγία και μια αποφασιστικότητα.
Όμως οι οπαδοί του Brexit σίγουρα σφάλλουν αν πιστεύουν ότι το χάος που θα ξεσπάσει βγαίνοντας από την ΕΕ θα δημιουργήσει εθνική ενότητα. Είναι πιθανότερο οι οπαδοί του «μένουμε» και του «φεύγουμε» να επιτεθούν ο ένας στον άλλο με ανανεωμένη οργή και να τελειώσουν πολιτικές καριέρες αρκετών διακεκριμένων οπαδών του Brexit.
Είναι αυτή η προοπτική που μόλις προαναφέρθηκε, που οδηγεί μια σχολή των οπαδών της παραμονής σιωπηλά να ασπάζονται την ιδέα της μη συμφωνίας. Υποστηρίζουν ότι ο μόνος τρόπος να κηλιδωθούν τελειωτικά το Brexit και πολιτικοί όπως ο Boris Johnson και ο Jacob Rees-Mogg είναι να γίνει το δικό τους και να αναγκαστούν να αναλάβουν την ευθύνη για το αποτέλεσμα. Αυτό το επιχείρημα όμως είναι άβολα κοντά σε μια μαρξιστική θεώρηση της απαξίωσης του λαού ως απαραίτητου όρου για πολιτική πρόοδο. Στηρίζεται επίσης στην αμφίβολη εκτίμηση ότι μια οικονομική και κοινωνική κρίση θα ενισχύσει το πολιτικό κέντρο. Στον πραγματικό κόσμο, είναι περισσότερο πιθανό να ενισχύσει τους πολιτικά ακραίους.
Υπάρχει μια πιο ήπια εκδοχή των επιχειρημάτων των οπαδών του «παραμένουμε» που, παραδέχομαι, με έχει προσελκύσει. Στηρίζεται στην ελπίδα ότι η κυβέρνηση της Μέι απλά δεν είναι σε θέση να διαπραγματευτεί μια συμφωνία ή δεν μπορεί να περάσει μια σκληρά κερδισμένη από τη Βουλή. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι οπαδοί του «παραμένουμε» ελπίζουν ότι το κοινοβούλιο θα καλέσει για σταμάτημα της διαδικασίας και θα ζητήσει από την ΕΕ επιπλέον χρόνο για διαπραγμάτευση. Το πέρασμα του χρόνου θα καταστήσει δυνατό ένα δεύτερο δημοψήφισμα και το Brexit μπορεί να σταματήσει στο σύνολό του.
Όμως όσο δελεαστική και αν ακούγεται αυτή η εκδοχή, είναι στην πραγματικότητα ένα πολύ επικίνδυνο στοίχημα με μικρές πιθανότητες. Δεν υπάρχει εγγύηση ότι η ΕΕ θα είναι πρόθυμη ή σε θέση να σταματήσει το ρολόι του Brexit. Και δεν υπάρχει εγγύηση ότι ένα δεύτερο δημοψήφισμα μπορεί να κερδηθεί από τους οπαδούς του «παραμένουμε».
Για τους τελευταίους, μια πιο πραγματιστική, αν και στενάχωρη, επιλογή είναι να αποδεχτούν ότι το Brexit θα προχωρήσει και να πιέσουν τη βρετανική κυβέρνηση να αποδεχτεί τη λιγότερο βλαπτική εκδοχή. Μετά το Brexit, η οικονομική και πολιτική λογική είναι πιθανό να οδηγήσει σταδιακά Βρετανία και ΕΕ να ξαναχτίσουν τους δεσμούς. Η ΕΕ εξελίσσεται και η Μεγάλη Βρετανία ίσως εντέλει επανενταχθεί σε μια δεύτερη βαθμίδα της Ενωσης, που θα εστιάζει περισσότερο στο εμπόριο και στην κοινή αγορά.
Πού βρίσκονται όμως τα συμφέροντα της ΕΕ; Ενώ μπορεί να υπάρχει μια κάποια χαιρεκακία στις Βρυξέλλες στη θέα Βρετανών που αποθηκεύουν τρόφιμα ή έχουν κολλήσει σε τεράστια μποτιλιαρίσματα, αλλά ένα χάος στη χώρα εντέλει δεν είναι προς το συμφέρον την υπόλοιπης Ευρώπης. Ενώ το ισχυρότερο οικονομικό χτύπημα θα δοθεί στη Βρετανία, μπορούν επίσης να υπάρξουν σοβαρές συνέπειες εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ειδικά σε οικονομικά ευάλωτες περιοχές όπως η Βόρεια Γαλλία.
Μια πικρή διαμάχη μεταξύ Βρετανίας και ΕΕ θα είναι επίσης γεωπολιτική τρέλα, σε μια στιγμή που η Ευρώπη βρίσκεται υπό αυξανόμενη πίεση από τη Ρωσία, την Κίνα και την κυβέρνηση Τραμπ.
Η ΕΕ δεν μπορεί να κάνει μικροδιαχείριση της βρετανικής πολιτικής από τις Βρυξέλλες. Εντούτοις είναι ξεκάθαρο ότι αν η πλευρά της Ευρωπαϊκής Ενωσης απορρίψει ρητά και κατηγορηματικά την πρόταση της κυβέρνησης Μέι, ουσιαστικά ότι η Μεγάλη Βρετανία μπορεί να μείνει εντός της εσωτερικής αγοράς αγαθών αλλά όχι των υπηρεσιών, θα κάνει πιο πιθανό το ενδεχόμενο της μη συμφωνίας.
Η Κομισιόν συστηματικά υποστήριξε ότι οι «τέσσερις ελευθερίες» της ενιαίας αγοράς δεν μπορούν ποτέ να διαχωριστούν και ότι γι’ αυτό η Βρετανία πρέπει να διαλέξει κάτι σαν τις συμφωνίες που προσφέρθηκαν στον Καναδά ή στη Νορβηγία.
Δεδομένων όμως των μοναδικών πολιτικών, στρατηγικών και οικονομικών δεσμών μεταξύ ΕΕ και Βρετανίας, δεν είναι εκτός λογικής να αποδεχτεί ότι η μετά Brexit σχέση μπορεί επίσης να έχει τα δικά της μοναδικά χαρακτηριστικά.
Ολες οι πλευρές πρέπει να ξαναμάθουν την τέχνη του συμβιβασμού. Και δεν έχουν πολύ χρόνο για να το πράξουν.
