Ο συντομότερος δρόμος για την τρέλα είναι να προετοιμαστείς για... όλα τα ενδεχόμενα που μπορεί να συμβούν στον πλανήτη. Υπάρχουν, όμως, κάποια για τα οποία αξίζει να προετοιμαστείς, όπως για ένα σκληρό, χωρίς συμφωνία Brexit. Φοβάμαι πως πολλοί Ευρωπαίοι πολίτες στη Μεγάλη Βρετανία δεν είναι προετοιμασμένοι για το χειρότερο ενδεχόμενο και κάποιοι, ούτε καν για το καλύτερο.
Τα προβλήματά μας συνδέονται στενά με το περίεργο νομικό καθεστώς που απολαμβάνουμε, το οποίο απορρέει από τα εγγυημένα από την ΕΕ δικαιώματα για την ελευθερία της μετακίνησης. Το Brexit μάς εξοικειώνει με μια ανησυχητική δημοκρατική ανωμαλία: οι Ευρωπαίοι πολίτες του εξωτερικού δεν επιτρέπεται να ψηφίσουν σε γενικές εκλογές ή σε ένα δημοψήφισμα στη χώρα που φιλοξενούνται.
Αυτός ο κανόνας παραβιάζει την αρχή της «μη φορολόγησης χωρίς εκπροσώπηση». Μας επιτρέπεται ωστόσο να ψηφίσουμε στη χώρα καταγωγής, όπου υπάρχει εκπροσώπηση χωρίς φορολόγηση. Το Brexit δεν θα αλλάξει αυτή την τρέλα, αλλά θα τη φέρει πιο έντονα στο προσκήνιο.
Όπως έγραψα λίγο μετά το δημοψήφισμα, ο κίνδυνος για εμάς δεν είναι η απέλαση, αλλά οι διακρίσεις. Το προσχέδιο της συμφωνίας για τα δικαιώματα των Ευρωπαίων πολιτών είναι αρκετά αξιοπρεπές. Μπορεί, όμως, ακόμα να υπάρξει διάκριση. Η βρετανική κυβέρνηση, για παράδειγμα, εξετάζει μια ειδική «ταχεία» ουρά διαβατηρίων για τους Βρετανούς. Αν έχετε ρίξει ποτέ μια ματιά στην ουρά «άλλα διαβατήρια» στο τέρμιναλ πέντε του αεροδρομίου του Χίθροου, ίσως έχετε μια ιδέα του τι σας περιμένει. Και αν δεν υπάρξει συμφωνία, ο κίνδυνος διακρίσεων αυξάνει.
Η υφιστάμενη βρετανική κυβέρνηση μπορεί να τηρήσει όσα συμφώνησε στις διαπραγματεύσεις. Ελπίζω να το κάνει. Ποιος όμως ξέρει τι θα κάνει η επόμενη κυβέρνηση; Αν υπάρξει σκληρό Brexit, το μακροπρόθεσμο status των Ευρωπαίων πολιτών θα είναι, εξ ορισμού, αβέβαιο.
Στα τέλη του 2017 υπήρχαν 3,8 εκατομμύρια Ευρωπαίοι πολίτες που ζούσαν στη Μεγάλη Βρετανία. Ο δικός μου δικηγόρος μετανάστευσης λέει ότι πολλοί εξ αυτών έχουν αποδεχτεί τη συμβουλή των αρχών και έχουν αναβάλει την αίτηση για μόνιμη κατοικία μέχρι να είναι έτοιμο το νέο, μετά το Brexit, σύστημα. Θα κριθεί τότε ότι έχουμε «τακτοποιημένο (settled) στάτους», ένας όρος που με κάνει ευκρινώς ανήσυχο.
Η υφιστάμενη διαδικασία για μόνιμη παραμονή είναι ιδιαίτερα περίπλοκη. Η αίτηση φτάνει τις 85 σελίδες και αλλάζει διαρκώς. Ισως χρειαστείτε δικηγόρο για να απαντήσετε μερικές ερωτήσεις-παγίδα. Εγώ σίγουρα χρειάζομαι. Αν όμως καλύπτεις τις νομικές προϋποθέσεις και αν δεν σε πειράζει η ταλαιπωρία και τα έξοδα, πρέπει να κάνεις τώρα αίτηση. Αν περιμένεις για μετά το Brexit, θα πρέπει να προστεθείς σε μια σειρά τεσσάρων εκατομμυρίων ανθρώπων, που ίσως αποτελέσει τη μεγαλύτερη ουρά στην ιστορία. Η ουρά, όπως βλέπετε, μπορεί να γίνει ένα μεγάλο μέρος της ζωής σας. Συνηθίστε το.
Οσοι θέλουν να παραμείνουν λίγα μόνο χρόνια δεν αντιμετωπίζουν μια δύσκολη απόφαση. Αυτοί, όμως, που επιδιώκουν να μείνουν περισσότερο, έχουν μόνο μία επιλογή που τους εγγυάται ένα μέλλον χωρίς διακρίσεις: να πάρουν τη βρετανική υπηκοότητα. Ο Mark Carney, διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Αγγλίας και πολίτης του Καναδά, ακολουθεί αυτόν τον δρόμο. Είναι, όμως, ήδη σε πολύ καλύτερη θέση γιατί στους πολίτες της Κοινοπολιτείας επιτρέπεται να ψηφίζουν στις γενικές εκλογές της Μεγάλης Βρετανίας. Για εμάς τους Ευρωπαίους, η υπηκοότητα είναι ακόμα μεγαλύτερη υπόθεση, γιατί θα λύσει το πρόβλημα της φορολόγησης χωρίς αντιπροσώπευση.
Όπως έδειξε το δημοψήφισμα για το Brexit, το δικαίωμα της ψήφου είναι κρίσιμο. Αν οι πολίτες της ΕΕ στη Βρετανία μπορούσαν να ψηφίσουν το 2016, θα μπορούσαν να γείρουν την πλάστιγγα υπέρ του «Μένουμε». Για το πολιτικό θέμα που είχε τη μεγαλύτερη σημασία για εμάς, δεν είχαμε δικαίωμα λόγου.
Υπάρχουν άνθρωποι που προσποιούνται ότι μιλούν για λογαριασμό μας. Κάποιοι έχουν καλές προθέσεις αλλά δεν δρουν όλοι για το συμφέρον μας. Οι Ευρωπαίοι πολίτες πρέπει να είναι επιφυλακτικοί με τους σκληροπυρηνικούς του «Μένουμε», αυτούς που θέλουν να ψηφίσουν κατά της συμφωνίας αποχώρησης, με στόχο να οδηγήσουν με αυτό τον τρόπο σε ένα δεύτερο δημοψήφισμα. Είναι υψηλού ρίσκου στοίχημα.
Μια συναινετική, «ειρηνική» αντιστροφή του Brexit θα ήταν σπουδαία, αλλά βλέπω μηδενική πιθανότητα για κάτι τέτοιο. Μια «βίαιη» αντιστροφή του Brexit είναι κάπως πιο πιθανή και σίγουρα όχι προς το συμφέρον των Ευρωπαίων πολιτών. Μακράν η πιο πιθανή συνέπεια από την απόρριψη της συμφωνίας εξόδου, όμως, είναι απλά ένα Brexit χωρίς συμφωνία.
Οι Ευρωπαίοι πολίτες δεν μπορούν να έχουν κανένα λογικό συμφέρον από ένα στοίχημα με τόσο μικρές πιθανότητες. Ένα συμφωνημένο Brexit μπορεί να μην είναι ό,τι ευχόμαστε, αλλά είναι υπέρτερο από ένα σκληρό Brexit, αν μη τι άλλο, γιατί δίνει στη μεγάλη πλειονότητα των Ευρωπαίων πολιτών μια σταθερή μακροπρόθεσμη προοπτική.
Οι Ευρωπαίοι πολίτες δεν είναι εντελώς αδύναμοι καθώς έχουν το δικαίωμα ψήφου στις χώρες τους. Το Λονδίνο θεωρείται η έκτη μεγαλύτερη πόλη της Γαλλίας εξαιτίας του μεγάλου αριθμού Γάλλων πολιτών. Ενας από τους λόγους που οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις λένε τώρα ότι θέλουν μια συμφωνία με τη Μεγάλη Βρετανία είναι γιατί υπάρχουν ψηφοφόροι εδώ.
Η προσδοκία μου είναι ότι Μεγάλη Βρετανία και Ευρωπαϊκή Ενωση θα έρθουν σε συμφωνία. Και ότι η Βουλή θα την επικυρώσει. Υπάρχει όμως ένας καθόλου ασήμαντος κίνδυνος αποτυχίας. Γι’ αυτό αξίζει τον κόπο να προετοιμαστείς.
