την πώληση των ποσοτήτων χρυσού που αναμένεται να υπάρχουν στους περίπου 40.000 τόνους παλαιών εξορυκτικών αποβλήτων, που βρίσκονται στο νότιο μεταλλείο Στρογγυλού στον Μαθιάτη.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της εταιρείας, από κάθε τόνο εξορυκτικών αποβλήτων ο καθαρός χρυσός είναι 1,5 γραμμάριο. Επομένως αναμένεται από την όλη διεργασία να προκύψουν 60 κιλά χρυσού. Με βάση τις τρέχουσες τιμές χρυσού είναι €35.000 ανά κιλό και έτσι η όλη αξία κυμαίνεται στα €2 εκατ.
Σύμφωνα με την κυπριακή νομοθεσία, το 1% των εσόδων της εταιρείας θα πρέπει να αποδοθεί στο κράτος. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το 1% των εσόδων αντιστοιχεί με €20 χιλιάδες. Από αυτά, το 40% αποδίδεται στις επηρεαζόμενες κοινότητες, το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση αντιστοιχεί με €8 χιλιάδες. Η εισήγηση της εταιρείας είναι να αποδοθούν αποκλειστικά στην κοινότητα Μαθιάτη.
Τα πιο πάνω βέβαια εφόσον οι αρμόδιες Αρχές δώσουν τη συγκατάθεση τους στη δεύτερη πρόταση της HCM για αξιοποίηση των χρυσοφόρων αποθεμάτων του νότιου Μεταλλείου Στρογγυλού στον Μαθιάτη.
Η νέα αίτηση που υποβλήθηκε στις 4/5/2018 δεν περιλαμβάνει την πραγματοποίηση εργασιών στον κρατήρα του παλαιού μεταλλείου, αλλά μόνο την αποκομιδή των τριών σωρών μπαζών που βρίσκονται στα βόρεια του κρατήρα, καθώς και την αποκατάσταση των χώρων που θα αποδεσμευτούν.
Στις 2/10/2017 η Περιβαλλοντική Αρχή εξέδωσε αρνητική γνωμάτευση για την πρώτη πολεοδομική αίτηση της εταιρείας για την αξιοποίηση του συνόλου των χρυσοφόρων αποθεμάτων του νότιου μεταλλείου Στρογγυλού στο Μαθιάτη.
Η HCM επανήλθε καταθέτοντας νέα Μελέτη Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον (MEΕΠ), για απομάκρυνση και αξιοποίηση των παλαιών εξορυκτικών αποβλήτων, που βρίσκονται στοιβαγμένα σε σωρούς στην περιοχή του νότιου μεταλλείου Στρογγυλού στο Μαθιάτη.
Σύμφωνα με την εταιρεία, τα μπάζα αυτά αποτελούν χρήσιμη πρώτη ύλη για την εταιρεία, καθώς περιέχουν χαμηλές περιεκτικότητες χρυσού και σύμφωνα με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας ό,τι προηγουμένως θεωρείτο «απόβλητο», μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί. Τον προσεχή μήνα η Περιβαλλοντική Αρχή αναμένεται να εξετάσει τη νέα ΜΕΕΠ που έχει υποβληθεί και κατόπιν αξιολόγησης της να γνωμοδοτήσει εκ νέου.
Το προτεινόμενο έργο αφορά την απομάκρυνση τριών παλαιών σωρών οξειδωμένου χρυσοφόρου μεταλλεύματος (stocks) και τη μεταφορά τους στη μεταλλευτική μίσθωση της Σκουριώτισσας για περαιτέρω κατεργασία.
Σύμφωνα με την HCM, κύριος σκοπός του έργου είναι η αξιοποίηση παλαιών εξορυκτικών αποβλήτων που αποτελούν σήμερα χρήσιμο ορυκτό πλούτο για την παραγωγή εθνικού προϊόντος και τη στήριξη της κυπριακής οικονομίας, των εργαζομένων και των τοπικών κοινωνιών. Το έργο θα λάβει χώρα σε μια παλαιά, εγκαταλειμμένη μεταλλευτική περιοχή, περιβαλλοντικά υποβαθμισμένη, η οποία σήμερα δεν χρησιμοποιείται.
Παράλληλα με την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου, η εταιρεία προτείνει να γίνει απορρύπανση της περιοχής από τα εξορυκτικά απόβλητα του παρελθόντος, αποκάλυψη του φυσικού εδάφους και αποκατάσταση με δενδροφύτευση κατάλληλων ειδών.
Σύμφωνα με την HCM, μετά το τέλος του έργου η εικόνα της άμεσης περιοχής θα είναι σαφώς αναβαθμισμένη, καθώς το οξειδωμένο μετάλλευμα που αποτελεί πηγή οπτικής ρύπανσης, ρύπανσης του εδάφους και δημιουργίας όξινων απορροών θα απομακρυνθεί, και η περιοχή θα δενδροφυτευτεί.
Στόχος της εταιρείας είναι η υλοποίηση ενός έργου σύμφωνα με τις αρχές τις βιώσιμης ανάπτυξης που θα παρουσιάζει θετικό ισοζύγιο μεταξύ του προσδοκώμενου οφέλους και της πιθανής επιβάρυνσης του περιβάλλοντος. Για την επίτευξη του προαναφερόμενου στόχου θα γίνει:
α) χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας και των περιβαλλοντικά φιλικότερων μεθόδων,
β) αξιοποίηση της πολυετούς εμπειρίας της εταιρείας στην υλοποίηση και διαχείριση μεταλλευτικών έργων,
γ) ελαχιστοποίηση των περιοχών επέμβασης,
δ) σχεδιασμός από την αρχή με γνώμονα την περιβαλλοντική προστασία και την αειφόρο ανάπτυξη, και
ε) κατάρτιση σχεδίου αποκατάστασης του χώρου και παράδοση για τελική χρήση.
Αλλαγή πλεύσης από το Τμήμα Αρχαιοτήτων
Το Τμήμα Αρχαιοτήτων με την τελευταία του απόφαση παραχώρησε δικαίωμα στην εταιρεία HCM για απομάκρυνση των ήδη εξορυγμένων μπάζων της νεότερης εκμετάλλευσης μόνο και υπό αυστηρούς όρους όσον αφορά την έκταση και τη μεθοδολογία της εργασίας. Κανένα δικαίωμα δεν έχει παραχωρηθεί σε σχέση με τον κρατήρα του μεταλλείου.
Ωστόσο, όπως διαφαίνεται, το Τμήμα Αρχαιοτήτων τους τελευταίους μήνες άλλαξε τρεις φορές θέση. Στις 10/4/2017 ενημέρωνε το Τμήμα Περιβάλλοντος πως «το Τμήμα Αρχαιοτήτων δεν φέρει ένσταση στην έγκριση της πρότασης του αιτητή να μεταφέρει στη Σκουριώτισσα για εκμετάλλευση τις τρεις σωρούς υλικού που επισωρεύτηκαν στην επιφάνεια του βορείως κρατήρα…». Ακολούθως, στις 25/5/2017 το Τμήμα Αρχαιοτήτων ενημέρωσε το Τμήμα Περιβάλλοντος επικαλούμενο νέα δεδομένα ότι «δεν μπορεί να συναινέσει στη μετακίνηση των τριών σωρών».
Σύμφωνα με το Τμήμα Αρχαιοτήτων, οι τρεις ήδη εξορυγμένοι σωροί μπαζών εμπίπτουν εντός των ορίων που περιλαμβάνονται στην αίτηση του Τμήματος Αρχαιοτήτων προς την UNESCO για την ένταξη του νότιου μεταλλείου του Μαθιάτη στον Προκαταρκτικό Κατάλογο των Μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2002.
Με επιστολή του γενικού διευθυντή του Υπουργείου Μεταφορών, στις 9/1/2018 διαφοροποιήθηκε εκ νέου η θέση του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Συγκεκριμένα, αφού αναφέρεται ότι στόχος του Τμήματος Αρχαιοτήτων είναι η διαφύλαξη του χώρου αυτού και δεν προτίθεται να αφαιρέσει χώρο του μεταλλείου από τον Προκαταρκτικό Κατάλογο της UNESCO, αναφέρει ότι είναι σε θέση να παραχωρήσει δικαίωμα στην εταιρεία για απομάκρυνση των μπαζών της νεότερης εκμετάλλευσης, υποβάλλοντας αυστηρούς όρους που πρέπει να τεθούν στην πολεοδομική άδεια της ανάπτυξης αυτής όσον αφορά την έκταση και μεθοδολογία εργασίας.
«Όχι» σε επαναλειτουργία μεταλλείου
Η Ομάδα Προστασίας Ιστορικού και Περιβαλλοντικού Πλούτου Μαθιάτη και η Ομάδα Επηρεαζόμενων από την Επαναλειτουργία του Νότιου Μεταλλείου Μαθιάτη διαφωνούν με την αξιοποίηση των μπάζων.
Σύμφωνα με τις ομάδες πολιτών η ιδιαίτερη οικολογική αξία της κρατικής χαλίτικης γης, στην οποία χωροθετείται το προτεινόμενο Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, συνίσταται στην ύπαρξη δύο σημαντικών τύπων φυσικών οικοτόπων, αφενός Μεσογειακό πευκοδάσος με ενδημικά είδη πεύκων της Μεσογείου και αφετέρου λόχμες με σκληρόφυλλη βλάστηση αποτελούμενες από φρύγανα με μαζίν. Επιπρόσθετα, οι αρχαίες γαλαρίες στο Νότιο Μεταλλείο Μαθιάτη (Αρχαίο Μεταλλείο Στρογγυλού) φιλοξενούν τρία σημαντικά και αυστηρά προστατευόμενα είδη νυχτερίδων (Τρανορινολόφος, Νανορινολόφος και Μυωτίδα του Natterer), τα οποία προστατεύονται από τη Νομοθεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας, Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Διεθνείς Συμβάσεις που έχει υπογράψει και επικυρώσει η Κυπριακή Δημοκρατία.
Στον κρατήρα του νότιου μεταλλείου Μαθιάτη (αρχαίου μεταλλείου Στρογγυλού) απαντώνται επίσης αρκετές αρχαίες γαλαρίες και μία αρχαία κάμινος εκκαμίνευσης χαλκού, η ανασκαφή της οποίας έγινε από το Τμήμα Αρχαιοτήτων και αρχαιολογική αποστολή από την Ελβετία. Επιπλέον, σε απόσταση 500-600 μ. στα βόρεια βρίσκονται δύο σωροί αρχαίας σκουριάς που έχουν κηρυχθεί ως Αρχαία Μνημεία Πίνακα Α’ και Β’.
Η σπουδαιότητα και η μοναδικότητα του φυσικού και πολιτιστικού τοπίου του προτεινόμενου Μνημείου Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, καθώς και της ιστορικής μνήμης του σημαντικού αυτού χώρου αρχαιομεταλλουργίας είναι αποτέλεσμα της περιορισμένης εκμετάλλευσης του κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας (1930-1940). Έτσι, παρέμεινε ως επί το πλείστον ανέπαφος, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα αρχαία μεταλλεία του νησιού που έτυχαν υπερεκμετάλλευσης, με αποτέλεσμα την πλήρη σχεδόν υποβάθμιση και καταστροφή των θέσεων αρχαιομεταλλουργίας που απαντώνταν σε αυτά.
Όσον αφορά την ανάγκη αποκατάστασης του περιβάλλοντος χώρου του νότιου μεταλλείου Μαθιάτη (αρχαίου μεταλλείου Στρογγυλού), οι ομάδες πολιτών θεωρούν ότι πρόκειται για ένα επιστημονικά αβάσιμο επιχείρημα, καθώς η δήθεν «ανάγκη αποκατάστασης του παλαιού μεταλλείου Στρογγυλού» δεν στηρίζεται σε οποιεσδήποτε επιστημονικές μελέτες και ανεξάρτητες αξιολογήσεις.
Σημειώνουν επίσης ότι οι απόψεις που εκφράζονται από την HCM για το πιο πάνω θέμα όχι μόνο δεν επιβεβαιώνονται, αλλά ουσιαστικά καταρρίπτονται από μελέτες που διεξήγαγε η Υπηρεσία Μεταλλείων και το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων (1991-92), το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης (2008) και το Τμήμα Περιβάλλοντος (2011) της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σύμφωνα με τις συγκεκριμένες μελέτες, το νότιο μεταλλείο Μαθιάτη (αρχαίο μεταλλείο Στρογγυλού) δεν χρήζει αποκατάστασης.
Οι ομάδες πολιτών σημειώνουν ότι δεν πρόκειται για ένα «πλήρως υποβαθμισμένο τοπίο» όπως διατείνεται η HCM, αλλά για ένα μοναδικό φυσικό και πολιτιστικό τοπίο με ιδιαίτερη οικολογική και αρχαιολογική αξία, όπως αποδεικνύει εξάλλου και η συμπερίληψη του στον Προκαταρκτικό Κατάλογο των προτεινόμενων Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, στη μικτή κατηγορία του φυσικού και πολιτιστικού τοπίου.
Όπως αναφέρουν, οποιαδήποτε επέμβαση σε μία τόσο σημαντική περιβαλλοντικά και πολιτιστικά ευαίσθητη περιοχή πρέπει να έχει ως αποκλειστικό γνώμονα τη διατήρηση, διαχείριση και ανάδειξη του σημαντικότατου αυτού προτεινόμενου Μνημείου Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Συνεπώς, οποιοδήποτε σχέδιο αξιοποίησης της κρατικής δασικής γης και του αρχαιολογικού χώρου ανασκαφής πρέπει να εκπονηθεί από τις αρμόδιες Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας, στο πλαίσιο της εκπόνησης αντικειμενικών επιστημονικών μελετών και ορθών, επαρκών και έγκαιρων αξιολογήσεων περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Θεωρούν δε ότι με το αναγκαίο όραμα και τον κατάλληλο σχεδιασμό μπορούν να εξασφαλιστούν τα απαραίτητα κονδύλια από ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης. Δεδομένου ότι πρόκειται για κρατική χαλίτικη γη, με ιδιαίτερη οικολογική και αρχαιολογική αξία και ένα μοναδικό φυσικό και πολιτιστικό τοπίο, οι ομάδες πολιτών θεωρούν ότι η περιοχή πρέπει να διαφυλαχθεί και να προστατευθεί, προς όφελος των τοπικών κοινοτήτων και ολόκληρης της κυπριακής κοινωνίας. Οποιαδήποτε εργασία αποκατάστασης, εάν αυτή κριθεί απαραίτητη στη βάση αντικειμενικών επιστημονικών μελετών και ορθών, επαρκών και έγκαιρων αξιολογήσεων περιβαλλοντικών επιπτώσεων, δεν πρέπει να αφεθεί σε οποιαδήποτε ιδιωτική μεταλλευτική εταιρεία που λειτουργεί με γνώμονα το κέρδος.
Σημειώνουν ότι το προτεινόμενο έργο δεν συμβάλλει στην αναγνώριση, προστασία, και ανάδειξη της πολιτιστικής και περιβαλλοντικής κληρονομιάς του τόπου μας. Αντίθετα, τυχόν έγκριση και αδειοδότηση του προτεινόμενου έργου θα υποβαθμίσει περαιτέρω και ενδεχομένως να στερήσει από την τοπική κοινότητα ένα σημαντικό σημείο αναφοράς, το οποίο έχει προταθεί από την ίδια την Κυπριακή Δημοκρατία ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Το νότιο μεταλλείο Μαθιάτη (αρχαίο μεταλλείο Στρογγυλού) αποτελεί το ένα εκ των δύο προτεινόμενων Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO που εμπίπτουν στην μικτή κατηγορία του πολιτιστικού και φυσικού τοπίου και το μοναδικό που έχει προταθεί ως χώρος αρχαιομεταλλουργίας (καθώς το δεύτερο είναι το τέμενος Χαλά Σουλτάν και το σύμπλεγμα των Αλυκών της Λάρνακας που εμπίπτει στη μικτή κατηγορία ως χώρος θρησκευτικής λατρείας).
Η θέση της Hellenic Copper Mines
Η Hellenic Copper Mines είναι η μόνη μεταλλευτική εταιρεία της Κύπρου και έχει ως αντικείμενο την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της χώρας.
Η υπό εξέταση αίτηση της εταιρείας που υποβλήθηκε στην Περιβαλλοντική Αρχή δεν αφορά εξορυκτικές εργασίες σε μεταλλείο (ορυχείο), αλλά αφορά την αποκομιδή ρυπογόνων εξορυκτικών αποβλήτων μιας δραστηριότητας που έγινε τη δεκαετία του 1930. Η αποκομιδή αυτή συνίσταται από συνήθεις χωματουργικές εργασίες και αποκατάσταση του χώρου, όπως θα παραμείνει μετά τη μεταφορά των μπάζων.
Τον Σεπτέμβριο του 2017, η Περιβαλλοντική Αρχή γνωμάτευσε ότι το έργο θα μπορούσε να γίνει με περιβαλλοντικά αποδεκτό τρόπο κάτω από συγκεκριμένους όρους, εκτός από τον κρατήρα του Νότιου Μεταλλείου Μαθιάτη, στον οποίο είχε διαπιστωθεί η ύπαρξη αρχαίου καμινιού και επίσης επειδή το τμήμα αυτό γειτνιάζει με γαλαρίες όπου διαβιούν προστατευόμενα είδη νυχτερίδων. Η HCM συμμορφούμενη τροποποίησε την αίτησή της, ζητώντας μόνο την αδειοδότηση των αποβλήτων της παλαιάς εκμετάλλευσης, αφού προηγουμένως είχε λάβει τη γραπτή συγκατάθεση του Τμήματος Αρχαιοτήτων, με την οποία δεν είχε αντίρρηση για την αποκομιδή των αποβλήτων, με συγκεκριμένους όρους που το Τμήμα αυτό έθεσε.
Σύμφωνα με την εταιρεία, ο χώρος των αποβλήτων είναι περιβαλλοντικά υποβαθμισμένος, γιατί το απόρριμμα αυτό μεταλλεύματος είναι θειούχο ως εκ της γένεσης του μεταλλεύματος από το οποίο προέρχεται και από αυτό το γεγονός προκαλούνται οι όξινες απορροές.
Επίσης, πάνω στα απόβλητα αυτά (τα μπάζα) η βλάστηση είναι πρακτικά ανύπαρκτη ή ελάχιστη για λόγους που ο καθένας εύκολα κατανοεί. Σε μία έκταση 10.000 τ.μ. που καλύπτει ο χώρος των μπαζών έχουν καταμετρηθεί μόνο 30 ανεπτυγμένα πεύκα, που αναπτύχθηκαν σε μια περίοδο 80 ετών. Η HCM, με βάση τον σχεδιασμό της, θα αξιοποιήσει τα απόβλητα για παραγωγή εθνικού προϊόντος και θα αποκαταστήσει τον χώρο σε πάρκο, σύμφωνα με οδηγίες των αρμοδίων κρατικών υπηρεσιών, αλλά και σε συνεννόηση με την κοινότητα Μαθιάτη, χωρίς καμία επιβάρυνση του κράτους.
Σύμφωνα με την HCM, η πλήρης εξάντληση των μεταλλευμάτων στη Σκουριώτισσα κατά τα τελευταία δύο χρόνια, παρά τις συνεχείς και έντονες προσπάθειες της εταιρείας που άρχισαν πριν δέκα χρόνια, ελαχιστοποίησαν την παραγωγή χαλκού και πολύτιμων μετάλλων, με άμεση επίπτωση τη μείωση των εξαγωγών μεταλλευτικών και μεταλλουργικών προϊόντων.
Επιπτώσεις υπήρξαν και στην απασχόληση προσωπικού, αφού η εταιρεία έθεσε τα εργοστάσιά της σε αδράνεια και πλεόνασε 20 μέλη του προσωπικού της, που είναι όλοι τους εκπαιδευμένα στελέχη, εκ των οποίων πέντε νέοι επιστήμονες. Η εταιρεία αναφέρει ότι χωρίς την άμεση αδειοδότηση έστω ρυπογόνων εξορυκτικών αποβλήτων και συνακόλουθη αποκατάσταση των χώρων, η πορεία τόσο της ιστορικής μεταλλευτικής βιομηχανίας της Κύπρου, όσο και των 130 άμεσα και έμμεσα απασχολουμένων επιστημόνων και τεχνικού προσωπικού είναι προδιαγεγραμμένη.
