όχι μόνο οι πιο πολυμελετημένες από τον σημερινό άνθρωπο, αλλά και οι πλέον εντυπωσιακές.
Η ανθρωπότητα μαγεύτηκε από τον πρωτόγονο πρόγονό μας όταν πρωτοανακαλύφθηκε στη γερμανική Κοιλάδα Νεάντερνταλ το 1856 και θαμπώθηκε από τα κατορθώματά του, βάζοντάς τον έτσι στο στόχαστρο της σύγχρονης επιστήμης ήδη από την αρχή.
Την τελευταία δεκαετία όμως έχουν γίνει κολοσσιαίες ανακαλύψεις για τον μακρινό μας ξάδερφο που έχουν αλλάξει άρδην τις προσλαμβάνουσές μας για τον Άνθρωπο του Νεάντερνταλ.
Παλιότερα, ας πούμε, οι παλαιογενετιστές θεωρούσε ότι ανθρωπίδες και σύγχρονοι άνθρωποι (Homo Sapiens) δεν είχαν διασταυρωθεί γενετικά, πλέον όμως ξέρουμε ότι οι πρώτες επιμειξίες έγιναν πριν από 50.000-60.000 χρόνια.
Τα δύο είδη συνυπήρχαν δηλαδή και ζευγάρωναν μεταξύ τους, αποδίδοντας απογόνους-υβρίδια που ήταν πάντοτε δυνατότεροι και εξυπνότεροι. Φαίνεται πια πως όλοι οι σύγχρονοι άνθρωποι -εκτός από τους κατοίκους της υποσαχάριας Αφρικής- έχουν στο γενετικό υλικό τους DNA από τον Νεάντερταλ, λόγω των επιμειξιών που προηγήθηκαν. Το ποσοστό αυτό κυμαίνεται γύρω στο 2% του συνολικού γονιδιώματος και είναι κάπως μεγαλύτερο στους Ασιάτες από ό,τι στους Ευρωπαίους.
Homo sapiens και Νεάντερνταλ βρέθηκαν λοιπόν ο ένας στον δρόμο του άλλου και από την επαφή τους αυτή μαθαίνουμε σήμερα πως…
Τα πελώρια μάτια τους μπορεί να τους οδήγησαν στην εξαφάνιση
Οι Νεάντερνταλ είχαν πολύ μεγαλύτερα μάτια από τους μελλοντικούς απογόνους τους, κάτι που έκανε τους παλαιογενετιστές του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης να ισχυριστούν ότι οι τεράστιες κόγχες τους ενδέχεται να τους οδήγησαν στον άλλο κόσμο. Κι αυτό γιατί τα μεγάλα μάτια σημαίνουν πως ένα καλό μέρος του εγκεφάλου τους θα ήταν αφιερωμένο στην όραση και την οπτικο-χωρική αντίληψη, αφήνοντας πολύ λιγότερο χώρο για τις ανώτερες πνευματικές λειτουργίες.
Κι έτσι όταν είχε να αντιμετωπίσει πιεστικά προβλήματα όπως οι κλιματικές αλλαγές και ο ανταγωνισμός από άλλες ανθρωπίδες, βρισκόταν σε εμφανή μειονεκτική θέση. Όπως έχει υποτεθεί, αν διέθετε την ικανότητα να σχηματίζει περίπλοκες κοινωνικές σχέσεις τότε πιθανότατα θα είχε καταφέρει να επιβιώσει από τις φυσικές καταστροφές που προσυπέγραψαν το τέλος του.
Παρά την πειστικότητα της θεωρίας, έχει δεχτεί φυσικά κριτική και δεν συγκεντρώνει την καθολική συναίνεση της επιστήμης…
Ήταν φυτοφάγοι και είχαν καλύτερα δόντια από μας
Η επιστήμη κομίζει τόνους γνώσης για τους Νεάντερνταλ κάθε φορά που κοιτά τα δόντια τους. Κάποτε πιστεύαμε ότι οι πρόγονοί μας ήταν κυρίως σαρκοφάγοι, αν και οι πρόσφατες αναλύσεις των οδοντοστοιχιών τους υποστηρίζουν ότι τρέφονταν και με φυτά, την ίδια ώρα που φαίνεται πως είχαν ανακαλύψει τα θεραπευτικά συστατικά από βοτάνια όπως το χαμομήλι (για το στομάχι) και το μυριόφυλλο (για τον πονόδοντο).
Η ανακάλυψη λογίστηκε σημαντικότατη, καθώς έδειξε ότι ο Νεάντερνταλ έτρωγε φυτά χωρίς καμία διατροφική αξία, υποδεικνύοντας έτσι ότι ήξερε για τις άλλες ιδιότητές τους αλλά και τις θεραπευτικές αρετές του φυσικού του περιβάλλοντός. Ήταν πολύ πιο νοήμονες και εφευρετικοί απ’ ό,τι είχε αρχικά υποτεθεί!
Ακόμα πιο πρόσφατα, οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια βρήκαν ότι ο εξαφανισμένος μας πρόγονος είχε πολύ καλύτερα και πιο υγιή δόντια σε σχέση με μας. Όπως φάνηκε, ο Νεάντερνταλ έχανε πολύ λιγότερα δόντια από τον σημερινό άνθρωπο…
Ήταν κυρίως δεξιόχειρες
Οι δεξιόχειρες σύγχρονοι άνθρωποι είναι κατά πολύ περισσότεροι από τους αριστερόχειρες. Την ώρα που το παγκόσμιο ποσοστό των δεξιόχειρων εκτιμάται στο 70-95% του ανθρώπινου πληθυσμού της Γης, οι έρευνες υποδεικνύουν ότι αυτό πρέπει να ήταν το εξελικτικό πρότυπο και για τους μακρινούς μας προγόνους. Ήδη από τον καλοδιατηρημένο σκελετό του Νεάντερνταλ που ανακαλύφθηκε το 1957 στη Γαλλία είχε υποτεθεί ότι ο Νεάντερνταλ ήταν δεξιόχειρας, εξαιτίας του γεγονότος ότι το δεξί του χέρι ήταν πιο μυώδες από το αριστερό.
Το 2012 ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου του Κάνσας απέδειξε πέραν αμφιβολίας ότι ο Νεάντερνταλ ήταν δεξιόχειρας, μελετώντας σκελετούς αλλά και τα σημάδια στα δόντια του. Τα δεξιόστροφα σημάδια και οι γρατσουνιές στην οδοντοστοιχία του δεν άφηναν περιθώρια αμφιβολίας για το ποιο ήταν το καλό του χέρι.
Η απόδειξη της χρήσης του δεξιού χεριού χαρακτηρίστηκε κολοσσιαίας σημασίας, μιας και υποδεικνύει ότι ο μακρινός μας πρόγονος είχε επίσης την ικανότητα για ομιλία…
Έθαβαν τους νεκρούς τους
Κάποτε οι Νεάντερνταλ θεωρούνταν πρωτόγονοι, άγριοι και ζωώδεις, αν και πλέον τους βλέπουμε ως πολύ πιο νοήμονες και σαφώς πιο κοντά μας. Η ανακάλυψη τάφων στη Δυτική Ευρώπη από την εποχή του Ανθρώπου του Νεάντερνταλ υποδεικνύει τις σοφιστικέ γνωστικές ικανότητές του αλλά και το κοινωνικό πλαίσιο της ζωής του. Ο Νεάντερνταλ ενταφίαζε μάλιστα τους νεκρούς του πριν καταφτάσουν οι πρώτοι Homo Sapiens στην Ευρώπη!
Όταν ανακαλύφθηκαν το 1908 πάμπολλα οστά Νεάντερνταλ στη νοτιοδυτική Γαλλία, ήταν σε τόσο καλή κατάσταση που η επιστήμη θεώρησε αρχικά ότι είχαν ενταφιαστεί επί τούτου! Το 1999 νέα ανασκαφή στον ίδιο χώρο αποκάλυψε άλλους εφτά τάφους, μεταξύ αυτών και δύο παιδιών, αλλά και ενός ταράνδου και ενός βίσωνα. Μελετώντας τους τάφους, ήταν σαφές ότι δεν επρόκειτο για φυσικές κοιλότητες αλλά για ηθελημένη διάνοιξή τους από τον Νεάντερνταλ. Την ίδια ώρα, τα νέα οστά ήταν επίσης σε άψογη κατάσταση, κάτι που υποδεικνύει ότι είχαν καλυφθεί με χώμα αμέσως μετά την ταφή τους…
Αναμένεται να επιστρέψουν (!)
Οι Νεάντερνταλ εξαφανίστηκαν πριν από 40.000 περίπου χρόνια, αν και στο κοντινό μέλλον δεν αποκλείεται να ξαναπατήσουν χώμα και να συνυπάρξουν για άλλη μια φορά με μας. Η ανατρεπτική αυτή ιδέα, όσο τρελή κι αν ακούγεται, μελετάται σοβαρά ως ενδεχόμενο καθώς πια, με την τεχνική της κλωνοποίησης, δεν φαντάζει όνειρο θερινής νυκτός.
Η σύγχρονη επιστήμη έχει καταφέρει να κλωνοποιήσει επιτυχημένα αρκετά είδη ζωής, όπως πρόβατα, αγελάδες, χοίρους, αρουραίους, ακόμα και γάτες και σκυλιά. Το 2003 έλαβε μάλιστα χώρα μια κολοσσιαία στιγμή για την παλαιογενετική, όταν κλωνοποιήθηκε επιτυχώς ο αίγαγρος των Πυρηναίων, ένα εδώ και καιρό εξαφανισμένο είδος αγριοκάτσικου.
Μπορεί βέβαια το κατσικάκι να πέθανε μέσα σε λίγα λεπτά, η πρόσκαιρη επιτυχία έδειξε πάντως ότι είμαστε πιο κοντά από ποτέ στο να αναβιώσουμε εξαφανισμένη είδη ζωής από απομεινάρια του DNA τους. Για τον Νεάντερνταλ δεν έχουμε φυσικά «άθικτα κύτταρα» -όπως τα λέει η βιολογία- στα χέρια μας ώστε να κλωνοποιηθούν εύκολα και η διαδικασία αφορά στη χρονοβόρα εξαγωγή σπαραγμάτων γενετικού υλικού από οστά 40.000 και πλέον ετών, ώστε να αποκωδικοποιηθεί εργαστηριακά ο κώδικάς τους.
Το 2012 πάντως το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ κατέληξε σε μια επαναστατική μέθοδο κλωνοποίησης που δεν χρειάζεται άθικτα κύτταρα, καθώς παίρνει γενετικό υλικό από στενά συγγενικά είδη. Και για τον Νεάντερνταλ τα κύτταρα θα προκύψουν από τον σύγχρονο άνθρωπο, καθώς όπως είπαμε το 2% του DNA μας προέρχεται από τον πρόγονό μας!
Παρά το γεγονός ότι είμαστε πια πολύ κοντά στην αναβίωση του Νεάντερνταλ, πολλά εμπόδια πρέπει να υπερπηδηθούν και οι γενετιστές διατείνονται ότι αυτό δεν αναμένεται να συμβεί μέσα στη δεκαετία.
