Γράφει ο Στέλιος Μαντούδης, Αναπτυξιακός Εργοθεραπευτής
Ο κόσμος του νηπίου, περιλαμβάνει πολλά «όχι». Σε όλους μας έχει τύχει το παιδί μας να...μην θέλει να εγκαταλείψει την κούνια στην παιδική χαρά, να μη δέχεται να το κρατάμε από το χέρι καθώς περπατάμε στο δρόμο και συχνά να θέλει να παίξει επικίνδυνα κάνοντας παράτολμες ενέργειες ή κλαίγοντας ώστε να πάρει αυτό που ζητάει.
Τι κάνουμε με τα νήπια που είναι απαιτητικά, φωνάζουν «το θέλω» και αρνούνται να συνεργαστούν;
Σίγουρα η μεγαλύτερη πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει ο κάθε γονιός με το βρέφος 10-18 μηνών είναι να το διαπαιδαγωγήσει ώστε να μάθει να συνεργάζεται μαζί του.
Τι είναι η διαπαιδαγώγηση;
Διαπαιδαγώγηση είναι η διαδικασία όπου το βρέφος, 10-18 μηνών, μαθαίνει να ρυθμίζει την συμπεριφορά του συμφώνα με τις κοινωνικές περιστάσεις και ανάγκες.Η διαπαιδαγώγηση αποτελεί μια από τις σημαντικότερες ευθύνες του γονέα, είναι μια μακρόχρονη διαδικασία και απαιτεί συνέπεια και επιμονή από την μεριά τον γονέων, μέχρι να δούνε τα πρώτα θετικά αποτελέσματα.
Από ποιούς παράγοντες επηρεάζεται η αποτελεσματικότητα της διαπαιδαγώγησης σε ένα βρέφος 10-18 μηνών;
Η διαπαιδαγώγηση είναι μια λεπτή διαδικασία όπου εύκολα επηρεάζεται από πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες.
Η ηλικία των γονέων, οι συνθήκες που αποκτήθηκε το παιδί, η θέση του παιδιού στην οικογένεια(μοναχοπαίδι), η σύγκληση και η απόκλιση των απόψεων του ζευγαριού σχετικά με τον τύπο της διαπαιδαγώγησης που θα ακολουθούσουν επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα της διαπαιδαγώγησης.
Οι 4 τύποι της γονικής διαπαιδαγώγησης που ασκούν οι γονείς
Στην ψυχολογία περιγράφονται 4 τύποι γονέων. Ο αυταρχικός, ο ευέλικτος, ο απόμακρος και ο υποστηρικτικός. Κάθε γονιός υιοθετεί συνειδητά η ασυνείδητα μια κυρίαρχη μορφή διαπαιδαγώγησης η όποια ασκεί επιρροή πάνω στο παιδί ανάλογα με τα προσωπικά βιώματα του έκαστου γονέα.
Οι 4 τύποι της γονικής διαπαιδαγώγησης που ασκούν οι γονείς
Στην ψυχολογία περιγράφονται 4 τύποι γονέων. Ο αυταρχικός, ο ευέλικτος, ο απόμακρος και ο υποστηρικτικός. Κάθε γονιός υιοθετεί συνειδητά η ασυνείδητα μια κυρίαρχη μορφή διαπαιδαγώγησης η όποια ασκεί επιρροή πάνω στο παιδί ανάλογα με τα προσωπικά βιώματα του έκαστου γονέα.
Τι είναι τα διπλά μηνύματα;
Όταν οι απόψεις των γονέων δεν συμπίπτουν γιατί πιθανά έχουν διαφορετικά πρότυπα και βιώματα συχνά η διαφορά των απόψεων δημιουργεί στο παιδί σύγχυση. Συχνά ο ένας αμφισβητεί ή απορρίπτει τις απόψεις του αλλού και όταν αυτό συμβαίνει μπροστά στο παιδί το ίδιο λαμβάνει τα λεγόμενα «διπλά μηνύματα». Χαρακτηριστικό παράδειγμα όταν ο ένας γονιός λέει «είναι ώρα για ύπνο» ο άλλος αντιπροτείνει να καθίσει το παιδί μέχρι να του έρθει η διάθεση να κοιμηθεί.
Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς όταν δεν συμφωνούν για τα όρια και την διαπαιδαγώγηση
Οι γονείς κάθονται μαζί, συζητούν και αποφασίζουν από κοινού πως θα είναι το καθημερινό πρόγραμμα του παιδιού και ποια θα είναι τα όρια που θα απαιτούνται σε κάθε περίσταση. Όταν οι κανόνες είναι συγκεκριμένοι, ξεκάθαροι και τηρούνται βοηθούν το παιδί μας να συνεργαστεί καλύτερα αφού μαθαίνει από πολύ νωρίς ότι δεν υπάρχει εναλλακτικός τρόπος. Αύτη η σταθερότητα βοηθά το παιδί να μάθει να συνεργάζεται και να δέχεται ευκολότερα αυτά που του ζητάμε.
Τα βρέφη 10-18 μηνών νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια όταν οι γονείς τους τα ελέγχουν και τους απαιτούν όρια
Τα βρέφη στην ηλικία των 10 μηνών είναι έτοιμα νοητικά να καταλάβουν την έννοια του «μη» ή την έννοια του «όχι» και είναι η περίοδος που αρχίζουν να δοκιμάζουν τα όρια μας εμφανίζοντας προκλητικές συμπροφορές.
Τι είναι οι προκλητικές συμπεριφορές
Προκλητική συμπεριφορά είναι μια ενεργεία του εμφανίζει το παιδί με σκοπό να δοκιμάσει την δική μας αντίδραση. Συχνά βλέπουμε ένα μωράκι να πλησιάζει ένα αντικείμενο και να το πιάνει ενώ του έχουμε πει να μην το αγγίζει, κοιτάζοντας μας στα ματιά με νόημα ώστε να ελέγξει την αντίδραση μας. Αν εμείς κάθε φορά που το βρέφος δοκιμάζει τα όρια μας με σωστό τόνο φωνής πούμε «δεν το πιάνουμε το ποτήρι γιατί μπορεί να πέσει και να σπάει» το βρέφος θα μάθει με την πάροδο του χρόνου και την επανάληψη του μηνύματος να μην το πιάνει. Αν πάλι δεν δώσουμε καμία σημασία το βρέφος θα νιώσει ότι αυτό που του ζητήσαμε κάποια στιγμή στο παρελθόν δεν ήταν πολύ σημαντικό ή ότι δεν το εννοούσαμε.
Τι συμβαίνει στο βρεφικό εγκέφαλο όταν γίνει μια ζημιά ή ένα ατύχημα
Όταν το βρέφος προκαλέσει ζημιά ή ατύχημα παραδείγματος χάριν όταν σπάσει το ποτήρι κατά λάθος, η πρώτη αντίδραση θα είναι να τρομάξει από τον θόρυβο και στη συνέχεια θα φοβηθεί από την δική μας αποδοκιμασία.
Το βρέφος 10-18 μηνών συμπεριφέρεται παρορμητικά και χωρίς αυτορρύθμιση
Είναι γνωστό πως σε αυτό το αναπτυξιακό στάδιο η συμπεριφορά του βρέφους χαρακτηρίζεται από παρορμητικότητα και μειωμένη ικανότητα αυτορρύθμισης. Η παρορμητικότητα ενισχύεται από την έμφυτη ανάγκη που έχει κάθε βρέφος 10-18 μηνών να γνωρίσει το περιβάλλον, τρέχοντας, πιάνοντας, σκαρφαλώνοντας, πετώντας αντικείμενα, σπρώχνοντας και αγγίζοντας τα πάντα. Συναισθηματικά βιώνει μια παντοδυναμία, ιδιαίτερα αν το παιδί έχει δεχτεί πολύ αγάπη και φροντίδα. Το περιβάλλον κρύβει κινδύνους και είναι υποχρέωση του γονέα να μάθει στο βρέφος τα όρια. Ένα παιδί 10-18 μηνών που δεν έχει καθόλου όρια συνήθως κάνει συχνές εκρήξεις θυμού μέσα στην μέρα και η καθημερινή συμβίωση γίνεται δύσκολη και κουραστική για όποιον το φροντίζει.
Αντίθετα το βρέφος κάθε φορά που εμφανίζει μια προκλητική συμπεριφορά δοκιμάζει την αξιοπιστία μας την σταθερότητα μας σχετικά με τα όρια που του έχουμε βάλει.
Οι κανόνες αφορούν τις πεποιθήσεις των γονέων σχετικά με την διαπαιδαγώγηση που θα ασκήσουν. Όταν ο ένας επιπλήττει το παιδί για ένα γεγονός ο άλλος πρέπει να συμμερίζεται την ίδια άποψη και συμπεριφορά. Σε περιπτώσεις που υπάρχει διαφορετική άποψη το ζευγάρι συζήτα μεταξύ του και αποφασίζει αν θα ακολουθήσει την ίδια διαπαιδαγώγηση ή θα την τροποποιήσουν με κάποιο τρόπο.
Η καθημερινή υπενθυμίσει των ορίων θα φέρει τα θετικά αποτελέσματα
Στην ηλικία 10-18 μηνών η κατανόηση εννοιών που περιλαμβάνει ο προφορικός λόγος σε ένα βρέφος δεν είναι πολύ αναπτυγμένη και για αυτό χρειάζεται να υπενθυμίζουμε συχνά μέσα στην ημέρα τους κανόνες και τα όρια. Άλλες φορές χρειάζεται να το προετοιμάζουμε για μια κατάσταση που μπορεί να συμβεί προλαβαίνοντας την ανεπιθύμητη συμπεριφορά «τώρα που θα πάμε στο φίλο σου θα του δίνεις τα παιχνίδια σου».
Η γνώμη του ειδικού
Οι γονείς που έχουν προσπαθήσει να βάλλουν όρια αλλά δεν έχουν τα απαιτούμενα καλά αποτελέσματα στην συνεργασία και συμπεριφορά με το παιδί τους καλό θα είναι να επικοινωνήσουν με ένα αναπτυξιακό κέντρο και να ζητήσουν συμβουλευτική. Επίσης μπορεί να χρειαστεί να κάνουν μια αναπτυξιακή εξέταση με το αναπτυξιακό check up plus .Επιστημονικές μελέτες υποστηρίζουν ότι τα βρέφη που μεγαλώνουν χωρίς να έχουν όρια στην συμπεριφορά τους έχουν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν διαταραχή αυτορρύθμισης με προκλητική συμπεριφορά και υπερκινητικότητα, ΔΕΠ-Υ και αναπτυξιακή καθυστέρηση του λόγου.
