μικρό φρούριο του 19ου αιώνα, που παραμένει σε πολύ καλή κατάσταση. Στα μάτια των επισκεπτών, το κάστρο Πέντε Πηγάδια είναι ένα μικρό διώροφο οχυρωματικό έργο. Από ψηλά όμως, φαίνεται ο ιδιαίτερος σχεδιασμός του, καθώς έχει σχήμα σταυρού. Κοντά στο κάστρο Πέντε Πηγάδια που διατηρείται μέχρι σήμερα, υπήρχε ένα άλλο μικρό τετράγωνο οχυρό που είχε χτιστεί από τον πασά του Βερατίου και δερβέναγα της Ηπείρου Κουρτ Αχμέτ πασάς, το 1760. Το πρώτο κάστρο καταστράφηκε, αλλά επειδή το σημείο στο οποίο βρισκόταν είχε μεγάλη στρατηγική σημασία, γύρω στο 1805 ο Αλή πασάς αποφάσισε να χτίσει εκεί ένα δεύτερο οχυρό, το Κάστρο Πέντε Πηγάδια. Το κάστρο βρισκόταν σε πέρασμα, αφού ήταν στα μέσα της διαδρομής Ιωαννίνων-Άρτας. Τη σημαντικότητα της τοποθεσίας είχε αναγνωρίσει και ο Μακρυγιάννης, καθώς στα απομνημονεύματά του την περιέγραψε ως «δυνατή και αναγκαία».
Πίσω από την κατασκευή του κάστρου υπάρχει μια αιματηρή ιστορία
Σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων, το κάστρο χτίστηκε από έλληνα τεχνίτη. Κάποιος ενημέρωσε τον τούρκο διοικητή ότι ο τεχνίτης τον ξεγέλασε και το κατασκεύασε σε σχήμα σταυρού. Τότε ο έλληνας τεχνίτης για να δικαιολογηθεί και να γλιτώσει από την οργή του Τούρκου, του έδειξε την ημισέληνο από την τουρκική σημαία που είχε φτιάξει στην πύλη της εισόδου. Ο Τούρκος όμως, δεν πείστηκε και τον κρέμασε στο εσωτερικό του κάστρου.
Οι σημαντικότερες μάχες
Όπως αποκαλύπτουν τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη, τον Οκτώβριο του 1821 έγινε μια μάχη εναντίον των δυνάμεων του Χουρσίτ Πασά, οι οποίες εκείνη την εποχή είχαν εκστρατεύσει στα Ιωάννινα κατά του επαναστάτη Αλή Πασά, με αφορμή την απόπειρα κατά της ζωής του Πασόμπεη την 1η Μαρτίου του 1820, γεγονός, που εξόργισε την Υψηλή Πύλη. Ο Χουρσίτ πασάς είχε διατάξει τη φρουρά που βρισκόταν στην Άρτα να μεταφερθεί στα Πέντε Πηγάδια. Ο Μακρυγιάννης, Σουλιώτες και δυνάμεις του Αλή πασά ενημερώθηκαν για την κίνηση του Χουρσίτ και έτσι αποφάσισαν να αντεπιτεθούν όλοι μαζί. Η μάχη έληξε με την ήττα του Χουρσίτ πασά και τον θάνατο περίπου 200 Οθωμανών. «Γίνη ένας σκοτωμός των Τούρκων και πήραμε ως διακόσους ζωντανούς και λάφυρα και έντεκα μπαϊράκια και όλους τους ζαϊρέδες και πολεμοφόδια. Και διαλυθήκανε οι Τούρκοι κακώς κακού,» έγραφε ο Μακρυγιάννης.
Η επομένη σημαντική μάχη που έγινε στην περιοχή ήταν κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Μετά την κατάληψη της Νικοπόλεως και την απελευθέρωση της Πρεβέζης, ο ελληνικός στρατός κινούνταν προς τα Ιωάννινα. Τον Οκτώβριο του 1912, έλληνες στρατιώτες και αντάρτες επιτέθηκαν στο Φρούριο των Πέντε Πηγαδιών, όπου βρισκόταν ο τούρκος διοικητής των Ιωαννίνων και κατηύθυνε τις επιχειρήσεις. Η μάχη συνεχιζόταν για επτά ημέρες χωρίς να έχει τελική έκβαση. Τελικά, οι Τούρκοι τράπηκαν σε φυγή. Οι ελληνικές απώλειες ήταν 26 νεκροί και 222 τραυματίες. Όταν ο Εσάτ πασάς έμαθε την οπισθοχώρηση της φρουράς του στο Κάστρο Πέντε Πηγάδια, αλλά και την κατάληψη των Ανωγείων στην Κρήτη από τον ελληνικό στρατό, διέταξε τη γρήγορη υποχώρηση του τουρκικού στρατού που βρισκόταν στην περιοχή Φιλιππιάδος – Αμμότοπου προς τα Γιάννενα. Και έτσι, η Φιλιππιάδα απελευθερώθηκε χωρίς αιματοχυσία.
Η δομή και αρχιτεκτονική του κάστρου
Ο Μακρυγιάννης στα απομνημονεύματά του αναφέρει ότι «είναι σαν κάστρο, ήταν χάνι και το ‘φκειασαν οι Τούρκοι σαν κάστρο». Το κάστρο χτίστηκε με βάση το πολυγωνικό σύστημα, μια οχυρωματική τεχνική που προερχόταν από τη Γαλλία των αρχών του 19ου αιώνα. Το σύστημα βασιζόταν στην κατασκευή μικρών, αλλά πολλών φρουρίων, τα οποία θα βρίσκονταν σε μικρή απόσταση το ένα από το άλλο. Θεωρούσαν ότι έτσι, η άμυνα της περιοχής θα ήταν πιο αποτελεσματική.
Πηγή
