Η πνευματική σύγχυση στην εποχή μας είναι πια γεγονός. Κυρίαρχες ιδεολογίες κατέρρευσαν και άλλες καινοφανείς ήρθαν στο προσκήνιο.
Επίσης περιθωριακές πίστεις πρωτογόνων θρησκευτικών ρευμάτων και θρησκειών άρχισαν να γίνονται αποδεκτές από ευρύτατα κοινωνικά στρώματα.
Μία από αυτές τις περίεργες καινοφανείς ιδεολογίες είναι και η γνωστή πλέον "ελληνολατρία" η οποία εκδηλώνεται ως δήθεν επιστροφή και καλλιέργεια του αρχαιοελληνικού πολιτισμού με παράλληλη νεκρανάσταση της αρχαιοελληνικής ειδωλολατρίας ως επιστροφή στην ελληνική θρησκεία η οποία, «δημιούργησε τον πιο λαμπρό πολιτισμό και φώτισε ολόκληρη την ανθρωπότητα», όπως διαδίδουν οι "ελληνολάτρες" πιστοί της, λες και εμείς οι μη παγανιστές δεν είμαστε έλληνες και δεν αγαπάμε τον ελληνικό πολιτισμό!
Η ορμή διάδοσης της νεοπαγανιστικής θρησκείας είναι πολύ μεγαλύτερη από όσο νομίζουμε. Άνθρωποι όλων των ηλικιών και τάξεων ασπάζονται τη νεοειδωλολατρική πίστη η οποία ασκεί ασφυκτική προπαγάνδα με πλειάδα περιοδικών, με ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές, βάζοντας πάντα ως προμετωπίδα τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό. Πρόσφατη μάλιστα δημοσιογραφική έρευνα φανέρωσε πώς οι νεοπαγανιστές έχουν ήδη συγκροτήσει το τελετουργικό της θρησκείας τους και ζητούν επίμονα από το Υπουργείο Παιδείας για την επίσημη αναγνώρισή της. Έχουν μάλιστα επιλέξει και το μέρος πού θα ανεγείρουν το ναό τους, στις παρυφές της Πάρνηθος!
Βασικό χαρακτηριστικό του νεοπαγανιστικού κινήματος στη χώρα μας είναι το φοβερό του μένος κατά του Χριστιανισμού. Για τους νεοειδωλολάτρες δεν υπάρχει άλλος εχθρός παρά μόνο ο Χριστιανισμός. Διάφοροι νεοπαγανιστές γραφικοί τύποι επιτίθενται με λύσσα κατά της Χριστιανικής Εκκλησίας, από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ότι δήθεν ο Χριστιανισμός ευθύνεται για την κατάρρευση του αρχαιοελληνικού πολιτισμού και την είσοδο της ανθρωπότητας στο Μεσαίωνα!
Η ιστορική αλήθεια είναι διαφορετική από τους κακόβουλους και πιθανότατα υποβολιμαίους ισχυρισμούς των νεοπαγανιστών. Ο θαυμασμός όλων μας για τον ανεπανάληπτο αρχαιοελληνικό πολιτισμό είναι δεδομένος. Ο Χριστιανισμός και μάλιστα η Ελληνορθοδοξία όχι μόνο δεν έγινε αιτία να καταρρεύσει αυτός ο πολιτισμός, αλλά αντίθετα διασώθηκε μέσα σε αυτό το νέο πνευματικό μέγεθος, ό,τι καλό είχε δημιουργήσει ο αρχαίος κόσμος. Επίσης είναι ανάγκη να τονίσουμε για μια ακόμα φορά πώς η Ορθοδοξία ως γνήσια και ανόθευτη μορφή του Χριστιανισμού όχι μόνο δεν προέβη σε "σκληρούς διωγμούς" κατά των ειδωλολατρών, όπως αυτοί διαλαλούν προς όλες τις κατευθύνσεις, αλλά αντίθετα, η Εκκλησία μας έχει να παρουσιάσει ατέλειωτους καταλόγους μαρτύρων-θυμάτων της ειδωλολατρικής μισαλλοδοξίας και του φανατισμού στα πρωτοχριστιανικά χρόνια και αργότερα.
Για να είμαστε δίκαιοι και αντικειμενικοί βεβαίως υπήρξαν κάποιες βιαιότητες κατά των ειδωλολατρών, όχι φυσικά από μέρους της Ορθοδοξίας, αλλά από την πολιτική εξουσία των αρειανοφρόνων (κυρίως) βυζαντινών αυτοκρατόρων (Κωνσταντίου, Ουάλη, κ.λ.π.) και τις ορδές των βαρβάρων αρειανών Γότθων. Άλλωστε ο αρειανισμός δεν ήταν τίποτε άλλο παρά αποτυχημένη απόπειρα νόθευσης της χριστιανικής αλήθειας και παρεκτροπή από την αληθινή ζωή πού διδάσκει η Ορθοδοξία. Τη στιγμή πού οι βάρβαρες αρειανικές ορδές του Αλάριχου κατέστρεφαν τα λαμπρά μνημεία της Ελλάδος, οι ορθόδοξοι μετέτρεπαν τους αρχαίους ναούς σε χριστιανικές εκκλησίες, έτσι ώστε αυτοί να διατηρηθούν στους αιώνες, όπως ο Παρθενώνας, το Θησείο και τόσα αλλά μνημεία. Επίσης μέγα πλήθος έργων τέχνης (κιονόκρανα, ανάγλυφες πλάκες, κ.λ.π.) αντικείμενα μανίας των αιρετικών βαρβάρων, περισυλλέγησαν με σεβασμό από τους ορθοδόξους και στόλισαν τους ναούς τους. Ακόμα και σήμερα θαυμάζουμε αυτά στις εκκλησίες μας (Άγιος Ελευθέριος Αθηνών, Καπνικαρέα, Μονή Καισαριανής, κ.λ.π.).
Ποια ήταν όμως εκείνα τα στοιχεία της αρχαιότητας πού απέρριψε η Ορθοδοξία; Η αντικειμενική ιστορική έρευνα αποδεικνύει πώς η κατάρρευση του αρχαίου κόσμου δεν οφείλεται στην εμφάνιση και διάδοση του Χριστιανισμού, ο οποίος άρχισε να παρακμάζει πολύ πριν εμφανιστεί η χριστιανική διδασκαλία, αλλά στον ίδιο του τον εαυτό, διότι έκτιζε όντως λαμπρά παλάτια πάνω σε σαθρό έδαφος. Ως σαθρό δε έδαφος νοείται η παραθεώρηση από τον αρχαιοελληνικό και ελληνορωμαϊκό κόσμο του παράγοντα ανθρώπου ως υψηλή αξία, όσο και αν αυτό ακούγεται περίεργα στα αυτιά πολλών. Ο αρχαιοελληνικός και ρωμαϊκός πολιτισμός δημιουργήθηκε, δυστυχώς, για τους λίγους κρατούντες και ευγενείς. Τα αγαθά του πολιτισμού τα απολάμβανε η μειοψηφία της πολιτικής οικονομικής και πνευματικής ολιγαρχίας. Αντίθετα η μεγάλη μάζα των ανθρώπων όχι μόνο δεν απολάμβανε τα αγαθά του πολιτισμού, αλλά πένονταν στην κυριολεξία σε όλους τους τομείς.
Το μέγιστο πρόβλημα του προχριστιανικού κόσμου ήταν η δουλεία, η χειρότερη μορφή καταρράκωσης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Στην πολιτισμένη Ελλάδα δεν υπήρξε εξαίρεση. Η έκταση της δουλείας ήταν τόσο μεγάλη ώστε σε ορισμένες εποχές υπερέβαινε ο αριθμός των δούλων τους ελεύθερους πολίτες. Το μεγαλύτερο δε σκλαβοπάζαρο γινόταν στη Δήλο, στο ιερό του Απόλλωνα! Η "ουμανιστική ευαισθησία" των φιλοσόφων και στοχαστών της αρχαιότητας εξαντλούνταν δυστυχώς στην ελίτ της αριστοκρατίας. Ο Αριστοτέλης ονόμαζε τους δούλους "έμψυχα εργαλεία" και τις δούλες τις εξομοίωνε με τα κατοικίδια ζώα (Ηθικά Νικ. 1161 Β, XIII και Πολιτ. Α Β' 8, 13)! Οι δούλοι, οι φτωχοί και οι ξένοι θεωρούνταν κατώτερα όντα, γεννημένοι νά υπηρετούν τους αριστοκράτες. Οι γυναίκες επίσης εκτός από σκεύη ηδονής και μέσα διαιώνισης του ανθρώπινου είδους, δεν είχαν κανένα δικαίωμα. Περιορισμένα δικαιώματα είχαν μόνο οι πόρνες και μάλιστα οι πόρνες πολυτελείας, οι εταίρες! Ο Πλάτων πρότεινε επίσημα τη κοινοκτημοσύνη των γυναικών (Πολιτεία, 457 D 459 C E, 406 A B)! Χιλιάδες δυστυχισμένα κορίτσια αναγκάζονταν να ασκούν την «ιερή πορνεία» στο όνομα της αρχαίας θρησκείας και οι ιερείς να παίζουν το ρόλο του νόμιμου προαγωγού και να πλουτίζουν! Φοβερό είναι ακόμα και να το θυμάται κάποιος τη φρικιαστική και βάρβαρη πράξη της ανθρωποφαγίας από τις εκστασιασμένες μαινάδες και όλα αυτά στο όνομα της θρησκείας!
Αλλά και οι ίδιοι οι αριστοκράτες φιλόσοφοι μεταξύ τους διακατέχονταν από αφάνταστη ασυνέπεια. Άλλα δίδασκαν και αλλά έπρατταν. Παντοειδή ανομολόγητα πάθη ήταν μόνιμα φωλιασμένα στις ψυχές ακόμα και των επιφανέστερων ανδρών της αρχαιότητας. Η ομοφυλοφιλία, η «ιερή πορνεία», θεωρούνταν «ιεροί θεσμοί» και επίσης η φιλαργυρία, η κενοδοξία, η αρχομανία και άλλα πάθη ήταν κανόνας στην καθημερινή τους ζωή. Ο περιορισμός της παιδείας στους αριστοκράτες και πλουσίους άφηνε τον πολύ κόσμο στην αμάθεια, με αποτέλεσμα να κυριαρχεί στις πολυπληθείς τάξεις της κοινωνίας η δεισιδαιμονία, ο παγανισμός στην χειρότερη μορφή του, ο φόβος και η ανασφάλεια. Έτσι βρήκε πρόσφορο έδαφος και εισέβαλε στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια, πληθώρα ανατολικών παράλογων μυστηριακών θρησκευτικών δοξασιών και δρώμενων στον ελληνορωμαϊκό κόσμο με φοβερές συνέπειες, πού δεν είναι του παρόντος να αναλύσουμε.
Είναι ιστορικά βεβαιωμένο πώς κοινωνίες πού στερούνται ανθρωπιστικών αξιών, είναι καταδικασμένες να καταρρεύσουν. Οι διεφθαρμένες προχριστιανικές κοινωνίες δε θα μπορούσαν να αποτελέσουν εξαίρεση. Η εσωτερική σήψη της αρχαιοελληνικής κοινωνίας υπήρξε αναμφίβολα ως η κύρια αιτία της κατάρρευσης του αρχαιοελληνικού ιδεώδους και όχι η εμφάνιση του Χριστιανισμού. Η αδυναμία του προχριστιανικού κόσμου να υπερβεί τις αδυναμίες του σήμανε και την παταγώδη αυτοαναίρεοή του. Η εμφάνιση του Χριστιανισμού ως υπέρτατο πνευματικό μέγεθος απλώς επιτάχυνε την κατάρρευση.
Αυτά τα στοιχεία απέρριψε η Εκκλησία και γι' αυτό υπάρχει εδώ και δύο χιλιετίες και θα υπάρχει εσαεί διότι τα στοιχεία πού την συγκροτούν είναι μόνο ωφέλημα για το ανθρώπινο γένος.
Ενώ ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός καλλιέργησε τον επιλεκτικό αριστοκρατικό ανθρωποκεντρισμό, ο Χριστιανισμός αντίθετα δίδαξε, εισήγαγε και εφάρμοσε στην ανθρώπινη κοινωνία τον καθολικό, χωρίς διακρίσεις ανθρωπισμό, όπως αυτός βιώθηκε όχι από κάποιο άνθρωπο, αλλά από το Θεάνθρωπο ιδρυτή του. Ο ατελής ανθρωπισμός του ελληνικού και ρωμαϊκού κόσμου διασώθηκε και ολοκληρώθηκε έτσι στη διδασκαλία του Ιησού Χριστού και την πρακτική της Εκκλησίας. Στη χριστιανική κοινωνία καταξιώθηκαν όλα τα ανθρώπινα πρόσωπα. Ο δούλος, ο βάρβαρος, η γυναίκα, ο φτωχός, ο αμαθής μαζί με τον αριστοκράτη αποτέλεσαν την νέα κοινωνία της αγάπης (Γαλάτ. 3, 28), την "καινή κτίση" (Γαλάτ. 6, 15), την οποία οραματίζονταν πάντα η ανθρωπότητα.
Η βαθιά ελληνική φιλοσοφική σκέψη, η απαράμιλλη ελληνική γλώσσα, η πολιτική ορολογία και η δημοκρατική συλλογική πρακτική όχι μόνο διασώθηκαν στην χριστιανική Ορθοδοξία, τη μόνη γνήσια μορφή του Χριστιανισμού, αλλά αφού εμπλουτίστηκαν με νέα στοιχεία από τη θεία διδασκαλία του Χριστού, αποτέλεσαν πολύτιμα μέσα της έκφρασης της και της οργάνωσης της. Αν δεν είχαν αυτά υιοθετηθεί και διασωθεί μέσα στη Χριστιανική Εκκλησία ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός θα αποτελούσε μία μακρινή ανάμνηση. Αν οι Πατέρες της Εκκλησίας δεν ενστερνίζονταν και διέσωζαν στα συγγράμματα τους την αρχαιοελληνική σκέψη και οι αντιγραφείς μοναχοί δεν ασχολούνταν με τα έργα των αρχαίων φιλοσόφων ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης θα μάς ήταν γνωστοί μόνο ως προς τα ονόματά τους και το θαυμαστό αρχαιοελληνικό πνεύμα θα μάς ήταν άγνωστο.
Οι μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας μας υπήρξαν ως πνευματικές προσωπικότητες εφάμιλλοι των φωτισμένων ανδρών της αρχαιότητας. Όλοι τους ήταν κάτοχοι της κλασσικής παιδείας. Καλλιέργησαν το ίδιο όπως εκείνοι τα γράμματα, την ποίηση, τη φιλοσοφία, την τέχνη, και όλα τα στοιχεία του πολιτισμού. Στα περίφημα πανεπιστήμια του Βυζαντίου διδάσκονταν ανελλιπώς τα ιερά γράμματα μαζί με τα έργα του Ομήρου και όλων των άλλων αρχαίων συγγραφέων. Κοντολογίς μπορούμε να πούμε πώς η κλασσική αρχαιότητα ζει κυριολεκτικά στην Ελληνοορθοδοξία.
θεωρούμε λοιπόν πώς οι φανατικοί θιασώτες του νεοπαγανισμού αν δεν επιτίθενται κατά του Χριστιανισμού κατόπιν σχεδίου, όπως έχει γραφεί επισταμένως, θα μπορούσαμε επιεικώς να πούμε ότι είναι αμαθείς, χωρίς στοιχειώδη γνώση της ιστορικής επιστήμης. Υποστηρίζουν με πάθος ότι επιχειρούν να νεκραναστήσουν τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, όμως στην ουσία προσπαθούν να νεκραναστήσουν τα αποβλητέα στοιχεία και μάλιστα τα ευτελέστερα αυτών, όπως η χονδροειδής και παράλογη ειδωλολατρία.
Απαντάμε σ' αυτούς τους ψευτορωμαντκούς πώς τα κλασσικά και χρήσιμα στοιχεία του αρχαιοελληνικού πολιτισμού δεν έσβησαν ποτέ, για να νεκραναστηθούν, αλλά υπάρχουν βελτιωμένα μέσα στην Ελληνοορθοδοξία, ταγμένα στην υπηρεσία του ανθρώπου και του παγκόσμιου πολιτισμού. Οποιαδήποτε απόπειρα αυτονόμησης του Ελληνισμού από τον Χριστιανισμό είναι εθνικά ύποπτη και πολιτισμικά επιζήμια. Η καθιέρωση του αρχαιοελληνικού παγανισμού ως ... εθνικής θρησκείας των Ελλήνων (κατ' αρχήν) προκαλεί μόνο γέλια...
περιοδικό ΔΙΑΛΟΓΟΣ τεύχος 25 (2001)
