Η Καίτη Στατηρά καταγράφει τον προβληματισμό της για το πώς γίνεται η διαχείριση της φυσικής κληρονομιάς του τόπου μας.
Σημείο αναφοράς της το δάσος της Τύμφης, ένα δάσος στο οποίο, όπως σημειώνει, άρχισε να αλλάζει προς το χειρότερο με ευθύνη του δασαρχείου.
Σ' αυτόν τον τόπο δεν γίνεται όποιος αγαπάει τη φύση να κοιμάται του καλού καιρού. Θα ήταν τουλάχιστον αφέλεια. Στη ζωή μας έχουμε καταγράψει πάρα πολλές ωραίες και βαρύγδουπες λέξεις από επιφανείς ανθρώπους. Με καθεμία από αυτές κάτι βάζουν σκοπό να πάρουνε αυτοί οι επιφανείς από εμάς, πίσω από τη λέξη που υπόσχεται να ομορφήνει την ζωή κρύβεται η αποκοίμηση, η χειραγώγηση, η εξαγορά, η απληστία του άρπαγα, η κερδοσκοπία. Έτσι η «διαχείριση δασών» μεταφράζεται εκμετάλλευση της φύσης για κέρδη, «ανάπλαση» εξανθρώπιση, εξημέρωση ή αστικοποίηση της φύσης, «δασικοί δρόμοι» ρημαδιό στη χλωρίδα και την πανίδα εκτός κι αν είναι για πυρασφάλεια. Όταν μου λένε «για το καλό σου» ή «για το καλό της φύσης», κάτι θέλουν να πάρουν.
Τα τελευταία χρόνια τόβλεπα νάρχεται. Εκατοντάδες κομμένα πεύκα και έλατα στον δρόμο του δήμου Τύμφης. Αιωνόβια. Περήφανα. Κατά συστάδες έφαγαν χώμα. Πυροπροστασία; Το εύφλεκτο υλικό από τα ξεκλαρίσματα και τις χιλιάδες των κουκουναριών, το debris, που πετάχτηκε στις πλαγιές, μαρτυράει το αντίθετο, και το καλοκαίρι του 2008 ήμασταν τυχεροί που δεν πήραμε φωτιά. Ακόμα συνεχίζεται η κοπή των δέντρων που πλαισιώνουν τον δρόμο μέχρι Λάιστα και Ηλιοχώρι. Ακάθεκτα. Μπήκαν στα φυλλοβόλα. Κάτω οι πανύψηλες χρυσοχάλκινες οξυές, κάτω οι πορφυροί ξεροπλάτανοι. Αδιάκριτα. Αψυχολόγητα. Απογυμνώνονται οι ρεματιές από τα στολίδια τους, το δάσος οπισθοχωρεί, ανοίγεται ο δρόμος! Πρώτη φορά βλέπω τέτοια απροκάλυπτη αλαζονεία του ανθρώπου, τέτοια περιφρόνηση της φύσης. Το φθινόπωρο κανένας πίνακας, κανένα ποίημα δεν μπορεί να περιγράψει την πανδαισία των χρωμάτων στην Τύμφη. Tα δάση μας με τα αγριοπλατάνια pseudoplatanus είναι τα μοναδικά στην Ελλάδα και είναι αυτά που κάνουν το Ζαγόρι ξεχωριστό. Tα φυλλοβόλα είναι φυσικοί πυροσβέστες. Απορώ, γιατί θα πρέπει να φέρνουμε την πόλη μας στο δάσος κι όχι τα δέντρα στην πόλη; Τι είδος ανθρώπου θα το εκτιμήσει αυτό;
Ένα άλλο θέμα για το οποίο υπεύθυνοι είναι οι ίδιοι είναι οι δασικοί δρόμοι που υπάρχουν και στα τελευταία προπύργια της άγριας φύσης για να βγάζουν ξυλεία. Έτσι μπήκαν στο παρθένο οξυόδασος με τα μοναδικά αιώνια χιόνια και τις παγετωνικές λιμνούλες, ξύλευσαν το 2007, πήγαν ένα βήμα πιο πάνω και ξαναξύλευσαν το 2009 με εν μέρει επικαλυπτόμενη υλοτομία.
Αν νοιαζόταν να κοιτάξουν θα έβλεπαν και θα προλάβαιναν υπερβάσεις, θα έβλεπαν ξέφωτα, ξεκλαρίσματα, πλαγιές σε κίνδυνο. Θα πρόσεχαν ότι κόβοντας μόνον οξυές ανοίγουν χώρο για τα έλατα και τα πεύκα που λαθροβιώνουν εν μέσω των οξυών και είναι τα πρώτα που πιάνουν και διαδίδονται. Εκτός κι αν στη μελέτη σας επιζητάτε την αλλαγή του οικοσυστήματος -και του ονόματος της Τσούκα Ρόσσα. Θάβλεπε το Δασαρχείο πως στην πλαγιά, πάνω ακριβώς από τη λιμνούλα, εκσκαφέας ξανακάνει αυτό που ξαναέκανε πριν κανα-δυό χρόνια, αμμοληψία και καταστροφή του τοπίου. Θα έβλεπαν και δέκα μεγάλα λάστιχα πεταμένα στον πάτο της εποχιακής λιμνούλας, ακριβώς εκεί απ’ όπου υδρεύεται το κεντρικό Ζαγόρι. Μακάρι να τα μελετάτε καλά τα πράγματα και να έχετε παρατηρήσει πως στις πάλαι ποτέ χρωματιστές πλαγιές σιγά-σιγά αλλά σταθερά κατεβαίνουν τα αειθαλή και δη τα πεύκα, εκτοπίζοντας τα φυλλοβόλλα, αλλάζοντας το τοπίο, καθότι αυτό που κατά κόρο ξυλεύεται είναι οι δρύς, οι οξυές, τα σφεντάμια, τα ξεροπλατάνια από τους ντόπιους -φυσιολογικά- και από σας με τις διαχειριστικές μελέτες. Προσωπικά δεν θέλω να δώ καμιά μελέτη. Βλέπω το δάσος κι όλο και κάτι μαθαίνω. Γιατί δεν φτάνει να γεννηθείς, ή να ζείς σ’ αυτό ή από αυτό, να θέλεις να ζεις σ’ αυτό έχει σημασία. Έτσι μπορείς να νοιώσεις την ιερότητα του κάθε δέντρου, του κάθε πλάσματος, την ομορφιά της βιοποικιλότητας, την προνοητικότητα της φύσης. Προσέχω τη δική σας ευαισθησία και δεν την βλέπω. Δεν την βλέπω καν στην αλλαγή των «καιρών». Παραιτηθείτε λοιπόν ή αποδείξτε την. Σίγουρα δεν μονοπωλώ ευαισθησία και πολλοί εκεί μέσα αγαπάνε την φύση και την πονάνε. Όμως το πρώτο που κάνουν κάποιοι είναι να υπεραμύνονται του δασαρχείου. Μα για να προστατεύετε το δάσος είσαστε εκεί. Αυτά που διαχειρίζεσθε είναι όλων, η φύση είναι η κληρονομιά του ανθρώπου κι όταν είναι αυτή καλά είναι και ο άνθρωπος καλά. Η υλοτομία υπήρχε από πάντα αλλά ωφελώντας και τον άνθρωπο και το δάσος. Τώρα παραγίναμε πολλοί, η κοινωνία παραέγινε υλιστική και καταναλωτική, η ισορροπία είναι λεπτή, οι αποφάσεις δύσκολες, αλλά πρέπει να είναι σοφές και γενναίες. Η διαχείριση μιας τέτοιας φυσικής κληρονομιάς είναι τεράστιο έργο. Θέλει αγάπη, γνώση, επίγνωση των ευθυνών και κότσια για να την προστατέψεις από τον μοναδικό εχθρό που έχει την βλακεία και την απληστία του ανθρώπου. Ποιος θα την προστατέψει; Τα αρπαχτικά παραφυλάνε παντού.
Και ήρθε αυτός που είχε όραμα και ήθελε σώνει και καλά να σώσει τους Γιαννιώτες... Ν’ αφήσει το όνομά του στην ιστορία ως σωτήρας... Με επιστήμονες βαριούς, τεχνοκράτες και ομογάλακτους έκατσαν στο ίδιο τραπέζι, έκοψαν, έραψαν και παρουσίασαν το σχέδιο που κατεργάστηκαν ευφυή μυαλά για το καλό μας... Ευτυχώς αποσοβήθηκε ο κίνδυνος. Όμως καθόλου δεν ησυχάζω. Αυτός δεν είναι τόπος για να ησυχάσεις. Οι οραματιστές της κακιάς ώρας έβαλαν στον νου να ξεζουμίσουν τον Αώο, από αιώνιο ποτάμι να το ξεφτιλίσουν σε ρυάκι, αδίστακτα και ύπουλα να εισβάλλουν στην καρδιά του εθνικού δρυμού και να συνεχίσουν τη μεγαλοφυή καταστροφή μέχρι την πόλη. Ντελίριο απληστίας, αλαζονείας και ασυδοσίας. Κύριοι μην κρύβεστε πίσω από το δάχτυλό σας. Δεν σας περισσεύει η αγάπη για τον άνθρωπο. Άλλες είναι οι αγάπες σας. Είσαστε πολύ μικροί για να παίρνετε αποφάσεις για τις τύχες της φύσης και του ανθρώπου. Και τα σχέδια για τον Αμάραντο να τα ξεχάσετε. Κι ό,τι άλλο φαντασμένο βάλατε στο μυαλό σας εις βάρος του οικοσυστήματος της λίμνης. Γιατί λεηλατώντας και υποβαθμίζοντας τη φύση, λεηλατείτε εμάς. Οι καιροί έχουν στραφεί υπέρ της φύσης, κύριοι της οποιασδήποτε εξουσίας. Γιατί είναι είδος υπό εξαφάνιση, απειλούμενο από τον πολιτισμό και την ανάπτυξη. Όλες οι ευρωπαϊκές χώρες με σοβαρότητα προσπαθούν να κατευθυνθούνε σ’ έναν πολιτισμό συμβατό με τη φύση. Σε εμάς πολιτισμός είναι το νερό να το ληστεύουμε από τη φύση για να το δίνουμε σε επιχειρηματίες. Προνοείστε αλλιώς, κύριοι. Όχι με το εύκολο εμπόρευμα, τη φύση. Ούτε φωνή έχει, ούτε συνήγορο. Την αγάπη μας μόνον έχει. Και την επαγρύπνηση του κάθε ενός μας. Και οι πιο πεινασμένοι -κυριολεκτικά- λαοί σέβονται την φύση. Γιατί γι’ αυτούς δεν είναι αλλότρια. Τα δείγματα γραφής της ξέχωρης -από τη μητέρα-γη κουλτούρας αμέτρητα και εφιαλτικά. Μόνον η πρώην ΕΣΣΔ έχασε την λίμνη Αράλη την τέταρτη μεγαλύτερη στον κόσμο σε δυο δεκαετίες για χάρη της ανταγωνιστικής ανάπτυξης. Και κάτι άλλο. Δεν ψηφίζουμε μεσσίες. Εντολοδόχοι του λαού είσαστε, να σκύβετε, να ακούτε και να σέβεστε. Και να μην εκμεταλλεύεστε το ότι ο πολίτης είναι χωμένος στην καθημερινότητα. Και που και που, μάθετε το, κοιτάει γύρω του γιατί ονειρεύεται. Γιατί θέλει τα παραμύθια που θα λένε τα παιδιά του στα παιδιά τους κι αυτά στα δικά τους να είναι όπως αυτά που τούλεγαν οι παππούδες του, με πλάσματα της γης, βουνά, νερά, δάση και θάλασσες.
Παράλειψα να σχολιάσω τις βιωσιμότητες όλων αυτών των σχεδίων σας. Το κάνουν άλλοι.
Εμένα με ενδιαφέρει η βιωσιμότητα του ανθρώπου, όχι απλά να επιβιώνει αλλά να ζει, κι' αυτό είναι αξεδιάλυτα συνυφασμένο με τη βιωσιμότητα της φύσης-γης.
• Το άρθρο της κ. Καίτης Στατηρά είναι αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Ηπειρωτικός Αγώνας».
