Οι προοδευτικές από τις συντηρητικές κοινωνίες διακρίνονται από το βαθμό και τον τρόπο ανανέωσης της ελίτ κάθε μια από αυτές. Σε κοινωνίες όπου η ανανέωση της κυβερνώσας ελίτ έχει κληρονομικά χαρακτηριστικά ή χαρακτηριστικά επίδειξης τυφλής πίστης στην παρούσα ιεραρχία συχνά οι ταλαντούχοι στην οικονομία, το πνεύμα κλπ βρίσκονται έκτος κέντρων αποφάσεων με αποτέλεσμα η άρχουσα ελίτ να οδηγεί την κοινωνία και την οικονομία σε παρακμή και οι έκτος ελίτ με πρόφαση κάποιο πολιτικό όραμα να ανατρέπουν το καθεστώς και να δημιουργούν μια νέα κατάσταση...
Συνήθως σε τέτοιες μεταβολές, αυτές λαμβάνουν χώρα εν μέσω κλίματος σύγχυσης, μπορεί να προκύψουν περίεργα αποτελέσματα, τα οποία οδηγούν την κοινωνία σε βήματα προς τα πίσω αντί για βήματα προς τα εμπρός... Γύρω στο 1700 η Κίνα δεν είχε να ζηλέψει τίποτα σε βιοτικό επίπεδο από την Δύση. Ίσα-ίσα πολλές από τις εφευρέσεις που καθοδηγούσαν τις εξελίξεις στη Δύση, πυρίτιδα, όργανα ναυσιπλοΐας, τυπογραφεία ήταν γνωστά από αιώνες στην Κίνα, αλλά όταν ενσωματώθηκαν και αξιοποιήθηκαν από τις δυτικές οικονομίες δημιούργησαν νέα δεδομένα... 200 και 250 χρόνια αργότερα ο μέσος Κινέζος συνέχισε να ζει στο ίδιο βιοτικό επίπεδο που ζούσε και 500 χρόνια νωρίτερα...
Πιστεύω πως η άποψη που ερμηνεύει πιο σωστά αυτή την διαφοροποίηση, είναι αυτή που υποστηρίζει πως αυτό που έκανε την διαφορά στη Δύση είναι ο εκδημοκρατισμός της πρόσβασης στην ελίτ κάθε κοινωνίας. Μια πρόσβαση που γινόταν με περισσότερο αξιοκρατικά κριτήρια, όπως αυτά που διαμορφώνουν οι κανόνες της ελεύθερης αγοράς και της ανοιχτής κοινωνίας. Αυτό που ο Γιόζεφ Αλοϊς Σουμπέτερ όριζε ως δημιουργική καταστροφή ήταν επίσης πιστεύω ο ουσιαστικότερος μηχανισμός προόδου και ανανέωσης της οικονομίας.
Η ελληνική περίπτωση...
Το να προσπαθήσει κάποιος να ορίσει το περίγραμμα της ελληνικής ελίτ για να αντιληφθεί τις πήγες της κακοδαιμονίας που μας οδήγησαν στην πνευματική και κοινωνική κυρίως χρεοκοπία και μετά στην οικονομική, είναι περίπλοκο και θα εγείρει πολλές αντιρρήσεις. Διανοητές εξάλλου όπως ο Σ. Ράμφος έχουν διεισδύσει και εντοπίσει πολλά στοιχεία από τον πυρήνα της νεοελληνική κακοδαιμονίας...
Αν η ελίτ ορίζεται από την αφρόκρεμα μιας κοινωνίας στην οικονομική δραστηριότητα, τη δημόσια διοίκηση, την ακαδημαϊκή κοινότητα, την πολιτική ηγεσία, τη δημοσιογραφική κοινότητα κλπ. τότε εύκολα κάποιος μπορεί να εντοπίζει τις ρίζες του ελληνικού προβλήματος... Εντοπίζεται στην μη ελεύθερη αξιοκρατική πρόσβαση του πληθυσμού στις επιμέρους επιφανείς ομάδες που ορίζουν την ελίτ της κοινωνίας.
Πριν από μερικά χρόνια, διακεκριμένος Έλληνας φυσικός που έχει διδάξει σε σημαντικά ξένα πανεπιστήμια και είναι διεθνώς αναγνωρισμένος, βρήκε τις πόρτες των ελληνικών πανεπιστημίων κλειστές... Αντιθέτως τις πόρτες ορθάνοιχτες τις βρήκε η ευρύτερη οικογένεια, παιδιά, νύφες, εγγόνια εγχώριου καθηγητή με άκρες. Όταν το υπουργείο, έστω και αργά, προσπάθησε να ελέγξει την κατάσταση βρέθηκε αντιμέτωπο και με τους συλλόγους των φοιτητών που επικροτούσαν το «οικογενειακό» πανεπιστήμιο...
Δεν είναι μόνο η πανεπιστημιακή κοινότητα εκτροφείο αναξιοκρατίας και κατασπατάλησης πόρων χωρίς αντίκρισμα και έργο, που πίσω από μια στείρα συνθηματολογία για δωρεάν παιδεία και πανεπιστημιακό άσυλο κρύβει τις επιδιώξεις για αναξιοκρατική διαιώνιση της παρουσίας της. Στην πολιτική τα πράγματα δεν είναι καλύτερα αφού κόμματα και βουλευτικές έδρες κληροδοτούνται και οι πελατειακές σχέσεις συνιστούν τον βασικό ιστό της δημοκρατίας μας.
Στην οικονομία αυτό που συνέβη από τη μεταπολίτευση και μετά ήταν το κράτος να ορίσει με τις προμήθειες και τα δημόσια έργα ποιος θα είναι ο κορμός της επιχειρηματικής ελίτ της χώρας. Κατά ανάλογο τρόπο το κομματικό κράτος όρισε ποια θα είναι και η πνευματική ελίτ της χώρας. Χάριν, των συντεχνιών που διατήρησε ή δημιούργησε το κράτος κάποιος αν τελειώσει την φαρμακευτική δεν είναι βέβαιο ότι μπορεί να ανοίξει φαρμακείο, κάποιος που θέλει να γίνει συμβολαιογράφος δεν μπορεί να το πετύχει αν δεν υπάρχει θέση να κληρονομήσει... Ούτε ταξιτζής μπορεί να γίνει κάποιος άνεργος ή επιχειρηματίας, και ας πληροί τα τυπικά προσόντα που μπορεί να είναι η επάρκεια γνώσης επαγγελματικής οδήγησης, γνώση της πόλης, αγγλικών, κανόνων συμπεριφοράς... Η χρεοκοπία που μας προέκυψε σημαίνει για μας πως ασχέτως από τη διεθνή κρίση του καπιταλισμού ή του Ευρω, σαν κοινωνία πρέπει να προσδιορίσουμε ένα πιο παραγωγικό και αξιοκρατικό μοντέλο. Με λίγα λόγια πρέπει να δημιουργήσουμε μια ελίτ ή τις συνθήκες που θα της επιτρέψουν να αναδειχθεί με βάση την κοινωνία που νομίζουμε πως θέλουν να ζήσουν τα παιδιά μας...
