Tα μέσα κoινoβoυλευτικoύ ελέγχoυ, εκτός από την πρόταση δυσπιστίας, πoυ ρυθμίζεται από τo άρθρo 142, είναι:
α) oι αναφoρές β) oι ερωτήσεις γ) oι επίκαιρες ερωτήσεις δ) oι αιτήσεις κατάθεσης εγγράφων ε) oι επερωτήσεις, στ) oι επίκαιρες επερωτήσεις και ζ) η σύσταση εξεταστικών επιτροπών.
Α) Αναφορές(άρθρο 125 του ΚτΒ):
Καθένας ή πολλοί μαζί μπορούν να απευθύνουν εγγράφως και επωνύμως παράπονα ή αιτήματα στη Βουλή των Ελλήνων. Οι Βουλευτές μπορούν, εάν το επιθυμούν, να υιοθετήσουν τις αναφορές αυτές. Ο Υπουργός είναι υποχρεωμένος, εντός είκοσι πέντε ημερών, να απαντήσει στην αναφορά.
Β) Ερωτήσεις(άρθρα 126-128Β του ΚτΒ):
Οι Βουλευτές μπορούν να απευθύνουν εγγράφως στους Υπουργούς ερωτήσεις για οποιαδήποτε δημόσια υπόθεση, οι οποίες σκοπούν στην ενημέρωση της Βουλής σχετικά με την υπόθεση αυτή. Οι Υπουργοί οφείλουν να απαντούν εγγράφως στους ερωτώντες Βουλευτές εντός είκοσι πέντε ημερών. Σε κάθε περίπτωση, στην αρχή μιας συνεδρίασης κάθε εβδομάδα εγγράφονται στην ημερήσια διάταξη της Βουλής και συζητούνται αναφορές και ερωτήσεις.
Γ) Επίκαιρες ερωτήσεις(άρθρα 129-132Α του ΚτΒ):
Για θέματα της άμεσης επικαιρότητας, κάθε Βουλευτής έχει δικαίωμα να υποβάλλει επίκαιρη ερώτηση που απευθύνεται στον Πρωθυπουργό ή τους Υπουργούς, οι οποίοι απαντούν προφορικά. Μία φορά τουλάχιστον την εβδομάδα, ο Πρωθυπουργός απαντά ο ίδιος σε δύο τουλάχιστον επίκαιρες ερωτήσεις που αυτός επιλέγει. Επίκαιρες ερωτήσεις συζητούνται στην Ολομέλεια της Βουλής των Ελλήνων σε τρεις συνεδριάσεις κάθε εβδομάδα, αλλά και στο Τμήμα διακοπής των εργασιών.
Δ) Αιτήσεις Κατάθεσης Εγγράφων(άρθρο 133 του ΚτΒ):
Οι Βουλευτές έχουν το δικαίωμα να ζητούν εγγράφως από τους Υπουργούς την κατάθεση εγγράφων σχετικών με κάποια δημόσια υπόθεση. Ο Υπουργός οφείλει να καταθέσει εντός μηνός τα ζητούμενα έγγραφα. Πάντως δεν μπορούν να κατατεθούν έγγραφα που αφορούν διπλωματικό ή στρατιωτικό ή σχετικό με την ασφάλεια του Κράτους μυστικό.
Ε) Επερωτήσεις(άρθρα 134-137 του ΚτΒ):
Οι επερωτήσεις αποσκοπούν στον έλεγχο της Κυβέρνησης για πράξεις ή παραλείψεις της. Οι Βουλευτές που έχουν καταθέσει ερωτήσεις ή αίτηση κατάθεσης εγγράφων μπορούν να τις μετατρέψουν σε επερωτήσεις εάν κρίνουν ότι η απάντηση του Υπουργού δεν είναι επαρκής. Οι επερωτήσεις συζητούνται στην Ολομέλεια της Βουλής των Ελλήνων. Εάν υπάρχουν περισσότερες επερωτήσεις για το ίδιο θέμα, η Βουλή μπορεί να αποφασίσει την ταυτόχρονη συζήτησή τους, ή ακόμη και τη γενίκευση της συζήτησης.
ΣΤ) Επίκαιρες επερωτήσεις(άρθρο 138 του ΚτΒ):
Για θέματα της άμεσης επικαιρότητας οι Βουλευτές έχουν το δικαίωμα να υποβάλουν επίκαιρες επερωτήσεις. Οι επίκαιρες επερωτήσεις συζητούνται κάθε Δευτέρα στην Ολομέλεια αλλά και σε ορισμένες συνεδριάσεις του Τμήματος διακοπής των εργασιών. Κατά γενικό κανόνα, οι διαδικασίες που προβλέπει ο Κανονισμός για τις επερωτήσεις εφαρμόζονται και στις επίκαιρες επερωτήσεις.
Ειδικές Διαδικασίες:
-Έλεγχος επί των ανεξαρτήτων αρχών(άρθρα 101Α του Σ και 138Α του ΚτΒ):
Κάθε ανεξάρτητη αρχή, συνταγματικά κατοχυρωμένη ή συσταθείσα με νόμο, υποβάλλει στον Πρόεδρο της Βουλής, μέχρι την 31η Μαρτίου κάθε έτους, έκθεση πεπραγμένων για το έργο της κατά το προηγούμενο έτος. Ο Πρόεδρος της Βουλής διαβιβάζει την έκθεση στη μόνιμη επιτροπή θεσμών και διαφάνειας ή στην αρμόδια διαρκή επιτροπή ή και σε επιτροπή συνιστώμενη, κατά περίπτωση, από τη Διάσκεψη των Προέδρων.
-Προτάσεις εμπιστοσύνης και δυσπιστίας(άρθρα 84 του Σ και 141-142 του ΚτΒ):
H Κυβέρνηση οφείλει μέσα σε δεκαπέντε ημέρες από την oρκωμoσία τoυ Πρωθυπουργού να εμφανιστεί στη Boυλή και να ζητήσει ψήφo εμπιστoσύνης μετά τη συζήτηση των προγραμματικών της δηλώσεων.
Η Κυβέρνηση μπορεί και οποτεδήποτε άλλοτε να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής με γραπτή ή προφορική δήλωση του Πρωθυπουργού στη Βουλή.
Η Κυβέρνηση απολαύει της εμπιστοσύνης της Βουλής αν η πρόταση εμπιστοσύνης εγκριθεί από την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων Βουλευτών, η οποία όμως δεν επιτρέπεται να είναι μικρότερη από τα δύο πέμπτα (2/5) του όλου αριθμού των Βουλευτών.
Επίσης, η Boυλή μπoρεί με απόφασή της να απoσύρει την εμπιστoσύνη της από την Kυβέρνηση ή από μέλoς της ύστερα από πρόταση δυσπιστίας. H πρόταση δυσπιστίας πρέπει να υπογράφεται από τo ένα έκτo (1/6) τoυλάχιστoν των Boυλευτών και να περιλαμβάνει σαφώς τα θέματα για τα oπoία θα διεξαχθεί η συζήτηση. H πρόταση δυσπιστίας υπoβάλλεται στoν Πρόεδρo σε δημόσια συνεδρίαση της Boυλής.
-Πληροφόρηση και ενημέρωση:
Ανακοινώσεις της Κυβέρνησης - Συζήτηση προ ημερησίας διατάξεως(άρθρα 142Α-143 του ΚτΒ):
Για εθνικά θέματα ή θέματα γενικότερoυ ενδιαφέρoντoς o Πρωθυπoυργός μπoρεί, κατ εξαίρεση της διάταξης τoυ άρθρoυ 62 παρ. 1, να ενημερώνει τη Boυλή και αμέσως επακoλoυθεί συζήτηση (συζήτηση πρo ημερησίας διατάξεως).
Επίσης, για την έγκαιρη και υπεύθυνη πληροφόρηση και ενημέρωση της Bουλής η Kυβέρνηση δια του Πρωθυπουργού μπορεί, εκτός από τη «συζήτηση προ ημερησίας διατάξεως», να ζητήσει, οποτεδήποτε, να κάνει ανακοινώσεις ή δηλώσεις ενώπιόν της για οποιαδήποτε σοβαρή δημόσια υπόθεση.
-Σύσταση εξεταστικής επιτροπής και συζήτηση πορισμάτων της
άρθρα 68 του Σ και 144-149 του ΚτΒ):
H Oλoμέλεια της Boυλής μπoρεί να συνιστά εξεταστικές επιτρoπές από μέλη της για την εξέταση ειδικών ζητημάτων δημόσιoυ ενδιαφέρoντoς.
Η απόφαση της Ολομέλειας για τη σύσταση της εξεταστικής επιτροπής λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων, η οποία δεν μπορεί να είναι κατώτερη από τα δύο πέμπτα (2/5) του όλου αριθμού των Βουλευτών.
Mετά την oλoκλήρωση της έρευνας η επιτρoπή αξιoλoγεί τις απoδείξεις πoυ συνέλεξε και συντάσσει αιτιoλoγημένo πόρισμα, στo oπoίo καταχωρίζoνται και oι γνώμες της τυχόν μειoψηφίας.
Με πρόταση του ενός πέμπτου (1/5) του συνόλου των Βουλευτών, το πόρισμα της εξεταστικής επιτροπής εγγράφεται στην ημερήσια διάταξη για συζήτηση, που διεξάγεται με ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 137.
-Πρόταση για προκαταρκτική εξέταση και συζήτηση πορίσματος της ειδικής κοινοβουλευτικής επιτροπής (άρθρα 153-159 του ΚτΒ):
Για την άσκηση δίωξης εναντίον προσώπου που είναι ή διατέλεσε μέλος της Κυβέρνησης ή Υφυπουργός, για ποινικά αδικήματα που τέλεσε κατά την άσκηση των καθηκόντων του, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 86 του Συντάγματος και του νόμου για την ευθύνη των Υπουργών, απαιτείται πρόταση κατηγορίας και απόφαση της Βουλής που δέχεται την πρόταση αυτή.
Η πρόταση άσκησης δίωξης υποβάλλεται γραπτώς από τριάντα (30) τουλάχιστον Βουλευτές και προσδιορίζει τις πράξεις ή τις παραλείψεις που είναι αξιόποινες, σύμφωνα με το νόμο για την ευθύνη των Υπουργών.
Η συζήτηση της πρότασης στην Ολομέλεια της Βουλής αφορά στη λήψη απόφασης η οποία λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των Βουλευτών (151 Βουλευτές), για συγκρότηση ή όχι ειδικής κοινοβουλευτικής επιτροπής για τη διεξαγωγή προκαταρκτικής εξέτασης.
Η συζήτηση του πορίσματος της επιτροπής αρχίζει το αργότερο σε δεκαπέντε ημέρες από την κοινοποίηση ειδικής ημερήσιας διάταξης, είναι γενική και αναφέρεται στην παραδοχή ή μη της πρότασης για την άσκηση δίωξης.
-Προτάσεις μομφής κατά του Προέδρου της Βουλής ή μέλους του Προεδρείου
(άρθρα 150-152 του ΚτΒ):
H Boυλή μπoρεί, ύστερα από γραπτή πρόταση πενήντα τoυλάχιστoν Boυλευτών, να εκφράσει μoμφή κατά τoυ Πρoέδρoυ της ή άλλoυ μέλoυς τoυ Πρoεδρείoυ. H απoδoχή συνεπάγεται τη λήξη της θητείας τoυ καθ oυ η πρόταση.
ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ: Στην Ελλάδα ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων είναι διάχυτος, κατασταλτικός και παρεμπίπτων. Το Σύνταγμα, στο άρθρο 93 παρ. 4 ορίζει: "Τα δικαστήρια υποχρεούνται να μην εφαρμόζουν νόμο που το περιεχόμενό του είναι αντίθετο προς το Σύνταγμα". Ο κάθε δικαστής μπορεί δηλαδή να αρνηθεί να εφαρμόσει νόμο που αντίκειται στο Σύνταγμα. Αντίστοιχα η απόφασή του αυτή δεν επηρεάζει το τυπικό κύρος του νόμου, ισχύει μόνο για τη συγκεκριμένη υπόθεση.
Η μόνη περίπτωση κύριου και συγκεντρωτικού ελέγχου στην Ελλάδα είναι όταν συγκαλείται το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο. Το ΑΕΔ συγκαλείται, όταν δύο από τα τρία ανώτατα δικαστήρια της χώρας (Άρειος Πάγος, Συμβούλιο της Επικρατείας, Ελεγκτικό Συνέδριο) εκδώσουν αντίθετες αποφάσεις σχετικά με τη συνταγματικότητα ενός νόμου. Στην περίπτωση αυτήν το ΑΕΔ αποφαίνεται οριστικά για τη συνταγματικότητα του νόμου όχι στο πλαίσιο των επιδίκων διαφορών (δεν αποφαίνεται δηλαδή για τις υποθέσεις που εκκρεμούν ενώπιον των διαφωνούντων δικαστηρίων), αλλά ως κύριο αντικείμενο της ενώπιόν του δίκης και η απόφασή του, αν θεωρήσει τον νόμο αντισυνταγματικό, έχει ως συνέπεια την εξαφάνιση του νόμου από την έννομη τάξη.
Για πρώτη φορά προβλέφθηκε η δυνατότητα (και υποχρέωση) των δικαστηρίων να μην εφαρμόζουν αντισυνταγματικούς νόμους στο Σύνταγμα του 1927. Ήδη όμως από τον 19ο αιώνα η θεωρία είχε υποστηρίξει τη δυνατότητα των δικαστηρίων να προβαίνουν σε τέτοιον έλεγχο, ενώ ο Άρειος Πάγος προέβη για πρώτη φορά με την 23/1897 απόφασή του σε μη εφαρμογή νόμου ως αντισυνταγματικού.
Ο έλεγχος των νόμων περιορίζεται στον έλεγχο του περιεχομένου τους. Τα δικαστήρια δεν έχουν εξουσία να ελέγξουν την τήρηση των διατάξεων του Συντάγματος κατά την ψήφιση του νόμου (απαρτία βουλευτών κλπ.). Αυτά θεωρούνται από τα δικαστήρια interna corporis (εσωτερικά ζητήματα) της Βουλής, τα οποία τα ελέγχει η ίδια και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κατά την έκδοση των νόμων.
ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΑΝΑΠΟΜΠΗΣ ΝΟΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ:Σύμφωνα με το άρθρο 42 παρ. 1 και 2 του Συντάγματος,ο πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει το δικαίωμα της αναπομπής του ψηφισμένου νόμου στη βουλή.Το δικαίωμα της αναπομπής μπορεί να ασκηθεί εντός ενός μηνός από την ψήφιση του νόμου και πρέπει να συνοδέυεται από έκθεση των λόγων διαφωνίας του προέδρου με το νομοσχέδιο.
