Γενικά μιλώντας, στην Ελλάδα έχουμε μπερδέψει τους όρους. Ένας από αυτούς του όρους είναι το τι σημαίνει ανάπτυξη.
Το προτεινόμενο μοντέλο “ανάπτυξης” της Ελλάδος ήταν απλά να σπαταλά λεφτά το κράτος, διοχετεύοντας αυτά τα λεφτά στην οικονομία, υποστηρίζοντας το ΑΕΠ με δανεικά.
Το πρόβλημα με αυτή τη συνταγή είναι το εξής: Δεν είναι σίγουρο ότι για κάθε ευρώ που ξοδεύει το κράτος (σπαταλά) θα αποφέρει ανάλογη αύξηση του ΑΕΠ. Θα σου μείνει το χρέος στο χέρι αν δεν μπορείς να παράγεις μεγαλύτερο εισόδημα από το κόστος των τόκων (κάτι που αποδείχτηκε στην πράξη).
Σύμφωνα με μελέτη του National Bureau of Economic Research, ο πολλαπλασιαστής επί του ΑΕΠ για κάθε ευρώ που ξοδεύει το κράτος, με σκοπό να πετύχει ανάπτυξη (fiscal multiplier effect), είναι μεγάλος για οικονομίες με προκαθορισμένο νόμισμα, αλλά μηδέν για οικονομίες με ένα ελεύθερα διαπραγματεύσιμο νόμισμα. Επίσης, είναι μεγάλος για κλειστές οικονομίες αλλά μηδέν έως αρνητικός για ανοιχτές οικονομίες. Επίσης για οικονομίες με μεγάλο χρέος, είναι από μηδαμινός έως αρνητικός.
Για όποιον δεν κατάλαβε το σημαίνει το fiscal multiplier effect να είναι από μηδαμινό έως αρνητικό, για περιπτώσεις χωρών όπως της Ελλάδος (που είναι και ανοιχτές και έχουν μεγάλο χρέος), σημαίνει ότι όσο περισσότερα χαλάς, τόσο μεγαλύτερη ζημιά κάνεις.
Αυτή είναι μια εξήγηση (μεταξύ άλλων, διότι είναι μεγάλη κουβέντα) για ποιο λόγο ό,τι λεφτά ξόδεψε το ελληνικό κράτος με σκοπό να πετύχει ανάπτυξη, πήγαν χαμένα και απλά μας έμεινε το χρέος.
Όπως σας είπα πριν μερικές μέρες, το λεγόμενο σχέδιο Marshall που ακούγεται αυτές τις μέρες για την Ελλάδα (διαβάστε: Το σχέδιο Marshall για την Ελλάδα παίρνει σάρκα και οστά) δεν θα προσφέρει ανάπτυξη. Θα βοηθήσει μεν, θα βάλει λεφτά στις τσέπες του κόσμου (που είναι και ο κυριότερος σκοπός) αλλά δεν θα προσφέρει μακροχρόνια ανάπτυξη αν δεν συνδυαστεί και με πολλά άλλα πράγματα.
Ας δούμε τρεις διαφορετικές περιπτώσεις για να καταλάβετε τις διαφορές μεταξύ τους και ότι, απλά διοχετεύοντας χρήματα στην οικονομία δεν είναι αρκετό για να δούμε ανάπτυξη.
Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι θα ξοδέψουμε 10 δισ. ευρώ για να φτιάξουμε δρόμους. Ναι μεν καθώς φτιάχνονται οι δρόμοι θα δουλέψει κόσμος, το κράτος θα πάρει λεφτά από το ΦΠΑ και πολλές εταιρείες που θα προφέρουν υπηρεσίες θα δουλέψουν και αυτό θα τονώσει την οικονομία, αλλά όταν τελειώσεις τον δρόμο μετά τι κάνεις;
Είμαστε όμως τουριστική χώρα και χρειάζεται να έχουμε καλούς δρόμους. Επίσης, αν ένας επενδυτής θέλει να φτιάξει μια μονάδα όπου δεν υπάρχει πρόσβαση με οδικό άξονα, δεν θα κάνει αυτή την επένδυση. Από την άλλη, το μακροχρόνιο όφελος σε σχέση με το χρέος που θα σου μείνει θα είναι μικρο, ίσως και αρνητικό. Είναι μια επένδυση που πρέπει να κάνεις μεν, αλλά το όφελος είναι μικρό. Και με εξαίρεση να εξασφαλίσεις κονδύλια για να ρίχνεις συνέχεια λεφτά σε τέτοιες υποδομές, κάποτε θα τελειώσουν.
Ας δούμε μια άλλου είδους επένδυση. Το 2011, 962 κρουαζιερόπλοια προσέγγισαν την Σαντορίνη με 938.000 επιβάτες. Ερώτηση; Πόσοι από αυτούς αποβιβάστηκαν και πήγαν στο νησί; Την Μύκονο προσέγγισαν 864 πλοία και τον Πειραιά 936.
Το Κατάκολο όμως ήταν τέταρτο στην Ελλάδα από πλευράς επιβατών. Συνολικά το 2011 προσέγγισαν το Κατάκολο 460 πλοία με 820.00 επιβάτες, αρκετά αυξημένο από το 2010.
Επειδή κάθε καλοκαίρι είμαι στην περιοχή, μπορώ να σας πω ότι ένα μεγάλο ποσοστό των πλοίων δεν μπαίνουν στο λιμάνι, διότι δεν έχει χώρο. Υπάρχουν μέρες που βλέπει κανείς έως και 4 κρουαζιερόπλοιο στο λιμάνι, αλλά δεν είναι στις προβλήτες. Αποτέλεσμα είναι ότι ένα μεγάλο ποσοστό των επιβατών δεν βγαίνει από τα πλοία.
Τώρα αν υποθέσουμε ότι μέρος των αναπτυξιακών κεφαλαίων τα ρίχνουμε σε λιμάνια. Επίσης να υποθέσουμε ότι αναβαθμίζουμε το Κατάκολο με σκοπό να μπορεί να δεχτεί 4 πλοία στις προβλήτες του. Και μιλάω για τα πολύ μεγάλα πλοία, όχι απλά της μεσαίας κατηγορίας.
Το ερώτημα είναι, πόσα περισσότερα κρουαζιερόπλοια θα έρθουν; Η απάντηση είναι τουλάχιστον τα διπλά. Επίσης, επειδή τα πλοία θα μπορούν να μπουν στις προβλήτες, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των τουριστών θα κατεβαίνει για μια βόλτα στην περιοχή.
Άρα λοιπόν φτιάχνοντας τα λιμάνια μας με σκοπό να φιλοξενήσουμε ολοένα και περισσότερα μεγάλα πλοία, το μακροπρόθεσμο όφελος θα είναι τεράστιο. Από την μια θα έχεις το ίδιο βραχυπρόθεσμο όφελος σαν να φτιάχνεις έναν δρόμο, αλλά από εκεί και πέρα μακροχρόνια, θα έχεις και το εισόδημα.
Και ο κυριότερος λόγος που κάνεις μια επένδυση είναι για να έχεις αυτό το μακροχρόνιο εισόδημα και όχι απλά για να χαλάσεις λεφτά μια φορά με σκοπό απλά να τονώσεις βραχυπρόθεσμα την οικονομία.
Τώρα ας δούμε και ένα διαφορετικό τρόπο ανάπτυξης. Ας υποθέσουμε ότι μου γίνειται η χάρη και καταργούνται πολλά από τα εμπόδια που δυσκολεύουν την επιχειρηματικότητα (δείτε το video: Πρέπει να μηδενιστεί το κόστος του Επιχειρείν). Ας υποθέσουμε ότι είναι δυνατόν να φτιάξεις μια εταιρεία χωρίς κόστος, όπου δεν χρειάζεται να έχεις μετοχικό κεφάλαιο (για ΑΕ πάντα) και δεν χρειάζεται να πληρώνεις νταβατζιλίκια για ΦΕΚ, δημοσιεύσεις ισολογισμών, επιμελητήρια και ένα σωρό πάγια έξοδα που έχει σήμερα μια επιχείρηση. Επίσης ας υποθέσουμε ότι μειώνεται η γραφειοκρατία και η διαφθορά.
Το πιο πιθανό που θα γίνει είναι να δημιουργηθούν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις τα επόμενα χρόνια, οι περισσότερες εκτιμώ με προσανατολισμό την υψηλή τεχνολογία... που είναι εντάσεως φαιάς ουσίας και όχι εντάσεως κεφαλαίων (αφού κεφάλαια δεν έχουμε πολλά).
Να είστε σίγουροι ότι θα δημιουργηθούν εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας. Θα δημιουργηθούν προϊόντα και υπηρεσίες που θα πωλούνται στο εξωτερικό και οι εργαζόμενοι στο σύνολο (όχι μόνο αυτοί που θα έχουν αυτές τις επιχειρήσεις) θα έχουν ένα αξιόλογο εισόδημα πάνω από τον μέσο όρο.
Στην Ελλάδα ανάπτυξη συνήθως εννοούμε την πρώτη κατηγορία... φτιάχνοντας δρόμους δηλαδή. Επίσης νομίζουμε ότι θα πετύχουμε ανάπτυξη επιδοτώντας τον κόσμο να ανοίξει κομμωτήρια, σουβλατζίδικα και φροντιστήρια αγγλικών.
Ενθυμήστε παρακαλώ τι έχω πει για τις τράπεζες: Όση ρευστότητα να προσφέρεις σε ένα μη βιώσιμο σχήμα, στο τέλος θα γράψεις χασούρες.
Όπως και η λύση του τραπεζικού προβλήματος έχει να κάνει με την αύξηση των ιδίων κεφαλαίων των τραπεζών και όχι η βραχυπρόθεσμη ρευστότητα του τύπου LTRO, έτσι και η λύση της ανάπτυξης για την Ελλάδα περνάει μέσα από την αναδιάρθρωση της χώρας με σκοπό να αναλάβει ρίσκο η αγορά και να επενδύσει με σκοπό το κέρδος.
Αλλά για να θελήσει να αναλάβει αυτό το ρίσκο η αγορά, θα πρέπει να έχει γίνει βιώσιμο το σχήμα της οικονομίας. Βιώσιμο σχήμα δεν σημαίνει αποκλειστικά πιστώσεις για δρόμους, αλλά λιγότερη διαφθορά, λιγότερα εμπόδια και λιγότερη γραφειοκρατία και επιχειρηματικό κόστος.
Συνοψίζοντας, η αναπτυξιακή οδός της Ελλάδος έχει την εξής συνταγή:
Να πάρουμε ό,τι λεφτά μας δώσουν από το όποιο σχέδιο Marshall που μας ετοιμάζουν. Να χρησιμοποιήσουμε αυτά τα λεφτά με σκοπό να διοχετεύουμε ρευστότητα στην οικονομία και χρήμα στα χέρια του κόσμου και να μειωθεί βραχυπρόθεσμα η ανεργία.
Παράλληλα να χρησιμοποιήσουμε όσο πιο πολλά από αυτά τα κεφάλαια για έξυπνες επενδύσεις του τύπου λιμάνια (Τα λιμάνια βέβαια δεν είναι η μόνη επιλογή. Το σχέδιο Ήλιος είναι άλλο ένα παράδειγμα. Επίσης αν στρώσουμε όλη την Ελλάδα με οπτικές ίνες, αυτό θα ανεβάσει μακροπρόθεσμα την παραγωγικότητα όλης της χώρας).
Τέλος, καθώς τρέχουν τα μεγάλα έργα, (που ουσιαστικά είναι μια αντιστάθμιση στις διαρθρωτικές αλλαγές και την μείωση των κρατικών δαπανών που πρέπει να γίνουν), να χρησιμοποιήσουμε τον χρόνο αυτό να αναδιαρθρώσουμε τους θεσμούς μας και την κρατική μηχανή, με σκοπό να φτάσουμε στο τρίτο στάδιο, όπου θα ανοίξει η όρεξη της αγοράς για ρίσκο, με σκοπό το κέρδος και να δημιουργηθούν νέες επιχειρήσεις και κατ΄ επέκταση βέβαια, θέσεις εργασίας υψηλής προστιθέμενης αξίας και εισοδημάτων.
market-talk.net
Το προτεινόμενο μοντέλο “ανάπτυξης” της Ελλάδος ήταν απλά να σπαταλά λεφτά το κράτος, διοχετεύοντας αυτά τα λεφτά στην οικονομία, υποστηρίζοντας το ΑΕΠ με δανεικά.
Το πρόβλημα με αυτή τη συνταγή είναι το εξής: Δεν είναι σίγουρο ότι για κάθε ευρώ που ξοδεύει το κράτος (σπαταλά) θα αποφέρει ανάλογη αύξηση του ΑΕΠ. Θα σου μείνει το χρέος στο χέρι αν δεν μπορείς να παράγεις μεγαλύτερο εισόδημα από το κόστος των τόκων (κάτι που αποδείχτηκε στην πράξη).
Σύμφωνα με μελέτη του National Bureau of Economic Research, ο πολλαπλασιαστής επί του ΑΕΠ για κάθε ευρώ που ξοδεύει το κράτος, με σκοπό να πετύχει ανάπτυξη (fiscal multiplier effect), είναι μεγάλος για οικονομίες με προκαθορισμένο νόμισμα, αλλά μηδέν για οικονομίες με ένα ελεύθερα διαπραγματεύσιμο νόμισμα. Επίσης, είναι μεγάλος για κλειστές οικονομίες αλλά μηδέν έως αρνητικός για ανοιχτές οικονομίες. Επίσης για οικονομίες με μεγάλο χρέος, είναι από μηδαμινός έως αρνητικός.
Για όποιον δεν κατάλαβε το σημαίνει το fiscal multiplier effect να είναι από μηδαμινό έως αρνητικό, για περιπτώσεις χωρών όπως της Ελλάδος (που είναι και ανοιχτές και έχουν μεγάλο χρέος), σημαίνει ότι όσο περισσότερα χαλάς, τόσο μεγαλύτερη ζημιά κάνεις.
Αυτή είναι μια εξήγηση (μεταξύ άλλων, διότι είναι μεγάλη κουβέντα) για ποιο λόγο ό,τι λεφτά ξόδεψε το ελληνικό κράτος με σκοπό να πετύχει ανάπτυξη, πήγαν χαμένα και απλά μας έμεινε το χρέος.
Όπως σας είπα πριν μερικές μέρες, το λεγόμενο σχέδιο Marshall που ακούγεται αυτές τις μέρες για την Ελλάδα (διαβάστε: Το σχέδιο Marshall για την Ελλάδα παίρνει σάρκα και οστά) δεν θα προσφέρει ανάπτυξη. Θα βοηθήσει μεν, θα βάλει λεφτά στις τσέπες του κόσμου (που είναι και ο κυριότερος σκοπός) αλλά δεν θα προσφέρει μακροχρόνια ανάπτυξη αν δεν συνδυαστεί και με πολλά άλλα πράγματα.
Ας δούμε τρεις διαφορετικές περιπτώσεις για να καταλάβετε τις διαφορές μεταξύ τους και ότι, απλά διοχετεύοντας χρήματα στην οικονομία δεν είναι αρκετό για να δούμε ανάπτυξη.
Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι θα ξοδέψουμε 10 δισ. ευρώ για να φτιάξουμε δρόμους. Ναι μεν καθώς φτιάχνονται οι δρόμοι θα δουλέψει κόσμος, το κράτος θα πάρει λεφτά από το ΦΠΑ και πολλές εταιρείες που θα προφέρουν υπηρεσίες θα δουλέψουν και αυτό θα τονώσει την οικονομία, αλλά όταν τελειώσεις τον δρόμο μετά τι κάνεις;
Είμαστε όμως τουριστική χώρα και χρειάζεται να έχουμε καλούς δρόμους. Επίσης, αν ένας επενδυτής θέλει να φτιάξει μια μονάδα όπου δεν υπάρχει πρόσβαση με οδικό άξονα, δεν θα κάνει αυτή την επένδυση. Από την άλλη, το μακροχρόνιο όφελος σε σχέση με το χρέος που θα σου μείνει θα είναι μικρο, ίσως και αρνητικό. Είναι μια επένδυση που πρέπει να κάνεις μεν, αλλά το όφελος είναι μικρό. Και με εξαίρεση να εξασφαλίσεις κονδύλια για να ρίχνεις συνέχεια λεφτά σε τέτοιες υποδομές, κάποτε θα τελειώσουν.
Ας δούμε μια άλλου είδους επένδυση. Το 2011, 962 κρουαζιερόπλοια προσέγγισαν την Σαντορίνη με 938.000 επιβάτες. Ερώτηση; Πόσοι από αυτούς αποβιβάστηκαν και πήγαν στο νησί; Την Μύκονο προσέγγισαν 864 πλοία και τον Πειραιά 936.
Το Κατάκολο όμως ήταν τέταρτο στην Ελλάδα από πλευράς επιβατών. Συνολικά το 2011 προσέγγισαν το Κατάκολο 460 πλοία με 820.00 επιβάτες, αρκετά αυξημένο από το 2010.
Επειδή κάθε καλοκαίρι είμαι στην περιοχή, μπορώ να σας πω ότι ένα μεγάλο ποσοστό των πλοίων δεν μπαίνουν στο λιμάνι, διότι δεν έχει χώρο. Υπάρχουν μέρες που βλέπει κανείς έως και 4 κρουαζιερόπλοιο στο λιμάνι, αλλά δεν είναι στις προβλήτες. Αποτέλεσμα είναι ότι ένα μεγάλο ποσοστό των επιβατών δεν βγαίνει από τα πλοία.
Τώρα αν υποθέσουμε ότι μέρος των αναπτυξιακών κεφαλαίων τα ρίχνουμε σε λιμάνια. Επίσης να υποθέσουμε ότι αναβαθμίζουμε το Κατάκολο με σκοπό να μπορεί να δεχτεί 4 πλοία στις προβλήτες του. Και μιλάω για τα πολύ μεγάλα πλοία, όχι απλά της μεσαίας κατηγορίας.
Το ερώτημα είναι, πόσα περισσότερα κρουαζιερόπλοια θα έρθουν; Η απάντηση είναι τουλάχιστον τα διπλά. Επίσης, επειδή τα πλοία θα μπορούν να μπουν στις προβλήτες, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των τουριστών θα κατεβαίνει για μια βόλτα στην περιοχή.
Άρα λοιπόν φτιάχνοντας τα λιμάνια μας με σκοπό να φιλοξενήσουμε ολοένα και περισσότερα μεγάλα πλοία, το μακροπρόθεσμο όφελος θα είναι τεράστιο. Από την μια θα έχεις το ίδιο βραχυπρόθεσμο όφελος σαν να φτιάχνεις έναν δρόμο, αλλά από εκεί και πέρα μακροχρόνια, θα έχεις και το εισόδημα.
Και ο κυριότερος λόγος που κάνεις μια επένδυση είναι για να έχεις αυτό το μακροχρόνιο εισόδημα και όχι απλά για να χαλάσεις λεφτά μια φορά με σκοπό απλά να τονώσεις βραχυπρόθεσμα την οικονομία.
Τώρα ας δούμε και ένα διαφορετικό τρόπο ανάπτυξης. Ας υποθέσουμε ότι μου γίνειται η χάρη και καταργούνται πολλά από τα εμπόδια που δυσκολεύουν την επιχειρηματικότητα (δείτε το video: Πρέπει να μηδενιστεί το κόστος του Επιχειρείν). Ας υποθέσουμε ότι είναι δυνατόν να φτιάξεις μια εταιρεία χωρίς κόστος, όπου δεν χρειάζεται να έχεις μετοχικό κεφάλαιο (για ΑΕ πάντα) και δεν χρειάζεται να πληρώνεις νταβατζιλίκια για ΦΕΚ, δημοσιεύσεις ισολογισμών, επιμελητήρια και ένα σωρό πάγια έξοδα που έχει σήμερα μια επιχείρηση. Επίσης ας υποθέσουμε ότι μειώνεται η γραφειοκρατία και η διαφθορά.
Το πιο πιθανό που θα γίνει είναι να δημιουργηθούν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις τα επόμενα χρόνια, οι περισσότερες εκτιμώ με προσανατολισμό την υψηλή τεχνολογία... που είναι εντάσεως φαιάς ουσίας και όχι εντάσεως κεφαλαίων (αφού κεφάλαια δεν έχουμε πολλά).
Να είστε σίγουροι ότι θα δημιουργηθούν εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας. Θα δημιουργηθούν προϊόντα και υπηρεσίες που θα πωλούνται στο εξωτερικό και οι εργαζόμενοι στο σύνολο (όχι μόνο αυτοί που θα έχουν αυτές τις επιχειρήσεις) θα έχουν ένα αξιόλογο εισόδημα πάνω από τον μέσο όρο.
Στην Ελλάδα ανάπτυξη συνήθως εννοούμε την πρώτη κατηγορία... φτιάχνοντας δρόμους δηλαδή. Επίσης νομίζουμε ότι θα πετύχουμε ανάπτυξη επιδοτώντας τον κόσμο να ανοίξει κομμωτήρια, σουβλατζίδικα και φροντιστήρια αγγλικών.
Ενθυμήστε παρακαλώ τι έχω πει για τις τράπεζες: Όση ρευστότητα να προσφέρεις σε ένα μη βιώσιμο σχήμα, στο τέλος θα γράψεις χασούρες.
Όπως και η λύση του τραπεζικού προβλήματος έχει να κάνει με την αύξηση των ιδίων κεφαλαίων των τραπεζών και όχι η βραχυπρόθεσμη ρευστότητα του τύπου LTRO, έτσι και η λύση της ανάπτυξης για την Ελλάδα περνάει μέσα από την αναδιάρθρωση της χώρας με σκοπό να αναλάβει ρίσκο η αγορά και να επενδύσει με σκοπό το κέρδος.
Αλλά για να θελήσει να αναλάβει αυτό το ρίσκο η αγορά, θα πρέπει να έχει γίνει βιώσιμο το σχήμα της οικονομίας. Βιώσιμο σχήμα δεν σημαίνει αποκλειστικά πιστώσεις για δρόμους, αλλά λιγότερη διαφθορά, λιγότερα εμπόδια και λιγότερη γραφειοκρατία και επιχειρηματικό κόστος.
Συνοψίζοντας, η αναπτυξιακή οδός της Ελλάδος έχει την εξής συνταγή:
Να πάρουμε ό,τι λεφτά μας δώσουν από το όποιο σχέδιο Marshall που μας ετοιμάζουν. Να χρησιμοποιήσουμε αυτά τα λεφτά με σκοπό να διοχετεύουμε ρευστότητα στην οικονομία και χρήμα στα χέρια του κόσμου και να μειωθεί βραχυπρόθεσμα η ανεργία.
Παράλληλα να χρησιμοποιήσουμε όσο πιο πολλά από αυτά τα κεφάλαια για έξυπνες επενδύσεις του τύπου λιμάνια (Τα λιμάνια βέβαια δεν είναι η μόνη επιλογή. Το σχέδιο Ήλιος είναι άλλο ένα παράδειγμα. Επίσης αν στρώσουμε όλη την Ελλάδα με οπτικές ίνες, αυτό θα ανεβάσει μακροπρόθεσμα την παραγωγικότητα όλης της χώρας).
Τέλος, καθώς τρέχουν τα μεγάλα έργα, (που ουσιαστικά είναι μια αντιστάθμιση στις διαρθρωτικές αλλαγές και την μείωση των κρατικών δαπανών που πρέπει να γίνουν), να χρησιμοποιήσουμε τον χρόνο αυτό να αναδιαρθρώσουμε τους θεσμούς μας και την κρατική μηχανή, με σκοπό να φτάσουμε στο τρίτο στάδιο, όπου θα ανοίξει η όρεξη της αγοράς για ρίσκο, με σκοπό το κέρδος και να δημιουργηθούν νέες επιχειρήσεις και κατ΄ επέκταση βέβαια, θέσεις εργασίας υψηλής προστιθέμενης αξίας και εισοδημάτων.
market-talk.net
