Όλο το οπλοστάσιο των δύο μεγάλων κομμάτων, ο φόβος. Η καταστροφή της επόμενης μέρας, εάν εκείνοι βγουν από το πλάνο.
Πάνω κάτω οι ίδιοι που είχαν την Κύπρο τελειωμένη αν δεν ψηφιζόταν το σχέδιο Ανάν. Όλα εκείνα που προέβλεπαν, αν οι Κύπριοι δεν έλεγαν ΝΑΙ στο σχέδιο, συνιστούσαν την επί γης κόλαση για την Κυπριακή Δημοκρατία. Τίποτα δεν έγινε. Μάλλον τα αντίθετα. Για να είμαι δίκαιος, με την Ιστορία συμβαίνει ό,τι και με την ζωή μας. Ποτέ δεν θα μάθουμε ακριβώς τις συνέπειες ενός δρόμου που δεν ακολουθήσαμε. Μπορούμε να εικάζουμε, να φιλολογούμε, να φανατιζόμαστε, αλλά δεν γίνεται να αποδείξεις τίποτα. Αν παντρευόσουν την πρώτη σου αγάπη μπορεί να έκανες γιο, αλλά τώρα έχεις κόρη. Ο μόνος δρόμος είναι αυτός που τελικά πήρες. Η μόνη επιλογή σου εκείνη που τελικά έκανες. Αυτήν μόνο μπορείς να μαρτυρήσεις και αυτή είναι η ιστορία σου. Εκείνη η μία ιστορία που έχει υποχρέωση ο καθένας μας κάποτε να αφηγηθεί. Γιατί πρέπει, στο τέλος, να έχεις να πεις τουλάχιστον μία ιστορία. Τουλάχιστον αυτό. Αλλιώς τι νόημα θα έχει το πέρασμά σου από τον μάταιο τούτο κόσμο;
Βέβαια ορισμένες φορές οι εκτιμήσεις ταυτίζονται απόλυτα, απλά αξιολογούνται διαφορετικά. Για παράδειγμα, μία επιλογή για την οποία συμφωνούμε όλοι πως θα μας οδηγήσει μαθηματικά σε μία κομμουνιστική κοινωνία (τυχαίο το παράδειγμα), για κάποιους είναι απευκταία, ως άδικη και απάνθρωπη, και για κάποιους άλλους η ιδανικότερη συνθήκη για να τελειώσει ο άνθρωπος με την προϊστορία και να περάσει στην Ιστορία.
Αυτές οι εκλογές φαντάζουν σαν τις σημαντικότερες των τελευταίων τριάντα χρόνων. Δεν είμαι σίγουρος γι αυτό, αλλά παραδέχομαι πως ως φράση και μόνο ακούγεται γοητευτική. Και είναι γοητευτική γιατί εμπεριέχει κάτι το ηρωϊκό. Από την ψήφο της επόμενης Κυριακής, δεν μπορεί να ξεφύγει κανείς. Δεν θα μπορέσει κανείς εύκολα να υποδυθεί τον περαστικό από την κάλπη, τον υπεράνω που έκανε μία φιλική συμμετοχή σε μία θεσμική διαδικασία. Αυτήν την ψήφο θα την φοράμε όλοι μας σαν εφαρμοστό ρούχο που θα αφήνει να διαγράφεται καθαρά από μέσα το σχήμα μας. Θα την φοράμε σαν χτυπημένο μόνιμο τατουάζ. Θα μας μαρκάρει για πολύ καιρό.
Μοιάζει σαν να “ευλογήθηκε” η δική μας φουρνιά να τεθεί στα αλήθεια μπροστά στην επιλογή του Καβαφικού μεγάλου Ναι ή Όχι. Και αυτές οι οριακές στιγμές είναι ευλογία και κατάρα. Αν δεν σου τύχουν, λες “γαμώτο, μου έτυχε να γεννηθώ σε μία εποχή-σούπα, που τίποτα ιδιαίτερο δεν συνέβη πέρα από μία άνοστη διαδοχή χρόνων”. Αν πάλι σου τύχει, λες “γαμώτο, σε εμένα έκατσε η μπίλλια να φτιάξω κόσμο; να κινδυνέψω; εγώ μία ήσυχη ζωή ήθελα”.
Στο τέλος, μένει πάντα η ιστορία που θα έχεις να αφηγηθείς. Ήμουν εκεί και έκανα αυτό. Κοίτα να είναι ενδιαφέρουσα η ιστορία σου, υπερασπίσου την, πλήρωσε το τίμημα, και ανεξάρτητα αν στο φινάλε αθροιστείς στους κερδισμένους ή στους χαμένους – δύο απόλυτα σχετικές έννοιες έτσι κι αλλιώς - φρόντισε να είσαι περήφανος πως άκουσες το όνειρό σου και όχι τον φόβο σου.
Πάνω κάτω οι ίδιοι που είχαν την Κύπρο τελειωμένη αν δεν ψηφιζόταν το σχέδιο Ανάν. Όλα εκείνα που προέβλεπαν, αν οι Κύπριοι δεν έλεγαν ΝΑΙ στο σχέδιο, συνιστούσαν την επί γης κόλαση για την Κυπριακή Δημοκρατία. Τίποτα δεν έγινε. Μάλλον τα αντίθετα. Για να είμαι δίκαιος, με την Ιστορία συμβαίνει ό,τι και με την ζωή μας. Ποτέ δεν θα μάθουμε ακριβώς τις συνέπειες ενός δρόμου που δεν ακολουθήσαμε. Μπορούμε να εικάζουμε, να φιλολογούμε, να φανατιζόμαστε, αλλά δεν γίνεται να αποδείξεις τίποτα. Αν παντρευόσουν την πρώτη σου αγάπη μπορεί να έκανες γιο, αλλά τώρα έχεις κόρη. Ο μόνος δρόμος είναι αυτός που τελικά πήρες. Η μόνη επιλογή σου εκείνη που τελικά έκανες. Αυτήν μόνο μπορείς να μαρτυρήσεις και αυτή είναι η ιστορία σου. Εκείνη η μία ιστορία που έχει υποχρέωση ο καθένας μας κάποτε να αφηγηθεί. Γιατί πρέπει, στο τέλος, να έχεις να πεις τουλάχιστον μία ιστορία. Τουλάχιστον αυτό. Αλλιώς τι νόημα θα έχει το πέρασμά σου από τον μάταιο τούτο κόσμο;
Βέβαια ορισμένες φορές οι εκτιμήσεις ταυτίζονται απόλυτα, απλά αξιολογούνται διαφορετικά. Για παράδειγμα, μία επιλογή για την οποία συμφωνούμε όλοι πως θα μας οδηγήσει μαθηματικά σε μία κομμουνιστική κοινωνία (τυχαίο το παράδειγμα), για κάποιους είναι απευκταία, ως άδικη και απάνθρωπη, και για κάποιους άλλους η ιδανικότερη συνθήκη για να τελειώσει ο άνθρωπος με την προϊστορία και να περάσει στην Ιστορία.
Αυτές οι εκλογές φαντάζουν σαν τις σημαντικότερες των τελευταίων τριάντα χρόνων. Δεν είμαι σίγουρος γι αυτό, αλλά παραδέχομαι πως ως φράση και μόνο ακούγεται γοητευτική. Και είναι γοητευτική γιατί εμπεριέχει κάτι το ηρωϊκό. Από την ψήφο της επόμενης Κυριακής, δεν μπορεί να ξεφύγει κανείς. Δεν θα μπορέσει κανείς εύκολα να υποδυθεί τον περαστικό από την κάλπη, τον υπεράνω που έκανε μία φιλική συμμετοχή σε μία θεσμική διαδικασία. Αυτήν την ψήφο θα την φοράμε όλοι μας σαν εφαρμοστό ρούχο που θα αφήνει να διαγράφεται καθαρά από μέσα το σχήμα μας. Θα την φοράμε σαν χτυπημένο μόνιμο τατουάζ. Θα μας μαρκάρει για πολύ καιρό.
Μοιάζει σαν να “ευλογήθηκε” η δική μας φουρνιά να τεθεί στα αλήθεια μπροστά στην επιλογή του Καβαφικού μεγάλου Ναι ή Όχι. Και αυτές οι οριακές στιγμές είναι ευλογία και κατάρα. Αν δεν σου τύχουν, λες “γαμώτο, μου έτυχε να γεννηθώ σε μία εποχή-σούπα, που τίποτα ιδιαίτερο δεν συνέβη πέρα από μία άνοστη διαδοχή χρόνων”. Αν πάλι σου τύχει, λες “γαμώτο, σε εμένα έκατσε η μπίλλια να φτιάξω κόσμο; να κινδυνέψω; εγώ μία ήσυχη ζωή ήθελα”.
Στο τέλος, μένει πάντα η ιστορία που θα έχεις να αφηγηθείς. Ήμουν εκεί και έκανα αυτό. Κοίτα να είναι ενδιαφέρουσα η ιστορία σου, υπερασπίσου την, πλήρωσε το τίμημα, και ανεξάρτητα αν στο φινάλε αθροιστείς στους κερδισμένους ή στους χαμένους – δύο απόλυτα σχετικές έννοιες έτσι κι αλλιώς - φρόντισε να είσαι περήφανος πως άκουσες το όνειρό σου και όχι τον φόβο σου.
